پیامبر گرامی اسلام (ص) نیز در بیان عظمت و اهمیت ماه رجب می‌فرمایند:
خداوند متعال در آسمان هفتم فرشته‌ای به نام داعی قرار داده است هرگاه ماه
رجب فرا رسد آن فرشته دعوت کننده هر شب تا به صبح گوید: خوشا به حال کسانی
که به ذکر الهی مشغولند خوشا به حال کسانی که با میل و رغبت تمام رو به سوی
درگاه خدا آرند و خداوند می‌فرماید: من همنشین کسی هستم که با من همنشین
باشد و مطیع کسی هستم که فرمان مرا ببرد و آمرزنده‌ام کس را که از من طلب
آمرزش کند این ماه رجب ماه من، بنده هم بنده من و رحمت هم از آن من است. هر
کس مرا در این ماه بخواند پاسخ مثبت دهم و هر کس از من چیزی بخواهد به او
عطا کنم و هر کس از من هدایت جوید هدایتش کنم و من این ماه را وسیله ارتباط
بین خود و بندگانم قرار داده‌ام پس هر کس به آن چنگ زند به من می‌رسد.
ماه رجب از جمله فرصتهایی است که باران رحمت الهی جاری است و تشنگان زلال حق و معرفت به خوبی می توانند از آن سیراب شوند. حضرت محمد(ص) در این باره مى فرماید: رجب، "شهرالله الأصم" است و بدان سبب آن را "اصم" نامیدند که هیچ ماهى به پایه عظمت آن نمى رسد... بدانید که رجب ماه خدا، شعبان ماه من و رمضان ماه امت من است، پس هرکس یک روز از رجب را روزه بدارد، مستحق رضوان الهى گردد و روزه اش غضب الهى را خاموش کند و خداوند درى از درهاى جهنم را بر او ببندد. اگر کسى به اندازه تمام زمین طلا انفاق کند، برتر از روزه یک روز آن نخواهد بود... هرگاه شب شود، دعایش مستجاب خواهد بود .
درباره اینکه چرا ماه رجب را شهراﷲ الاصم می نامند، در لغت نامه ها چنین آمده است که " تازیان ماه رجب را شهراﷲ الاصم خواندندی زیرا در آن ماه آواز فراخواندن به جنگ مانند «ای فلان به جنگ گرای » شنیده نمی شود و هم آوای شیهه اسب و کشیدن شمشیر از نیام در این ماه بگوش نمی رسد زیرا آنان در این ماه به سبب بزرگداشت آن از جنگ دست بازمی داشتند.
ماه رجب، ماه بسیار شریف و پر برکتی است که اعمال بسیاری از سوی پیامبر
اکرم (ص) و امامان معصوم (ع) برای آن ذکر شده است. اعمالی که برای این ماه
در روایات ذکر شده، به دو گونه است؛ قسمتی از این اعمال مربوط به همه
روزهای ماه است؛ مانند روزه گرفتن و بعضی از اذکار و ادعیه و قسمت دیگر آن
مربوط به زمان های مخصوصی از این ماه، مانند اعمال و دعاها و نمازهایی که
برای هر شب و روز این ماه وارد شده است و همچنین اعمالی که در ایام البیض
(روز سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمری) سفارش به انجام آن گردیده
است.
الف)اعمال مشترک ماه رجب
روزه: در این ماه بر روزه مؤمنان تأکید شده است چنانکه امام صادق(ع)فرمود: حضرت نوح(ع)در روز اول ماه رجب سوار بر کشتی شد و به همراهان دستور داد، این روز را روزه بگیرند و فرمود هر که این روز را روزه بدارد آتش جهنم یک سال از او دور شود و کسی که هفت روز از این ماه را روزه بدارد هفت درب جهنم بر او بسته شود و اگر هشت روز روزه بدارد هشت درب بهشت به روی او باز می شود و کسی که پانزده روز روزه بدارد خداوند حوایج او را بر آورده کند و کسی بیشتر از این مقدار روزه بگیرد خداوند افزون به او عنایت کند.
امام کاظم (ع) نیز درفضیلت روزه داری این ماه فرمود: رجب، نام رودى است در
بهشت که از شیر سپیدتر و از عسل شیرینتر است، کسى که یک روز از ماه رجب
را روزه بگیرد خداوند متعال از آن رود به او مى نوشاند.
