عدم موفقیت دولت در کنترل قیمت کالا و ارز، استمرار تحریم های بانکی، عدم اقدام شایسته دولت در خصوص کاهش نرخ بیکاری، رکود اقتصادی شدید چندین ساله و کاهش شدید ارزش پول ملی پنج محور سوال ۸۰ نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی از حسن روحانی رئیس جمهور بود که پس از مدتها کش و قوس، نهایتا در جلسه علنی چهارشنبه ۱۰ مردادماه از سوی هیئت رئیسه مجلس اعلام وصول شد و پای حسن روحانی را پس از ۵ سال تکیه زدن بر مسند ریاست جمهوری در دولت های یازدهم و دوازدهم برای پاسخگویی به نمایندگان ملت به بهارستان کشاند تا به دور از فضایی ملتهب و پرحاشیه نمایندگان مجلس دغدغه ها و انتظارات مردم از دولت را مطرح کنند و فرصتی برای رفع ابهام و پاسخگویی به افکار عمومی باشد.
در همان ساعات نخستین پس از اعلام وصول طرح سوال از رئیس جمهور بود که حسینعلی امیری معاون پارلمانی رئیس جمهور، اعلام وصول طرح سوال از رئیس جمهور را غیرقانونی خواند و گفت: طرح سوال های متعدد از رئیس جمهور جز هدف سیاسی چیز دیگری ندارد و به دنبال حل مشکلات مردم نیست.
این اظهار نظر گویای این موضوع بود که دولت حاضر به ساده گذشتن از کنار طرح سوال از رئیس جمهور نیست؛ کما اینکه شخص رئیس جمهور هم در نامه ای که ۱۴ مرداد به علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی نوشت، بار دیگر اعلام وصول و مطرح شدن سوال از رئیس جمهور را خارج از چارچوب قانونی اعلام کرد و با بیان اینکه برای جلوگیری از هر نوع اختلاف بین قوا و احترام به مجلس شورای اسلامی در فرصت مقرر به مجلس خواهم آمد، تاکید کرد: البته این امر می تواند فرصت خوبی باشد تا برخی از حقایق را برای مردم عزیز کشورم بازگو نمایم که آنها صاحب واقعی کشورند و مشروعیت من و شما نیز از آراء آنها است.طرح سوال از رئیس جمهور را می‌توان کمترین ابزار نظارتی مجلس برای پاسخگویی ارشدترین مقام اجرایی کشور برشمرد. این طرح برای نخستین بار در دوران ریاست محمود احمدی نژاد بر دولت دهم اتفاق افتاد و او در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۹۰ با حضور در صحن علنی مجلس به سوالات نمایندگان مجلس پاسخ داد.
با مرور تجربه های دولت و مجلس در تعامل و گاهی تقابل با یکدیگر، پر واضح است، همانطور که رئیس جمهور اخیراً در مذمت سیاست‌زدگان گفت: «خواهشا این یکی دو سال حزب و جناح را فراموش کنیم. انتخابات دیگر تمام شده؛ جناح‌ها یکی دو ماه به مرخصی بروند تا اتحاد و وحدت بیشتر شود»، شخص رئیس جمهور و نمایندگان مجلس باید به دور از فضای ملتهب و تنش‌زا که از سوی برخی «آشنایان» به آنها القا می شود، از فرصت طرح سوال از رئیس جمهور برای ارائه راهکارهای مشخص و جامع در حوزه اقتصاد و معیشت و وحدت آفرینی در جامعه استفاده کنند.
پس از خروج آمریکا از برجام و شدت یافتن جنگ اقتصادی علیه کشورمان، کلیدواژه «وحدت» و «جنگ روانی» را می توان پرتکرار ترین کلمات در بیانات سران قوا و مسئولین کشور برشمرد. به نظر می‌رسد حفظ وحدت و یک‌صدایی در جلسه طرح سوال از رئیس جمهور با هدف مخابره یک پیام مشخص از داخل به خارج از کشور، یکی از الزامات اجتناب ناپذیر شرایط فعلی در کشور باشد.
