همزمان با آغاز فصل زیبای پاییز و تغییرات آب‌وهوایی بدن هم دچار تغییراتی می‌شود که اگر به آن‌ها توجه نشود عوارضی از جمله بروز افسردگی فصلی، آلرژی و افزایش ابتلا به بیماری‌هایی نظیر سرماخوردگی، آنفلوانزا و کرونا را به همراه دارد و از این تقویت سیستم ایمنی و انجام راهکارهایی که از بروز این مشکلات جلوگیری می‌کند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در این گزارش به بیان توصیه‌های پزشکی ۳ پزشک متخصص تغذیه، آسم و آلرژی و طب سنتی پرداخته شده که لازم است در فصل پاییز به آن‌ها توجه شود.
راهکارهای تغذیه‌ای که برای جلوگیری از بروز افسردگی پاییزی
علی میلانی در گفت‌وگو با میزان در پاسخ به این سوال که مصرف چه خوراکی‌هایی از بروز افسردگی در فصل پاییز جلوگیری می‌کند؟، گفت: در وهله اول باید این نکته را در نظر بگیریم که اگر کمبود‌های زمینه‌ای وجود دارند، باید آن‌ها را رفع کنیم چرا که ممکن است با درجاتی از کمبود‌های مواد مغذی در بدن مواجه باشیم، اما این کمبود‌ها در حدی نباشند که خودشان را به صورت علائم بالینی بروز دهند و برای مثال احتمال دارد ما دچار فقر آهن، کمبود ویتامین دی و ویتامین‌های گروه ب باشیم و از آنجایی این کمبود‌ها با علائمی همراه نیستند و ممکن است حاشیه‌ای باشند، تا آزمایش ندهیم مشخص نمی‌شود.
وی ضمن اشاره به اینکه همین کمبود‌های حاشیه‌ای می‌توانند زمینه ساز بروز افسردگی شوند، ادامه داد: بنا براین این اولین نکته‌ای برای پیشگیری از بروز افسردگی به آن توصیه می‌کنیم، رعایت تعادل و تنوع در رژیم غذایی است و هر چه قدر بیشتر از میوه‌جات، سبزیجات و حبوبات مورد استفاده قرار می‌گیرد ما این اطمینان را داریم که ویتامین‌ها و املاح معدنی قابل توجهی به بدن می‌رسد و نیاز بدن به عمده ویتامین‌ها تامین می‌شود.
این متخصص تغذیه افزود: اگر رژیم غذایی روزانه ما به گونه‌ای است که تنوع و گزینه‌های غذایی آن کم است و تنها بین چند نوع ماده غذایی متغیر هستند، باید این پیش‌آگهی را داشته باشیم که احتمالا دچار کمبود‌های زمینه‌ای هستیم و بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی‌های فصلی قرار داریم.
میلانی با بیان اینکه ضمن اینکه بهتر است مسئله کمبود‌ها به وسیله آزمایش مورد بررسی قرار گیرند و کنترل شوند در عین حال باید تنوع غذایی خود را هم افزایش دهیم، اظهار کرد: ویتامین‌های گروه ب به وفور در انواع حبوبات یافت می‌شوند و منابع پروتئینی حاوی مقادیر بسیاری از این ویتامین هستند و همچنین بهتر است برای جبران کمبود ویتامین دی که بسیار در کشور شایع است و نقش بسزایی در بروز افسردگی دارد و به جز در مراحل آخر علائم شدیدی از خود بروز نمی‌دهد، از مکمل این ویتامین استفاده کرد.
این پزشک متخصص توضیح داد: کمبود آهن علاوه بر اینکه می‌تواند بر عملکرد سیستم عصبی موثر باشد از طرفی دیگر از آنجایی که منابع آهن به منابع روی، منیزیم و گروه ب شباهت دارند، افرادی که دچار فقر آهن هستند به احتمال زیاد با کمبود زیر مغذی‌ها هم مواجه اند و از این رو ممکن است این افراد به کمبود طیف وسیعی از زیر مغذی‌ها مبتلا باشند و لازم است تنوع و تناسب غذایی حتما رعایت کنند تا ریز مغذی‌های مورد نیاز آن‌ها تامین گردد.
