یکی از شایع‌ترین مشکلات کودکان به خصوص در کشور‌های توسعه یافته و در حال توسعه به دلیل در دسترس بودن غذاهای ناسالم اضافه وزن بیش از حد آنهاست. چاقی دوران کودکی یکی از مهم‌ترین مسائل پزشکی و بهداشتی بوده و این روزها شیوع کرونا مزید بر علت شده است.
براساس یافته های دانشمندان، چاقی در کودکان ونوجوانان احتمال بروز دیابت و فشار خون در سنین نوجوانی و بین ۳۰-۲۰ سالگی را افزایش می‌دهد و زمینه را برای وقوع بیمار‌های قلبی- عروقی، سکته و مرگ زودرس مهیا می‌کند. در جوانان و سنین بالاتر، چاقی سبب کبد چرب، بیماری‌های عضلانی استخوانی، اختلالات خواب، اختلالات تنفسی، ریفلاکس مری به معده، عوارض ارتوپدیک، پوکی استخوان می‌شود.
عوارض جسمی در افراد چاق بیشتر مشاهده می‌شود، اما نمی‌توان عوارض روانی ناشی از این مشکل را نادیده گرفت. افزایش وزن کودکی آثار روانی نامطلوب و زودهنگامی بر سلامت دارد. اختلالات روانی مانند تنبلی، افسردگی، مشکلات اجتماعی در کودکان، طردشدن از سوی دیگران به ویژه همسالان، کاهش اعتماد‌به‌نفس و مورد تمسخر قرارگرفتن از جمله مسائلی است که در کودکان چاق دیده می‌شود.
عوارض کرونا بر سلامت جسمانی کودکان
یکی از دلایل اصلی بروز چاقی در کودکان کم تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی است. البته دلایل بسیاری وجود دارد که کودکان را به سوی بی تحرکی سوق می‌دهند. تماشای تلویزیون و استفاده از انواع بازی‌های رایانه‌ای نیز از این قبیل دلایل است.
نرگس جوزدانی متخصص تغذیه و رژیم درمانی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران اظهار کرد: اضافه وزن در کودکان موضوع بسیار شایع و به سرعت هم در حال افزایش است البته یکی از دلایل مهم آن را می‌توان عدم تحرک کودکان در دوران کرونا دانست.
او ادامه داد: چاقی در کودکان انواع مختلفی دارد، یکی اضافه وزن در بدو تولد است که در این شرایط کودک وزن بالایی نسبت به نمودار قد و وزنش دارد بنابراین سعی می‌کنیم که قد و وزن این کودکان را از همان بدو تولد کنترل کنیم.
او افزود: اگر کودکی زیر ۲ سال دچار چاقی و اضافه وزن شود به علت اینکه رژیم خاصی به این گروه سنی از کودکان تعلق نمی‌گیرد بنابراین مواد غذایی پر خطر مانند شیر‌های پرچرب، روغن‌های اضافی و انواع شیرینی و دسر‌ها باید ار رژیم غذایی این دسته از کودکان حذف شود؛ بیشترین سن بروز چاقی در کودکان مربوط به گروه سنی ۵ یا ۶ سال است. کم تحرکی، تغییر رژیم غذایی، مصرف بیش از حد شیرینی و فست فود‌ها در این سنین از دلایل اضافه وزن در این سنین است.
جوزدانی اظهار کرد: مهم‌ترین خطری که کودکان دچار چاقی و اضافه وزن را تهدید می‌کند خطر ابتلا به کبد چرب است. متاسفانه سن ابتلا به کبد چرب به کودکی و نوجوانی رسیده است.
این متخصص تغذیه و رژیم درمانی گفت: برخی از والدین تصور می‌کنند که با افزایش قد، اضافه وزن کودک هم کاهش پیدا می‌کند، به همین دلیل از مصرف مواد غذایی پر خطر در رژیم غذایی کودکان پیشگیری نمی‌کنند، اما متاسفانه واقعیت این است که وقتی این کودکان آزمایش‌هایی را انجام می‌دهند والدین متوجه می‌شوند که کودکشان در مراحل ابتدایی ابتلا به کبد چرب است.
