سرانجام روز چهارشنبه دهم مردادماه و بعد از یک‌سال مقاومت هیأت‌رییسه و لابی‌های شدید دولت، طرح سؤال از رییس‌جمهوری در مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شد، حسن روحانی باید در مجلس، پاسخگوی سؤالاتی درباره «عدم موفقیت دولت در کنترل قاچاق کالا و ارز»، «استمرار تحریم‌های بانکی»، «عدم کاهش نرخ بیکاری»، «رکود اقتصادی» و «افزایش شتابان نرخ ارز» باشد.
به گزارش صبح نو امروز بهارستان میزبان حسن روحانی است، رییس‌جمهوری قرار است هشت صبح در صحن علنی مجلس حضور یابد. طبق ماده ۲۱۳آیین‌نامه داخلی مجلس، مدت طرح سؤالات از طرف نمایندگان منتخب سؤال‌کنندگان، حداکثر ۳۰دقیقه و مدت پاسخ رییس‌جمهوری، حداکثر یک ساعت است که طرفین می‌توانند وقت خود را به دو بخش تقسیم کنند. در این صورت، همه سؤالات و پاسخ‌ها در بخش نخست وقت هر یک از دو طرف بیان می‌شود و در بخش دوم، ابهامات سؤال‌کنندگان و پاسخ‌های رییس‌جمهوری مطرح می‌شود.
احتمال گزارش به قوه‌قضاییه
پس از این مرحله، درباره پاسخ رییس‌جمهوری به هر یک از سؤالات از نظر قانع‌کننده بودن، به صورت جداگانه رأی‌گیری می‌شود. چنانچه اکثریت نمایندگان حاضر در جلسه از پاسخ رییس‌جمهوری به سؤالی قانع نشده باشند و موضوع مورد سؤال، نقض قانون یا استنکاف از قانون محسوب شود، گزارش آن سؤال به قوه‌قضاییه ارسال می‌شود.
طرح سؤال از رییس‌جمهوری از اصول مترقی قانون اساسی
طرح سؤال از رییس‌جمهوری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پیش‌بینی شده و جزو اصول مترقی آن است، این نشان می‌دهد که در قانون اساسی بن‌بست وجود ندارد و حتی برای شرایط بحرانی نیز راه چاره‌ای در نظر گرفته است، همانطور که در صورت عدم اقناع نمایندگان از پاسخ‌های رییس‌جمهوری راه‌های دیگر از جمله استیضاح و عدم کفایت سیاسی را هم پیش‌بینی کرده است. بر اساس اصل هشتاد و نه (۸۹) قانون اساسی که به نام اصل استیضاح وزیران و رییس‌جمهوری نیز شناخته می‌شود، در صورتی که حداقل یک سوم از نمایندگان مجلس شورای اسلامی رییس‌جمهوری را در مقام اجرای وظایف مدیریت قوه مجریه و اداره امور اجرایی کشور مورد استیضاح قرار دهند، رییس‌جمهوری باید ظرف مدت یک ماه پس از طرح آن در مجلس حاضر شود و در خصوص مسائل مطرح شده توضیحات کافی بدهد. در صورتی که پس از بیانات نمایندگان مخالف و موافق و پاسخ رییس‌جمهوری، اکثریت دو سوم کل نمایندگان به عدم کفایت رییس‌جمهوری رأی دادند، مراتب جهت اجرای بند ۱۰ اصل یکصد و دهم به اطلاع مقام رهبری می‌رسد.»
