دو انفجار در شهر بغداد یک بار دیگر ناامنی را به عراق آورد. روز پنجشنبه هفته گذشته، پایتخت این کشور یکی از تلخ ترین روزهای خود را پشت سر گذاشت. انفجارها در میدان «الطیران» واقع در مرکز بغداد و در نزدیکی بازار «باب‌الشرقی» این شهر روی داد. از سال 2017 تاکنون چنین حمله ای با این میزان از آسیب در عراق رخ نداده بود و اینبار تروریست ها بازار سنتی پایتخت و در محله ای فقیرنشین را هدف قرار دادند.
به گزارش مهر اولین بمب گذار انتحاری پس از تظاهر به بیماری خود را منفجر کرد تا مردم را در اطراف خود جمع کند." ژنرال خالد المهن ، سخنگوی وزارت کشور عراق گفت بمب گذار به زمین افتاده بود و پس از آنکه جلیقه منفجر شد ، مردم به یاری او شتافتند. بمب گذار دوم چند دقیقه بعد مواد منفجره خود را در حالی منفجر کرد که جمعیت زیادی در اطراف او حضور داشتند. تعداد بالای کشته شدگان در این حمله هم ناشی از همین تاکتیک انتحاری ها بوده است.
در شبکه های اجتماعی عراقی ها از اتفاقات رخ داده در بغداد دچار هراس زیادی شده اند. آنها تصاویری از خیابان غرق در خون و لباس ها و کفش های بازمانده از قربانیان را دست به دست می کنند و کشته شدگان را قربانی بی کفایتی در ایجاد امنیت می دانند. سال گذشته تعداد زیادی از شهروندان این کشور بر اثر درگیری و تظاهرات کشته شدند و حالا یک انفجار کابوس بازگشت به ناامنی های گذشته را زنده کرده است.
واکنش ها به حملات بغداد
حملات وحشیانه و تروریستی در بغداد واکنش های زیادی را در سطح بین المللی برانگیخت. در داخل عراق هم این اتفاق موجی از نگرانی ها را به وجود آورد.
نخست‌وزیر عراق اولین واکنش خود را توییتری به عراقی ها نشان داد و نوشت که این کشور به عاملان انفجار پاسخی کوبنده خواهد داد. مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق در توییتی با اشاره به دست داشتن گروه تروریستی داعش در دو انفجار انتحاری بغداد نوشت: ملت ما صلابت عزم خود در برابر تروریسم تکفیری داعش را ثابت کرده اند. او گفت: پاسخ ما به کسانی که خون پاک عراقی‌ها را ریختند کوبنده و جدی خواهد بود.
دفتر آیت الله سیستانی مرجع عالیقدر دینی عراق هم ضمن محکوم کردن انفجارهای تروریستی شهر بغداد، از دستگاههای امنیتی خواست تا نقشه های دشمنان ملت عراق را خنثی کنند. به گزارش رسانه‌های عراقی، در بیانیه پنجشنبه شب دفتر آیت الله سیستانی آمده است: یک بار دیگر تروریست‌های وحشی در یک صحنه وحشتناک که هر وجدان زنده‌ای را به درد می‌آورد، با دو انفجار همزمان یک تجمع غیرنظامیان بی گناه در میدان الطیران در شهر عزیز بغداد را هدف قرار دادند که دهها شهید و چندین برابر آن زخمی برجای گذاشت. این بیانیه افزود: ضمن عرض صمیمانه‌ترین تسلیت و صادقانه ترین همدردی با خانواده های معظم شهدای بزرگوار، از درگاه خداوند متعال می‌خواهیم که مجروحان را شفای عاجل عنایت فرماید و از نهادهای امنیتی ذیصلاح می خواهیم تا تلاش‌های خود را بیشتر کرده و کوشش بیشتری را در راه حفظ امنیت و خنثی سازی نقشه‌های دشمنانی که در کمین این مردم مظلوم نشسته‌اند، مبذول دارند.
در میان واکنش های داخلی، کشورهای دیگر هم نسبت به اتفاقات بغداد واکنش نشان دادند.