وی عنوان کرد: افرادی که علائم افسردگی آن‌ها بسیار شدید است، حتما باید به پزشک مراجعه کنند و آزمایش خون بدهند تا کمبود‌های آن‌ها تشخیص داده شود و متخصص تغذیه متناسب با آن برایشان مکمل‌های غذایی در نظر بگیرد.
چند نکته اساسی در خصوص آلرژی‌های پاییزی
این فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی ضمن اشاره به اینکه آلرژی جنبه ارثی دارد، ادامه داد: اگر این عارضه در پوست رخ دهد، بیماری با علائمی نظیر کهیر یا اگزما و همراه با خارش خواهد بود و چنانچه در بینی باشد به آن آلرژی بینی یا فصلی گفته می‌شود و اگر در ریه بروز پیدا کند به آن آسم می‌گوییم.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه یکی از عوامل ایجاد کننده آلرژی در محیط زندگی، گرده‌های گل و گیاه است که می‌تواند منجر به آلرژی‌های مختلف در بدن شود، افزود: ذرات هاگ منتشر شده از قارچ‌ها و کپک‌ها هم آلرژی‌زا هستند و تماس با آن‌ها منجر به علائم آلرژی در اندام‌های بدن می‌گردد. گرده افشانی گیاهان در فصل‌های بهار و پائیز بیشتر از سایر فصل‌ها است و از این رو بیمارانی که زمینه ارثی آلرژی دارند، علائمشان در این فصل‌ها بیشتر ظاهر می‌شود.
نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه هاگ جدا شده از قارچ‌ها هم در تابستان و پائیز بیشتر از سایر فصل‌ها، در هوا انتشار یافته و در تماس با پوست یا مخاط بینی و راه‌های هوائی باعث بروز علائم آلرژی و یا آسم می‌شود، اظهار کرد: توضیح این پدیده این است که در بیمارانی که آلرژی و یا آسم دارند به علت وجود زمینه ژنتیک که از پدر و یا مادر به ارث برده اند، در برخورد با مواد و عوامل آلرژی زا مواد شیمیایی متعددی در بدن آن‌ها ترشح می‌شود که یکی از مهم‌ترین آن‌ها ماده‌ای به نام هیستامین است.
عضو شورای عالی نظام پزشکی ضمن بیان اینکه هیستامین و سایر مواد ترشح شده موجب التهاب در بافت‌های بدن و بروز علائم آلرژی می‌شود، متذکر شد: نکته مهمی که باید یادآوری کنم این است که افرادی که دچار آلرژی هستند به علت التهاب پوست، مخاط بینی و راه‌های هوایی در ریه اگر با مواد تحریک کننده‌ای نظیر دود سیگار، آتش، بوی تند عطر و مواد شیمیایی، گرد و غبار و همچنین آلودگی هوا در تماس مکرر باشند، علائم آلرژی در آن‌ها ظاهر می‌شود و یا ممکن است بیماری آن‌ها با شدت بیشتری رخ دهد.
این پزشک متخصص توضیح داد: در فصل پاییز به علت سرد شدن هوا، پدیده وارونگی دما شکل می‌گیرد و آلودگی هوای تنفسی در شهر‌ها به علت دود خودرو و یا کارخانجات بیشتر می‌شود و بنابراین بیمارانی که از آلرژی یا آسم رنج می‌برند باید مراقبت بیشتری داشته باشند که بیماری آن‌ها تشدید نشود و توصیه می‌شود این افراد در روز‌هایی که بحران آلودگی هوا وجود دارد کمتر از خانه خارج شوند و در و پنجره‌های منزل و خودرو را ببندند و با نظر پزشک معالج مصرف دارو‌ها و درمان ضد حساسیت خود را تنظیم کنند.