پس از نامه روحانی به رئیس مجلس در خصوص طرح سوال از رئیس جمهور، تحلیل ها و اظهار نظرهای فراوانی در خصوص بایدها و نبایدهای فضای حاکم بر جلسه سوال از رئیس جمهور از سوی شخصیت های مختلف مطرح شد. در میان اظهار نظرها از شخصیت های مختلف حفظ وحدت و آرامش جامعه، جلوگیری از التهاب آفرینی، پاسخگویی به مردم، شفاف سازی شرایط کشور و بیان نقشه راه کشور در جنگ اقتصادی را می توان مهمترین مطالبه از دولت و مجلس در جریان طرح سوال از رئیس جمهور برشمرد.
به همین منظور مهر، پس از اعلام وصول طرح سوال از رئیس جمهور در سلسله گفتگوهایی به بررسی بایدها و نباید های طرح سوال از رئیس جمهور پرداخته است که در ادامه آنها را مرور خواهیم کرد:
۱- حفظ وحدت و جلوگیری از التهاب
حفظ وحدت و یکپارچگی در جامعه و قوای مجریه و مقننه موضوعی است که اهمیت آن در شرایط کنونی کشور از مهمترین ملزومات حل مشکلات است. بهروز نعمتی سخنگوی هیئت رئیس مجلس در این خصوص می گوید: هم سؤال کنندگان از رئیس جمهور باید موضوعات را منطقی مطرح کنند و آنچه را که مشکلات جامعه است، بازگو کنند و سهم این دولت و دولت قبل را در مسائلی مانند نقدینگی، رکود و بیکاری صادقانه بیان کنند و هم دولت و رئیس جمهور باید از حاشیه پرهیز کرده و به واقعیت ها بپردازند و ضمن بیان اقداماتشان، ناتوانی ها و علل آن را هم بازگو کنند.
نعمتی ادامه داد: هر دو طرف باید در یک مدار منطقی و به دور از هیجانات سیاسی و با هدف کمک به آرامش جامعه، مطالب خود را بیان کنند و به التهابات کشور دامن نزنند.
حسینعلی امیری معاون پارلمانی رئیس جمهور در مورد فضای جلسه سوال از رئیس جمهور و جو حاکم بر آن می گوید: من نمی دانم فضای آن روز به چه شکلی خواهد بود؛ اما طبیعتا پاسخ های آقای رئیس جمهور متناسب با واژگان و ادبیاتی خواهد بود که سوال کنندگان استفاده خواهند کرد و فضایی است که در مجلس شکل می گیرد. وقتی سوالی مطرح می شود، رئیس جمهور حق قانونی دارد که از خود و عملکرد دولتش دفاع کند.
امیری تاکید کرد: بخش قابل توجهی از پاسخ های آقای رئیس جمهور بستگی دارد به اینکه نحوه سوال و ادبیات و واژگانی که سوال کنندگان خواهد داشت چه باشد.
سیدحسین نقوی حسینی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز در این خصوص می گوید: از دولت و مجلس تقاضا دارم سوال از رئیس جمهور را دچار حاشیه نکنند؛ زیرا سوال حق مجلس و پاسخگویی نیز حق دولت است، ما دارای دموکراسی و مردم سالاری رشدیافته هستیم، از این رو نباید وارد حاشیه‌سازی شویم.
نقوی حسینی با بیان اینکه در شرایط کنونی ما به وحدت ملی، انسجام و یکپارچگی نیاز داریم، افزود: هر کانون و هر مرکز اطلاع‌رسانی و تریبونی که خدای نکرده به وحدت ملت لطمه بزند و همچنین هر مسئولی در هر جایگاه و لباسی نارضایتی ایجاد کند، به طور حتم در پازل دشمن بازی کرده است.