و نیز حضرت در حدیثی دیگر فرمود: ماه رجب، ماه بزرگى است که در آن (پاداش)
حسنات چند برابر است و گناهان (آدمى) در آن آمرزیده مىشود. کسى که یک روز
در ماه رجب روزه بگیرد، آتش جهنّم به اندازه یک صد سال از او فاصله مى
گیرد، و کسى که سه روز (در این ماه) روزه بگیرد، بهشت براى او واجب
مىشود.
اذکار مخصوص: یکی از اعمال توصیه شده از سوی ائمه معصوم(ع) ذکر مخصوص ماه
رجب به ویژه ذکر« تهلیل» است چنانکه رسول خدا (ص)فرمود: کسی که هزار مرتبه
در این ماه"َلا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ"بگوید خداوند صد هزار پاداش در نامه
عمل او می نویسد و نیز حضرت در حدیثی دیگر می فرماید: کسی که در ماه رجب صد
مرتبه این ذکر را بگوید" أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا
هُوَ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ"و بعد از پایان آن
انفاقی کند، خداوند امر او را به رحمت و آمرزش پایان برد و ... و هنگامی که
خداوند را در روز قیامت ملاقات کند خداوند به او گوید: به سلطنت من اقرار
کردی پس هر درخواستی داری بنما تا اجابت کنم که کسی جز من نمی تواند خواسته
های تو را برآورد.
ب)اعمال مخصوص ماه رجب:
از اعمال مخصوص این ماه نمازهایی است که در هر شب باید خوانده شود و کیفیت آن در روایات آمده است. از جمله اعمال مخصوص:"غسل شب اول، شب پانزدهم، شب آخر، نمازهای شب جمعه اول ماه رجب(لیلة الرغائب)نمازهای شب سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم(لیالی البیض)، انجام عمره، زیارت امام حسین (ع) و زیارت امام رضا(ع) است.
رجب، ماه دعا و نیایش، خودسازی، ماه نماز و استغفار و آمرزش، ماه زیارت و
دیدار اولیای الهی، ماه تهذیب اخلاق و رفتار، ماه پاکی جسم و جان، ماه ذکر
توحید و تسبیح و تحمید، ماه بیعت و صلوات بر پیامبر و خاندان پاک او، ماه
اعتکاف، ماه روزه داری و احسان و نیکوکاری و ماه شب زنده داری است، به گونه
ای که پیامبر گرامى اسلام(ص) در بیان عظمت و اهمیت ماه رجب مى فرماید:
خداى متعال، در آسمان هفتم، فرشته اى به نام "داعى" قرار داده است. هرگاه
ماه رجب فرا رسد، آن فرشته دعوت کننده، هرشب تا به صبح گوید "خوشا به حال
کسانى که به ذکر الهى مشغولند، خوشا به حال کسانى که با میل و رغبت تمام،
رو به سوى درگاه خدا آورند".
یکى از کارهاى مهم و شایسته در ماه رجب کمک به مستمندان است. امام صادق(ع)
از پدران گرامیش از امام على(ع) نقل مى کند که آن حضرت فرمود: ... هرکس به
خاطر خدا در ماه رجب صدقه بدهد، خداوند وى را آنچنان اکرام فرماید که نه
چشمى دیده و نه گوشى شنیده و نه بر قلب انسانى خطور کرده باشد.
علاوه بر توصیه به قرائت «زیارت رجبیه»، در این ماه بر اعتکاف نیز تأکید
شده است. روزهای اعتکاف از ایام پربرکت ماه رجب است که همزمان با ولادت
حضرت علی(ع) شروع شده و تا سه روز ادامه دارد. این ایام که سه روزه است به
روزه داری و دعا در مساجد می گذرد. اعتکافی که انسان را برای چند روز از
تمام مشغولیتهای زندگی مادی دور کرده و آن را معطوف به خداوند می کند .
دعای ماه مبارک رجب
این دعای کوتاه، اما پرمعنا، پس از نمازهای یومیه به صورت تعقیبات خوانده میشود و فضیلت بسیار دارد:
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
یا مَنْ اَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْر وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ کُلِّ شَرٍّ یا مَنْ یُعْطِى الْکَثیرَ بِالْقَلیلِ یا مَنْ
یُعْطى مَنْ سَئَلَهُ یا مَنْ یُعْطى مَنْ لَمْ یَسْئَلْهُ وَ مَنْ لَمْ
یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً اَعْطِنى بِمَسْئَلَتى اِیّاکَ
جَمیعَ خَیْرِالدُّنْیا وَ جَمیعَ خَیْرِالاْخِرَةِ وَاصْرِفْ عَنّى
بِمَسْئَلَتى اِیّاکَ جَمیعَ شَرِّالدُّنْیا وَ شَرِّالاْخِرَةِ فَاِنَّهُ
غَیْرُ مَنْقُوص ما اَعْطَیْتَ وَ زِدْنى مِنْ فَضْلِکَ یا کَریمُ . یا ذَاالْجَلالِ وَالاِْکْرامِ یا ذَاالنَّعْمآءِ وَالْجُودِ یا ذَاالْمَنِّ وَالطَّوْلِ حَرِّمْ شَیْبَتى عَلَى النّارِ .