وزارت امور خارجه روسیه با انتشار بیانیه ای دو انفجار تروریستی در بغداد را که دهها کشته و مجروح برجای گذاشت محکوم کرد. در بیانیه وزارت امور خارجه روسیه با یادآوری اینکه روز گذشته دو تروریست انتحاری در بازار طیران در بغداد خود را منفجر کردند آمده است : این حمله تروریستی را که هدف آن ضربه زدن به امنیت و ثبات کشور دوست عراق بوده را به شدت محکوم می کنیم. در بیانیه وزارت خارجه روسیه با دولت و مردم عراق در مبارزه با تروریسم همه مظاهر آن ابراز همبستگی شده است.
سلطان نشین عمان با محکوم کردن انفجارهای تروریستی روز گذشته در بغداد پایتخت عراق، همبستگی مسقط را با این کشور برای مقابله با تروریسم اعلام کرد. به گزارش شبکه خبری سومریه نیوز، وزارت امور خارجه عمان روز جمعه در بیانیه ای جان باختن قربانیان انفجارهای بغداد را به خانواده های آنان تسلیت گفت و برای زخمی های حادثه شفای عاجل آرزو کرد.
وزارت امور خارجه آمریکا بامداد جمعه در وب سایت رسمی خود در بیانیه ای عنوان کرد که ما حملات تروریستی بغداد را با شدیدترین حالت محکوم می‌کنیم.
دستگاه دیپلماسی آمریکا در ادامه افزود: در بمبگذاری های صورت گرفته حداقل ۳۲ نفر کشته و تعداد زیادی زخمی شدند. این اقدامات شرورانه کشتار جمعی یادآور آن است که تروریسم زندگی عراقی‌های بی گناه را همچنان تهدید می‌کند.
انفجار بغداد کار چه کسی بود؟
از همان ساعات ابتدایی انفجار در بغداد، نام داعش به میان آمد. این گروه تروریستی از سال 2017 اقدامی با این وسعت را علیه شهروندان عراقی ترتیب نداده بودند. با این حال اولین سوءظن ها به سمت تروریست های داعش بود. ساعتی بعد خود این گروه هم در رسانه هایی که در دست دارد، این شایعه را تایید کرده و گفت که انتحاری های بغداد داعشی بوده اند.
اما برخی از گروه های عراقی ماجرا را پیچیده تر از حمله ای از سوی داعش می دانند. هر چند که این گروه تروریستی از اوایل 2020 دست به حملاتی پراکنده در برخی از مناطق این کشور زده بود اما نفوذ به پایتخت برای تروریست هایی که هسته مرکزی خود را از دست داده و به شدت ضعیف شده اند کار ساده ای به نظر نمی رسید.
کتائب حزب الله عراق با انتشار بیانیه‌ای سه ضلع شرارت آمریکا، رژیم‌های صهیونیستی و عربستان سعودی را مسئول انفجارهای تروریستی شهر بغداد دانست.در بیانیه کتائب حزب الله عراق آمده است: باندهای شرارت صهیونیستی – آمریکایی – سعودی با ارتکاب کشتار فجیع نسل کشی در یک بازار مملو از فقرا در شهر بغداد، شیوه های کثیف جنایتکارانه خود را علیه ملت عراق از سرگرفتند.
جنبش انصارالله یمن نیز در بیانیه‌ای در واکنش به انفجارهای دوگانه بغداد ضمن محکوم کردن این انفجارهای بزدلانه، اعلام کرد که این انفجارها برگه [فشاری] است که آمریکا از طریق گروه‌های مورد حمایت خود و ریاض به کار می‌گیرد. حزب الله هم در بیانیه خود این حملات را مشکوک دانسته بود.
مشخص شدن مقصر این اتفاق اما مانع از آن نشد که الکاظمی به فکر پاکسازی فرماندهان امنیتی عراقی نیفتد. او فرماندهان ارشد امنیتی را به دنبال انفجارهای انتحاری در بغداد برکنار کرد.
مصطفی الکاظمیدستور برکناری عامر صدام، معاون وزیر کشور در امور اطلاعات و عبدالکریم عبد فاضل، مدیرکل اطلاعات و مبارزه با تروریسم در وزارت کشور را داد و تعیین حمید الشطری، معاون رئیس دستگاه امنیت ملی و احمد ابورغیف را به جای آنها گماشت.
همچنین دستورات الکاظمی شامل انتقال قیس المحمداوی، فرمانده عملیات بغداد به وزارت دفاع و تعیین احمد سلیم به جای وی و برکناری جعفر البطاط، فرمانده پلیس فدرال و تعیین رائد شاکر جودت به جای او است. از دیگر افراد برکنار شده باسم مجید، مدیر بخش اطلاعات و امنیت عملیات بغداد است. این میزان از برکناری مسئولان امنیتی در دولت الکاظمی سابقه نداشته است. اما به نظر می آید فشار افکار عمومی بر دولت او باعث شده تا به فکر این بیفتد که تغییرات اساسی در وضعیت امنیتی بغداد لازم است.