جلوگیری از التهاب و حفظ آرامش برای حل مشکلات را می توان مطالبه ای از سوی همه جناح های سیاسی برشمرد، تاجایی که علی‌محمد نمازی عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی با اشاره به سوال مجلس از رئیس‌جمهور اظهار داشت: نمایندگان باید به طور اخلاقی و سالم با موضوع سوال از رئیس جمهور برخورد کنند تا جلسه سوال، ملتهب و تنش آفرین برگزار نشود.
نمازی گفت: من بعید می‌دانم آقای روحانی وارد مباحثی از قبیل افشاگری شوند؛ بهتر است رئیس‌جمهور از این فرصت، برای بیان واقعیات جهت استماع ایرانیان و ثبت در تاریخ استفاده کند.
۲- پاسخگویی به افکار عمومی
پاسخگویی در پیشگاه مردم را می توان التیامی برای مشکلات معیشتی و اقتصادی این روزها برشمرد. سید مهدی هاشمی نماینده سابق مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با اشاره به لزوم پاسخگویی دولت در برابر مجلس، تصریح کرد: آقای رئیس جمهور و دولت محترم گزارشی را از اقدامات انجام شده در مجلس ارائه دهند؛ اگر واقعا این گزارش برای مردم و مجلس قانع کننده باشد، طبیعی است که حمایت ها و پشتیبانی از دولت بیشتر خواهد شد. اما اگر این سوالات و پاسخ هایی که شنیده می شود اقناع کننده نباشد، مردم و نمایندگان باید فکری اساسی برای بهبود وضعیت داشته باشند.
سرپرست اسبق وزارت کشور با بیان اینکه رئیس جمهور با مطالبه شکل گرفته می توانند شاخص های بهره وری و قانون‌مندی را ارتقاء دهد، عنوان کرد: با پاسخگویی، شفافیت و برنامه ریزی دقیق دولت می تواند التهاب‌های سیاسی و اقتصادی را کاهش دهد و از رانت خواری و انتصابات غیرتخصصی نیز جلوگیری کنند.
سید محمدرضا میرتاج‌الدینی معاون پارلمانی دولت دهم نیز سوال از رئیس جمهور را کمترین کاری که مجلس می تواند انجام دهد برشمرد و ادامه داد: رئیس جمهور منتخب مردم است و وعده هایی را در انتخابات داده است که امروز نه تنها آن وعده ها بر زمین مانده، بلکه مشکلات مضاعفی ایجاد شده و در این شرایط کمترین کار همین سوال است تا رئیس جمهور در خصوص وضعیت موجود توضیح دهد و برنامه های خود را برای عبور از مشکلات با نمایندگان مردم در میان بگذارد.
میرتاج الدینی با بیان اینکه نمایندگان زبان جامعه و مردم هستند خاطرنشان کرد: نمایندگان احساس کرده اند در جامعه مشکلات جدی وجود دارد به همین دلیل آن را در قالب سوال مطرح کرده اند تا هم به افکار عمومی جامعه پاسخ داده باشند و هم دولتمردان را برای حل مشکل حساس کنند.
احمد علیرضابیگی نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی نیز بر لزوم عدم انحراف افکار عمومی تاکید کرد و گفت: جلسه سؤال از رئیس‌جمهور، جلسه سخنرانی آقای روحانی نیست، بلکه جلسه پاسخ به سؤالات نمایندگان است. مجلس شورای اسلامی در تحقق وظایف نظارتی که برعهده اش گذاشته شده است، این بار از امکان قانونی سؤال استفاده خواهد کرد و آقای رئیس جمهور نیز باید به سؤالات نمایندگان در مورد سوءتدبیرها در دولت پاسخ دهد.
علیرضابیگی اظهارداشت: آقای رئیس جمهور و اطرافیانشان از حضور در مجلس برای پاسخ به سؤالات ملت اِبا داشتند و امروز که جمع مصمم نمایندگان تلاش دارند تا به نمایندگی از ملت ایران سؤالات صریحی را از رئیس جمهور مطرح کنند، بیان این گونه تهدیدات اقداماتی برای انحراف افکار عمومی است.