او افزود: یکی دیگر از مشکلاتی که اضافه وزن برای کوکان به وجود می‌آورد، عدم اعتماد به نفس است که باعث می‌شود کودک احساس سر خوردگی در میان هم سن و سالان خودش داشته باشد بنابراین از ایجاد ارتباط با دیگران خودداری می‌کند؛ همچنین خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند فشار خون، چربی خون و دیابت در کودکان دچار اضافه وزن بیشتر از سایر کودکان است به خصوص اگر در این زمینه سابقه خانوادگی داشته باشند.
جوزدانی برای درمان مشکل اضافه وزن در کودکان گفت که باید حتما در رژیم غذایی کودک برنامه ریزی وجود داشته باشد برای مثال اگر کودکی عادت دارد ماده غذایی پر خطری را هر روز در هفته استفاده کند سعی کنیم برنامه ریزی انجام دهیم تا به مرور مصرف ماده غذایی پر خطر را در هفته کاهش دهد.
انحراف اندام‌ها در کودکان دچار چاقی و اضافه وزن
اگر به آمار‌های چاقی در کودکان دقت کنیم در می‌یابیم که تقریبا حدود ۲۵ درصد کودکان دنیا دچار اضافه وزن هستند به ویژه در کشور‌های پیشرفته و کودکانی که مورد غفلت مراقبتی پدر و مادر قرار می‌گیرد حدود یک چهارم از جمعیت کودکان جهان را شامل می‌شود.
ذبیح الله حسن زاده متخصص بیماری‌های استخوان و جراح ارتوپد در این باره گفت که چاقی بی تردید یک بیماری مهم در عصر حاضر است و متاسفانه برخی از افراد تصور می‌کنند اگر کودکی چاق باشد یعنی تغذیه این کودک مناسب است، اما در واقعیت چاقی بیماری است که با افزایش سن عوارض و بیماری‌های زیادی را برای کودک ایجاد می‌کند.
او افزود: کودکان باید از سن ۲ سالگی تحت بررسی و کنترل متخصصان اطفال یا شبکه‌های بهداشت قرار بگیرند که دچار چاقی مفرط نشوند به دلیل اینکه اگر کودکی از سن ۲ سالگی به بعد بیش از ۲۰ تا ۵۰ درصد از وزنش نرمالش یا نسبت به وزن بقیه هم سن و سالانش بیشتر باشد اصطلاح چاقی برای این کودک به کار برده می‌شود. در چاقی مفرط یا پر عارضه کودکان بیشتر از ۵۰ تا ۸۰ نسبت به وزن کودکان دیگر اضافه وزن دارند.
او گفت: چاقی با فشار خون، دیابت و عوارض اسکلتی و عضلانی در نوجوانان همراه است به همین دلیل باید وزن کودکان را از ۲ سالگی مورد بررسی قرار داد تا کودکان دچار چاقی مفرط نشوند.
این متخصص بیماری‌های استخوان و جراح ارتوپد در خصوص زمینه‌های چاقی در کودکان اظهار کرد: امروزه جراحان ارتوپد دنیا معتقدند که انحراف اندام ها، لغزش استخوان لگن و انحراف در زوایای زانو (زانو‌های پرانتزی) از عوارض چاقی در کودکان است که به سرعت رخ می‌دهد و کودک را مستعد شکستگی و ناتوانی‌های خاصی در سیستم اسکلتی-عضلانی خواهد کرد.
حسن زاده تاکید کرد: تغییر در رفتار و عادت‌های تغذیه‌ای باید از خانواده شروع شود بنابراین باید خانوده‌ها آگاهانه به این مسئله توجه کنند که کودکان چاق، انسان‌های بیمار آینده هستند. کیفیت زندگی این کودکان از نوجوانی به بعد تحت تاثیر این مشکل قرار می‌گیرد و سلامتی آن‌ها را تهدید خواهد کرد.
با وجود توصیه های بهداشتی و درمانی که متخصصان امر برای مقابله با اضافه وزن کودکان دارند، آن هم در شرایط کنونی که کرونا به ناچار کودکان و نوجوانان را بیش از سایر گروه های سنی خانه نشین کرده است، والدین باید روی رژیم غذایی فرزندان و داشتن تحرک بدنی در حد ممکن تاکید بیشتری داشته باشند.