چه خطری عراق را تهدید می کند؟
در عراق نظرهای متفاوتی در مورد اتفاقات روز پنجشنبه وجود دارد. گروهی حرف های داعش را باور کرده و می گویند این گروه که پیش از این در مناطق کوهستانی و نزدیک به مرز با سوریه فعالیت های پراکنده ای داشت، بار دیگر توانسته تا اندازه ای خود را احیا کند که دست به یک عملیات تروریستی گسترده در پایتخت بزند. این دسته از عراقی ها به شدت بابت بازگشت دوباره عراق به دوران سخت حضور داعش در بخش های وسیعی از کشور نگرانند.
گروه دیگر اما معتقدند که این حملات نمی تواند تنها به دست داعش صورت بگیرد و بعید نیست که دست هایی خارج از عراق در هدایت و ایجاد قدرت دوباره در این گروه نقش داشته باشند. آنها انگشت اتهام را به سوی ایالات متحده می برند که این روزها در گیرودار خروج یا عدم خروج نیروهایش از عراق است.
اما دسته سوم معتقدند که داعش نمی تواند مسئول این حمله تروریستی باشد و موضوع اختلافاتی است که به دلیل نزدیک شدن به زمان انتخابات در عراق می افتد. آنها معتقدند که حملات خونین و خشن در کشور در آستانه انتخاباتی که دولت الکاظمی در صدد برگزاری اش است، نشان از اختلافات عمیق گروه های سیاسی دارد که می خواهند با ایجاد ترس و وحشت در شهروندان، اوضاع را به نفع خود تغییر دهند.
کارشناسان چه می گویند؟
حسن هانی زاده کارشناس مسائل خاورمیانه در مورد اتفاقات عراق و احتمال بازگشت داعش گفت: دو انفجاری که در بازار سنتی بغداد رخ داد نتیجه وجود یک سناریو خطرناکی است که با شرکت آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان تهیه شده است. از آنجا که پارلمان عراق سال گذشته و پس از ترور دردناک سردار سلیمانی طرحی را تصویب کرد که به موجب آن نیروهای آمریکایی باید در بازه زمانی یک ساله، باید خاک عراق را ترک کنند و از دولت الکاظمی خواست تا زمینه خروج نیروهای ایالات متحده را فراهم کند، آنها تلاش کردند تا در هفته های اخیر صدها نفر از عوامل داعش را از سوریه به عراق منتقل کنند.
هم اکنون نه نفر از اعضای خطرناک داعش در منطقه نینوای عراق دستگیر شده اند. انفجار بغداد هم نتیجه حضور داعشی ها در عراق است. اما هدف آمریکایی ها ایجاد تاخیر در خروج از عراق است. از سوی دیگر خلا امنیتی هم بر اثر شهادت سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس ایجاد شده که امریکایی ها با استفاده از آن و با ایجاد اختلاف میان گروه های عراقی خروج را دچار مشکل کنند.
این ابتدای یک سلسله انفجارهاست که ممکن است ادامه دار باشد و دولت عراق باید ازطریق ایجاد سازوکار امنیتی مانع از نفوذ داعش شوند. گروه های مختلف هم اخطار شدیدی به ریاض داده اند و همکاری آنها را غیرقابل قبول دانسته اند. بعید نیست که عراق در آینده هم شاهد چنین حملاتی باشد مگر اینکه دولت الکاظمی دست به اصلاحات امنیتی زده و دست این سه را برای ایجاد بحران در عراق ببندد.
هدف این اتفاقات این است که باعث ایجاد تقابل بین جریان های سیاسی عراق شود. در عراق هر نوع ناامنی به جای اینکه باعث وحدت گروه های سیاسی باشد به بحران های میان آنها شدت می بخشد. به همین خاطر آنها اماده ایجاد تفاهم و همراهی در مقابله با داعش نیستند و سلسله اتهامات علیه یک دیگر را شروع خواهند کرد. انتخابات هم در فروردین ماه در پیش است و هم دولت و هم پارلمان و هم جریان ها باید به دنبال یک سازو کار برای مقابله با نفوذ داعش باشند.