علی صوفی فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز با اشاره به جلسه سوال نمایندگان مجلس از رئیس‌جمهور که قرار است در هفته ابتدایی شهریور برگزار شود اظهار داشت: سوال نمایندگان مجلس از رئیس جمهور باید از دل جامعه باشد و باعث شود مردم در جریان امور قرار بگیرند.
وی افزود: در طرف مقابل، توضیحات آقای رئیس‌جمهور هم باید برای افکار عمومی و مردم اقناع‌کننده باشد؛ آقای روحانی آنچه را در مجلس مطرح خواهد کرد، در حقیقت باید پاسخ صحیح به افکارعمومی باشد.
صوفی تصریح کرد: در شرایط بد اقتصادی فعلی، تبعا سوالاتی برای مردم مطرح است و نمایندگان مجلس در واقع می خواهند نسبت به عملکرد دولت و نقش دولت در به وجود آمدن وضع موجود، از خود عکس‌العمل نشان بدهند؛ این مساله جنبه مثبت قضیه است.
۳- فرصتی برای شفافیت
انعکاس مواضع و سخنان رئیس جمهور از تریبون مجلس و در برابر نمایندگان ملت را می توان فرصتی برای شفاف سازی و ریل گذاری مسیر آینده تلقی کرد. موضوعی که سید حسین نقوی حسینی نماینده مجلس شورای اسلامی در خصوص آن با بیان اینکه روند سوال از رئیس جمهور باید به طور طبیعی طی شود، گفت: این سوال فرصتی برای مجلس و دولت است تا برای حرکت جمهوری اسلامی اقدام کرده و رئیس جمهور نیز فرصت تبیین مسائل و ابهامات را پیدا خواهد کرد.
ابوالفضل ابوترابی نماینده مردم نجف آباد در مجلس شورای اسلامی با اشاره به ضعف عملکرد دولت در مدیریت اقتصاد کشور به ویژه در حوزه ارز، سکه و نیز ثبت سفارش خودروها و رانت‌های شکل‌گرفته در این زمینه، گفت: سؤال از رئیس‌جمهور و دولت برای شفاف شدن عملکرد دولت است، این حداقل چیزی است که مردم از نمایندگان خود انتظار دارند.
سیدمهدی هاشمی نماینده سابق مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در خصوص اعلام وصول طرح سوال از رئیس جمهور در مجلس با بیان اینکه غبارآلود و ابهام دار بودن وضعیت ضرورت شفاف سازی در جامعه و مشخص شدن ناکارآمدی ها را دوچندان می کند، اظهار داشت: دولت باید مشخص کند که اعمال نفوذ دشمنان و اغیار در کجا و چه حدی است و برنامه ای که قرار است کشور را از این وضعیت خارج کند چگونه است.
زهره الهیان نماینده اسبق مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در این خصوص می گوید: امیدواریم آقای روحانی در جلسه برگزاری سوال از رئیس جمهور با پرهیز از فرافکنی و فرار به جلوبه ملت و نمایندگان ملت و حرکت در مسیر شفافیت پاسخ دهند. در صورتی که آقای روحانی فرصت طرح سوال از رئیس جمهور را باید مغتنم بشمارند و برنامه دولت را برای ساماندهی اقتصاد و معیشت مردم ارائه دهند و با احترام به افکار عمومی، از مجلس کمک بخواهند.
۴- بیان نقشه راه اقتصادی کشور
ترسیم مسیر آینده کشور و اقداماتی که دولت قرار است در حوزه اقتصاد انجام دهد، یکی از مطالبات جدی رهبر معظم انقلاب و مردم از دولت است و حتی در دیدار چندی پیش معظم له با اعضای دولت نیز ایشان بر لزوم تدوین برنامه جامع اقتصادی از سوی دولت تاکید کردند. عبدالرضا مصری نماینده مردم کرمانشاه در مجلس شورای اسلامی پیرامون این موضوع می گوید: دولت در این مدت، چک سفید امضایی از مقام معظم رهبری گرفته که در ۴۰ سال پس از انقلاب بی‌سابقه بوده است، به گونه‌ای که ایشان فرموده‌اند هر تصمیمی که شورای عالی هماهنگی امور اقتصادی می‌گیرد، مورد تأیید ایشان است. عمده پیشنهادات در این شورا نیز توسط دولت مطرح می‌شود. حالا ما منتظریم که قوه مجریه پاسخگو باشد.