چگونه در فصل پاییز سیستم ایمنی خود را تقویت کنیم؟
زهره مرتجی در گفت‌وگو با میزان در پاسخ به این سوال که با توجه به شیوع کرونا و همچنین افزایش موارد ابتلا به انواع سرماخوردگی و آنفلوانزا در فصل پاییر طب ایرانی چه توصیه‌هایی برای تقویت سیستم ایمنی دارد؟، گفت: به طور کلی توصیه ما این است که افراد برای تقویت سیستم دفاعی بدن خود از میوه‌ها و سبزیجات سبز، زرد و نارنجی فصل استفاده کنند. در حال حاضر فصل کدو حلوایی است و توصیه می‌شود افراد از این میوه بسیار بسیار مقوی غفلت نکنند و علاوه بر مصرف سایر مرکباتی که در این فصل می‌آیند، حتما از کدو حلوایی استفاده کنند، چرا که این میوه معجزه می‌کند و افراد به هر شکلی که دوست دارند از جمله خام و پخته و همچنین فرآورده‌های آن از جمله کیک و دیپ می‌توانند این میوه را میل کنند.
وی ضمن اشاره به اینکه خوشبختانه این میوه خوشمزه در کشور ما زیاد است، متذکر شد: یکی از کار‌هایی که برای تقویت سیستم ایمنی به پرهیز از انجام آن توصیه می‌شود، استفاده از میوه نوبرانه است و برای مثال بهتر است در صورتی که پرتقال و نارنگی آمد و نوبر بود و مورد استفاده قرار نگیرند و باید کمی صبر کرد تا میوه کاملا از نظر آب‌وهوایی برسد و در بازار به مقدار زیادی از آن یافت شود.
این پزشک و متخصص طب ایرانی با بیان اینکه میوه نوبر، میوه‌ای است که مقدار کمی از آن از درخت چیده و در بازار عرضه شده و کامل نرسیده است، افزود: هنگامی که گرما و یا سرما به حدی باشد که میوه به طور کامل برسد و در در بازار به مقدار زیادی از آن یافت شود، بهترین زمان مصرف میوه است چرا که در آن زمان میوه بالاترین سود خود را به بدن می‌رساند.
وی ضمن تاکید بر پرهیز از پر خوری اظهار کرد: ما نمی‌گوییم افراد باید گرسنه باشند و توصیه این است که یک تا دو لقمه مانده به سیر شدن دست از غذا خوردن کشیده شود و پرهیز از پرخوری و مصرف در حد نیاز و متعادل مواد غذایی بر سلامت بدن، تقویت سیستم ایمنی و مقابله با بیماری‌ها نقش بسزایی دارد.
کارشناس دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت با اشاره به اینکه در خصوص بیماری کرونا هم چنین موضوعی مطرح است که افرادی که بدن سالم‌تری داشتند و به طور مرتب ورزش می‌کردند، میزان ابتلای کمتری داشتند، ادامه داد: از طرفی دیگر آن دسته از افراد که دچار اضافه وزن بودند، سخت‌تر به این بیماری مبتلا شدند.
این پزشک متخصص ضمن تاکید بر اینکه مراقب باشید که دفع خوب و منظمی داشته باشید و دچار یبوست نباشید، توضیح داد: دفع خوب باید روزی حداقل یک بار، به راحتی و به صورت کامل انجام شود. در صورتی که دفع شما این ویژگی‌ها را ندارد، باید به خودتان کمک کنید. برای برطرف کردن یبوست، اولا غذا‌های آبکی مثل سوپ و آش را وارد برنامه غذایی خود کنید. ثانیا حتما برنامه ورزشی منظمی داشته باشید. استفاده از مواد ملین مثل انجیر و آلو خیسانده در آب یا گلاب، می‌تواند کمک کننده باشد. در صورتی که با این تدابیر، یبوست شما برطرف نشد، حتما به پزشک متخصص طب ایرانی مراجعه کنید.
مرتجی ضمن اشاره به اینکه مزاج فصل پاییز سرد و خشک است و به واسطه خشکی پاییز و سرمایی که آن را تشدید می‌کند، یکسری از بیماری‌ها بیشتر در این فصل بروز پیدا می‌کنند، گفت: یکی ازمهم‌ترین و شایع‌ترین شکایت‌هایی که از جانب بیماران در این فصل مطرح می‌شود اگزما‌ها و درماتیت‌های پوستی هستند و معمولا در فصل پاییز بروز خارش و قرمزی پوست و همچنین کهیر پوستی افزایش پیدا می‌کند.