چالش‌ها و فرصت‌های حضور رییس‌جمهوری در بهارستان
البته این طرح سؤال از روحانی و تحقق آن چندان هم کم‌حاشیه نبود، یکی از مهم‌ترین آنها غیر‌قانونی دانستن سؤال از رییس‌جمهوری از سوی دولتی‌ها بود، اما در نهایت روحانی در نامه‌ای به لاریجانی نوشت: «درست در سالروز تحلیف رییس‌جمهوری دوره دوازدهم، سؤال تعدادی از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی واصل گردید. بی‌تردید سؤال از رییس‌جمهوری کشور با مراعات حداقل دو نکته می‌تواند مبارک باشد؛ اولاً در چارچوب قانون اساسی باشد، ثانیاً در زمان و شرایط مناسب کشور اقدام شده باشد، که متأسفانه هیچیک از این دو حاصل نشده است، اما برای جلوگیری از هر نوع اختلاف بین قوا و احترام به مجلس شورای اسلامی ان‌شاء‌الله در فرصت مقرر به مجلس خواهم آمد و به سؤالات پاسخ خواهم داد. البته این امر می‌تواند فرصت خوبی باشد تا برخی از حقایق را برای مردم عزیز کشورم بازگو نمایم که آنها صاحب واقعی کشورند و مشروعیت من و شما نیز از آراءآنهاست.»
لزوم حفظ کرامت میان مجلس و دولت
این دومین بار است که طرح سؤال از رییس‌جمهوری در تاریخ پس از انقلاب صورت می‌گیرد، این خود اثباتی بر تفکیک قوا در جمهوری اسلامی و نشانگر این است که قوای دولت و مجلس از یکدیگر مستقل‌اند، هرچند در مجلس دهم بار‌ها شاهد همراهی نمایندگان با دولت بوده‌ام، اما برگزاری این طرح سؤال نشان می‌دهد که قوه‌مقننه در صورت نیاز و در شرایط بحرانی دست از همراهی برداشته و در راه نظارت و استفاده از اختیارات دیگر خود گامبرمی‌دارد.
در این میان نمایندگان نباید فراموش کنند که با جاروجنجال کارها پیش نمی‌رود، در واقع همانطور که مردم به عملکرد رییس‌جمهوری نمره می‌دهند، عملکرد بهارستان و نمایندگان را هم زیرنظر دارند، پس نمایندگان باید با دقت نظر درس‌هایی که از نخستین طرح سؤال از رییس‌جمهوری و همچنین یکشنبه سیاه به‌دست آمده، بهره برده و این طرح به این سرنوشت منجر نشود. روز سیاهی که رهبر معظم انقلاب در مورد آن اتفاقات و تنش بین دولت و مجلس در سال۹۱ فرمودند: «اینجور کارها، هم خلاف شرع است، هم خلاف قانون است، هم خلاف اخلاق است، هم تضییع حقوق اساسی مردم است.» پس نماینده مردم باید همواره منویات رهبر معظم انقلاب را به‌خاطر داشته باشند و کرامت یکدیگر را حفظ کنند.
منشأ خیر و رفع مشکلات
البته به‌نظر می‌رسد که نمایندگان خود بر حفظ کرامت میان قوا تأکید دارند، همانطور که آقای علی مطهری، نایب‌رییس مجلس در یادداشتی که درباره تاریخچه سؤال از رییس‌جمهوری در اختیار «ایسنا» قرار داد، ابراز امیدواری کرد که سؤال نمایندگان از حسن روحانی که در جلسه علنی امروز مطرح می‌شود، منشأ خیر و رفع مشکلات برای کشور باشد.
برخی سوال از رییس‌جمهوری را فرصت مناسبی برای بیان حرف‌های اصلی روحانی می‌دانند. به گمان این افراد، روحانی باید به سؤالات مردم با صداقت پاسخ داده و مطالبه آنان را جواب دهد، به نظر می‌رسد که امروز فرصتی است تا روحانی بدون روتوش در برابر مردم ایستاده و پاسخ سؤالات نمایندگان آنان را بدهد.
فرصتی برای وحدت بیشتر دو قوا
نباید روز سؤال از رییس‌جمهوری، روز سیاه برای نظام باشد و همه باید از این شرایط برای اتحاد و انسجام بیشتر بهره‌برداری کنند. سؤال از رییس‌جمهوری یک فرصت است که روحانی باید از این فرصت استفاده کرده و با نمایندگان ملت و مردم صحبت کند و شرایط را برای مردم تبیین کند تا بعد از طرح سؤال وحدت بیشتر، تنش‌ها کمتر و ابهامات روشن شود.