عضو فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس با بیان اینکه کشور در حال حاضر در یک جنگ اقتصادی قرار دارد، گفت: به فرموده مقام معظم رهبری اتاق جنگ این نبرد اقتصادی در وزارت خزانه داری آمریکا برپا شده و در شرایط جنگ، قاعدتاً ما نیز باید لباس رزم بپوشیم و در عین حال باید توجه داشته باشیم که این یک نبرد نظامی نیست بلکه یک نبرد اقتصادی است که با حساب و کتاب های بازار و نهادهای مالی ارتباط دارد.
زهره الهیان نماینده اسبق مردم تهران در مجلس شورای اسلامی نیز با تاکید بر لزوم تدوین برنامه جامع اقتصادی از سوی دولت، تصریح کرد: همانگونه که مقام معظم رهبری از دولت خواستند که دولت باید برای برون رفت از شرایط موجود، برنامه جامع اقتصادی تدوین کند و سه قوه در کنار هم با همکاری و تعامل مثبت مشکلات مردم را حل کنند.
۵- پرهیز از سیاست زدگی
از همان زمانی که طرح سوال از رئیس جمهور اعلام وصول شد و حسینعلی امیری آن را سیاسی خواند، بسیاری از نمایندگان مجلس با رد این موضوع، سوال از رئیس جمهور را صرفاً در راستای بررسی مشکلات اقتصادی که گریبان گیر کشور است، برشمردند.
ابوالفضل ابوترابی نماینده مردم نجف‌آباد در مجلس شورای اسلامی سیاسی خواندن سوال ازرئیس‌جمهور فرار رو به جلوی وکیل‌الدوله‌ها خواند و گفت: من تأسف می‌خورم که خود اصلاح‌طلبان حامی آقای روحانی که شهر به شهر برای تبلیغ وی در انتخابات ریاست‌جمهوری سفر کردند و امروز به دلیل عملکرد دولت از مردم عذرخواهی هم می‌کنند، حالا سؤال مجلس را سیاسی جلوه می‌دهند.
عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور تصریح کرد: ما که طرح سؤال را امضا کرده و پیگیر آن بوده‌ایم و سرمان را هم بالا می‌گیریم، دائم مورد انتقاد مردم هستیم که بُعد نظارتی مجلس ضعیف شده است. حالا آنها که متأسفانه وکیل‌الدوله هستند و می‌خواهند فرار رو به جلو کنند، با چنین مانورهای سیاسی و حرف‌های بی‌پایه، می‌خواهند اقدامشان در بُعد نظارتی را توجیه کنند.
عبدالرضا مصری با تأکید بر اینکه هیچ کدام از این سوالات ۵ گانه سیاسی نیست، تصریح کرد: متأسفانه در کشور ما رسم شده که اگر حرف حقی هم زده می شود فوراً برچسب سیاسی به آن بزنند. در حالی که این سوالات یک فرصت برای رئیس جمهور است تا در مجلس حضور یابد و بسیاری از قضایا رابرای مردم روشن کند.
سیداحسان قاضی‌زاده هاشمی نیز با تاکید بر اینکه مطالبه‌گری هیچ گرایش و رکن سیاسی ندارد و صرفاً دارای رکن مردمی است، تاکید کرد: سؤال از رئیس‌جمهور را نباید به هیچ‌وجه سیاسی جلوه داد. سؤال از رئیس‌جمهور صرفاً اقتصادی بوده و به خاطر مطالبه ملت نسبت به شرایط وخیم اقتصادی اعلام وصول شد.