به نام خداوند بخشنده مهربان
اى که براى هر خیرى به او امید دارم و از خشمش در هر شرى ایمنى جویم. اى
که عطاى بسیار در برابر طاعت اندک مى‌دهد. اى که عطا کنى به هرکه از تو
خواهد. اى که عطا کنى به کسى که از تو نخواهد و نه تو را بشناسد. از روى
نعمت بخشى و مهرورزى عطا کن به من به خاطر درخواستى که از تو کردم؛ همه
خوبى دنیا و همه خوبى و خیر آخرت را و بردار از من به خاطر همان درخواستى
که از تو کردم، همه شر دنیا و شر آخرت را. بیفزا بر من از فضلت اى بزرگوار .
اى صاحب جلالت و بزرگوارى اى صاحب نعمت و جود اى صاحب بخشش و عطا حرام کن
محاسنم را بر آتش دوزخ.
اعمال شب اول ماه رجب
این شب، شب شریفی است و در آن چند عمل وارد شده است:
- وقتی هلال ماه دیده شد فرد بگوید: اللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَیْنَا
بِالْأَمْنِ وَ الْإِیمَانِ وَ السَّلامَةِ وَ الْإِسْلامِ رَبِّی وَ
رَبُّکَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ.
خدایا این ماه را بر ما نو کن به امنیت و ایمان و سلامت و دین اسلام پروردگار من و پروردگار تو (اى ماه) خداى عزوجل مى باشد.
- از حضرت رسول (ص) منقول است که چون هلال رجب را می دید می فرمود:
اللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِی رَجَبٍ وَ شَعْبَانَ وَ بَلِّغْنَا شَهْرَ
رَمَضَانَ وَ أَعِنَّا عَلَی الصِّیَامِ وَ الْقِیَامِ وَ حِفْظِ
اللِّسَانِ وَ غَضِّ الْبَصَرِ وَلا تَجْعَلْ حَظَّنَا مِنْهُ الْجُوعَ وَ
الْعَطَشَ.
خدایا برکت ده بر ما در ماه رجب و شعبان و ما را به ماه رمضان برسان و
کمکمان ده براى گرفتن روزه و شب زنده دارى و نگهدارى زبان و پوشیدن چشم و
بهره ما را از آن ماه تنها گرسنگى و تشنگى قرار مده.
- غسل
حضرت رسول اکرم(ص) فرموده‌اند: هر کس ماه رجب را درک کند و اول و وسط و
آخر آن ماه را غسل نماید، از گناهان خود پاک میشود مانند روزی که از مادر
متولد شده است.
- زیارت امام حسین (ع)
- بعد از نماز مغرب 20 رکعت، یعنی 10 نماز دو رکعتی نماز گزارده شود. تا
خود، اهل، مال و اولادش محفوظ بماند و از عذاب قبر در پناه باشد.
- بعد از نماز عشا دو رکعت نماز گزارده شود: در رکعت اول حمد و ألم نشرح
یک مرتبه و توحید سه مرتبه و در رکعت دوم حمد و ألم نشرح و توحید و معوذتین
خوانده شود و پس از سلام، سی مرتبه لا اِلَهَ اِلا اللهُ بگوید و سی مرتبه
صلوات بفرستد تا حق تعالی گناهان او را بیامرزد مانند روزی که از مادر
متولد شده است.
- احیاى شب اول ماه: شیخ طوسى در «مصباح المتهجد» از امام صادق(ع) از جدش
از امیر مؤمنان على(ع) نقل کرده است که آن حضرت دوست داشت که در چهار شب از
شبهاى سال، فارغ از هر چیز، به عبادت بپردازد: شب اول ماه رجب، شب نیمه
شعبان، شب عید فطر و شب عید قربان.
اعمال اولین روز رجب المرجب
این روز، روز شریفی است که در آن روزه، غسل و زیارت امام حسین (ع)سفارش شده است.
