تشخیص به موقع زوال عقل می‌تواند راه را برای ارائه روش‌های موثر درمان و مدیریت بیماری هموار کند. یکی از مواردی که دانشمندان برای یافتن نشانه‌های هشداردهنده به آن مراجعه می‌کنند، خون است. یک پژوهش جدید، احتمال به کارگیری این راه‌حل را افزایش می‌دهد و گروهی از مولکول‌ها را به عنوان نشانه‌هایی توصیف می‌کند که زوال عقل را دو تا پنج سال پیش از آغاز آن مشخص می‌کنند و حتی شاید بتوانند اهداف جدیدی را برای درمان‌های پیشرفته ارائه دهند.
به گزارش نیواطلس، در چند سال گذشته، شاهد پژوهش‌های گسترده‌ای بوده‌ایم که احتمال تشخیص زوال عقل با کمک آزمایش خون را مطرح می‌کنند. بسیاری از این پژوهش‌ها، بر شناسایی پیش‌ماده‌های پلاک‌های سمی مغز مبتنی هستند که با زوال عقل ارتباط دارند و گروهی دیگر از پژوهش‌ها، بر ماده ژنتیکی و نشانگرهای زیستی چربی متمرکز شده‌اند.
این پژوهش که توسط دانشمندان "مرکز بیماری‌های عصبی آلمان"(DZNE) انجام شده است، بر مولکول‌های موسوم به "ریزآران‌ای"(microRNA) تمرکز دارد. ریزآران‌ای‌ها، رشته‌هایی از آران‌ای غیر کدکننده هستند که بیان ژن و تولید پروتئین را تنظیم می‌کنند و اخیرا نقش آنها را در تشخیص سرطان به کمک آزمایش خون و ادرار مشاهده کرده‌ایم.
پروفسور "آندره فیشر"(André Fischer)، سرپرست این گروه پژوهشی گفت: ریزآران‌ای‌های متفاوتی وجود دارند و هر یک از آنها می‌توانند شبکه کامل پروتئین‌های وابسته را تنظیم کنند و در نتیجه، بر فرآیندهای پیچیده ارگانیسم تاثیر بگذارند. بنابراین، ریزآران‌ای‌ها تاثیر گسترده‌ای دارند. ما می‌خواستیم بفهمیم که آیا ریزآران‌ای‌های خاصی وجود دارند که وجود آنها در خون، با آمادگی ذهنی ارتباط داشته باشد یا خیر.
دانشمندان برای مشخص کردن مجموعه‌ای از ریزآران‌ای‌ها که می‌توانند نشانه‌ای برای عملکرد ذهنی باشند، داده‌های مربوط به افراد جوان و سالم و همچنین داده‌های به دست آمده از افراد مسن مبتلا به "اختلال شناختی خفیف"(MCI) را تجزیه و تحلیل کردند. این تلاش‌ها با پژوهش گسترده روی موش‌ها و کشت سلولی همراه شد و پژوهشگران روی سه ریزآران‌ای تمرکز کردند که یک نشانگر برای عملکرد ذهنی به شمار می‌روند.
پایین بودن سطح این ریزآران‌ای‌ها در خون افراد جوان و سالم، با عملکرد شناختی بهتر در آزمایش‌های شناختی مرتبط بود. سطح ریزآران‌ای در موش‌ها حتی پیش از آغاز وخامت عملکرد ذهن، افزایش یافت. این در حالی بود که در بیماران مبتلا به اختلال شناختی خفیف، ۹۰ درصد از افرادی که سطح بالایی از نشانگر خون داشتند، طی دو سال به آلزایمر مبتلا شدند.
فیشر ادامه داد: ما افزایش این ریزآران‌ای‌ها در خون را نشانه‌ای برای زوال عقل می‌دانیم. به نظر ما، این نشانگر زیستی در انسان، نشان‌دهنده یک پیشروی است که حدود دو تا پنج سال بعد رخ خواهد داد.
دانشمندان علاوه بر مرتبط کردن این ریزآران‌ای‌ها با زوال عقل، بینش‌هایی را نیز در مورد نحوه ایجاد این عارضه کشف کردند. بررسی‌های آنها روی موش‌ها و کشت سلولی نشان داد که سه مولکول، فرآیند التهابی را در مغز شکل می‌دهند و بر انعطاف‌پذیری عصبی یا توانایی نورون‌ها در ایجاد ارتباط تاثیر می‌گذارند.
فیشر اضافه کرد: از نظر ما این ریزآران‌ای‌ها نه تنها نشانگر هستند، بلکه تاثیر فعالی نیز بر فرآیندهای آسیب‌شناسی دارند. این موضوع، آنها را به اهداف درمانی بالقوه تبدیل می‌کند. ما با بررسی موش‌ها دریافتیم هنگامی که این ریزآران‌ای‌ها با دارو متوقف می‌شوند، توانایی یادگیری بهبود می‌یابد. ما این موضوع را در موش‌های مبتلا به نقص‌های شناختی مرتبط با سن و همچنین موش‌های مبتلا به آسیب مغزی مشابه بیماری آلزایمر مشاهده کردیم.
اگرچه نتایج این پژوهش برای پیشرفت تشخیص به موقع زوال عقل، امیدوارکننده هستند اما دانشمندان در مورد چالش‌های تبدیل آن به یک آزمایش خون برای استفاده بالینی، تردید ندارند. ریزآران‌ای‌ها را تنها می‌توان به واسطه یک روش پیچیده اندازه‌گیری کرد که برای چنین کاربردهایی قابل اجرا نیست اما دانشمندان با اعتبار بخشیدن به نشانگرهای زیستی و ارائه راه حلی برای مراقبت، به دنبال چنین آینده‌ای هستند.
فیشر گفت: هدف ما این است که یک آزمایش کم هزینه شبیه به آزمایش فوری کروناویروس داشته باشیم؛ با این تفاوت که برای این آزمایش، به یک قطره خون نیاز داریم. شاید چنین آزمایشی را بتوان طی بررسی‌های متداول پزشکی مورد استفاده قرار داد تا خطر ابتلا به زوال عقل، در مراحل ابتدایی شناسایی شود.
این پژوهش، در مجله "EMBO Molecular Medicine" به چاپ رسید.