وی با بیان اینکه برای بهبود این عارضه استفاده از روغن‌ها و کرم‌های مرطوب کننده‌ای که در بازار موجود هستند، توصیه می‌شود، ادامه داد: ما دارای روغن‌های رطوبت‌بخش بسیار خوبی هستیم که از جمله آن‌ها می‌توان به روغن بادام شیرین اشاره کرد که استفاده از آن بدون درد سر و عارضه است و در همه سنی هم می‌توان آن را مصرف کرد و این روغن برای نوزادان هم مورد استفاده قرار می‌گیرد و افرادی که بیماری پوستی خاصی ندارند و تنها دچار خشکی، اگزاما و خارش پوست هستند، به راحتی می‌توانند این روغن را مصرف نمایند.
این پزشک و متخصص طب ایرانی با اشاره به اینکه همچنین روغن بنفشه و روغن کدو رطوبت خوبی را به پوستی که دچار مشکل شده می‌رسانند، افزود: یکی از مشکلاتی که در فصل پاییز با آن مواجه هستیم متغیر بودن دمای هوا است؛ ما در تابستان در تمام طول روز هوای گرم و در فصل زمستان در همه شبانه روز هوای سرد را داریم، اما در فصل پاییز در ساعات اولیه صبح، عصر و شب هوا سرد و هنگام ظهر هوا گرم است که این تفاوت دمایی در طول روز می‌تواند سبب بروز سرماخوردگی گردد و از این رو توصیه می‌شود که در ساعات اولیه صبح، عصر و شب اگر بیرون از منزل و یا در معرض باد هستید، مراقب پوشش خود باشید و از خودتان در برابر سرما و باد محافظت کنید.
وی ضمن بیان اینکه توصیه ما در فصل پاییز و زمستان که وارد سرما می‌شویم این است که شب‌ها موقع خواب حتما سر و پا‌ها پوشانده شوند، اظهار کرد: بهتر است افراد هنگام خوابیدن از کلاه و جوراب استفاده کنند البته این توصیه‌ها جنبه عمومی دارند و برای افراد با شرایط خاص توصیه‌هایی متناسب با شرایطشان ارائه می‌کنیم.
کارشناس دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت ضمن اشاره به اینکه در فصل پاییز میوههای بسیاری داریم که غالبشان رطوبت دارند، توضیح داد: توصیه ما این است که اولا افراد میوه‌ها را روی هم نخورند و برای مثال اگر شما در یخچال ۴ نوع میوه دارید و یا در مهمانی با ۴ نوع میوه از شما پذیرایی می‌شود، همه میوه‌ها را پشت سر هم میل نکنید چرا که این اقدام می‌تواند عملکرد دستگاه گوارش را دچار مشکل کند.
وی اضافه کرد: بهتر است که یک نوع میوه را انتخاب نمایید و بعد از خوردن آن نیم ساعت صبر کنید و سپس میوه بعدی را میل کنید و همچنین باید بین استفاده از میوه‌ها و غذا‌ها یک ساعت و نیم تا ۲ ساعت فاصله باشد. البته این توصیه برای تمام فصول است، اما در فصل پاییز به دلیل سرما و همچنین به سبب اینکه بیشتر میوههای این فصل رطوبت دارند و رطوبت زیاد می‌تواند گوارش را ضعیف کند، به انجام این کار تاکید می‌شود.
این پزشک متخصص با بیان اینکه در فصول مختلف به ورزش کردن توصیه می‌شود، متذکر شد: بهتر است در فصل پاییز هنگامی ورزش کرد که هوا متعادل باشد و یعنی نه سرد و نه گرم باشد و چنین موقعی در پاییز حدود ساعت ۱۰ تا ۱۱ صبح است که سردی را صبح ندارد و وارد گرمای اذیت ظهر هم نشدیم و یا هنگام عصر حدود ساعت ۵ تا ۶ که وارد سرما نشدیم و گرمای وسط روز را هم نداریم.
