به گزارش پایگاه خبری صراط به نقل از ایرنا، حوزه دستیار رییس جمهور در پیگیری حقوق و آزادی‌های اجتماعی و مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی نشستی با عنوان «بررسی تجربه زیسته دختران دهه ۶۰ با نگاهی بر قوانین مصوب مرتبط» را با حضور کارشناسان حوزه جمعیت و خانواده در نهاد ریاست جمهوری برگزار کرد تا به واکاوی مشکلات دختران مجرد متولد دهه ۶۰ بپردازد.
سکینه سادات پاد دستیار رییس جمهور در پیگیری حقوق و آزادی‌های اجتماعی در این نشست از اینکه برخی از قوانین برای دختران دهه ۶۰ نسبتی با عدالت ندارد، انتقاد کرده بود. مشروح سخنان پاد را می‌توانید در لینک زیر بخوانید:
محمدرضا زهرایی عضو کارگروه مسائل اجتماعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، احمد غیاث وند، جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، احمد دراهکی عضو هیات علمی و مدیرگروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، رقیه سادات مومن، دکتری مطالعات زنان و هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع)، حجت الاسلام مهدی عباسی، هیات علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث و رئیس میز تحکیم خانواده و تبلیغات حوزه علمیه قم، الهه خدادادی، دکتری مطالعات زنان و پژوهشگر حوزه خانواده، خدیجه زارعی، دانش پژوه فلسفه تعلیم و تربیت از کارشناسان حاضر در این نشست بودند.
در بخش نخست، دیدگاه خدیجه زارعی منتشر شد که به بررسی عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی موثر بر تجرد دختران دهه ۶۰ پرداخت و دو پدیده جوان همسری و مدارای اجتماعی با پسران مجرد را بر این موضوع تاثیر گذار دانست:
بخش دوم این نشست به اظهارات احمد غیاث‌وند جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی اختصاص دارد که از تغییر نگرش جوانان به مقوله ازدواج سخن گفته است.
احمد غیاث‌وند، جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه می توان به موضوع دختران دهه ۶۰ و تجربه زیسته آنها نگاه نسلی داشت، گفت: اینها نسلی هستند که با نسل دهه ۷۰ و ۸۰ فرق می‌کنند؛ حتی فهم دختران در این باره با پسران فرق می‌کند. بنابراین شاید نگاه نسلی به این موضوع بتواند به ما کمک کند.
وی که تاکنون چنین کار تحقیقاتی و پیمایش در زمینه تجرد دختران انجام داده است، با بیان اینکه از منظر جامعه شناسی این نسل تجارب و رخدادهای تاریخی خاصی را تجربه کرده است، اظهار داشت: دختران متولد دهه ۶۰ امروز ۳۲ تا ۴۲ سال سن دارند و ۱۷ میلیون نفر از جمعیت جامعه ما را تشکیل می دهند.
این جامعه شناس متذکر شد، در یک نگاه تاریخی، نسل دهه ۶۰ در بستری زیست کردند که کودکان بعد از انقلاب به شمار می روند؛ اینها جامعه ای را تجربه کردند که سالها درگیر جنگ بود؛ این قشر نرخ باروری بالای جامعه را پشت سر گذشتند؛ در مدارس دو یا چند شیفتی درس خواندند؛ در کنکورهای سخت قبول شدند و به دانشگاه رفتند و حتی در ورود به بازار کار هم با مشکل روبرو بودند.
برخورداری از تحصیلات بالا و کسب منزلت اجتماعی و یافتن شغل برای استقلال مالی مهمترین دغدغه متولدین دهه ۶۰ بود و ازدواج و تشکیل خانواده در جایگاه سوم اهمیت قرار داشت.
غیاث‌وند بیان داشت: شاید بیشترین دغدغه ای که این نسل داشت، برخورداری از تحصیلات بالا و کسب منزلت اجتماعی بود و پس از آن به دنبال اشتغال برای استقلال مالی بودند و بنابراین سومین دغدغه آنها ازدواج و تشکیل خانواده بود.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی این نکته را یادآور شد که بیشتر خانواده ها و جامعه به دختران فشار می آورند که درس بخوانند اما نکته اینجاست که دوست ندارند دختران سر کار بروند زیرا در کار بحث اشتغال اینها باید هم نقش همسری را بازی کنند و هم نقش مادری.
دختران مجرد تهرانی متولد دهه ۶۰ کمتر دغدغه ازدواج دارند
این جامعه شناس در ادامه به نتایج یک تحقیق که در شهر تهران انجام داده است، استناد کرد و توضیح داد: بر اساس این تحقیق، بیشتر زنان متاهل دهه ۶۰ به دنبال این بودند زندگی خانوادگی خود را حفظ کنند یعنی منجر به خیانت نشود در حالی که کمترین دغدغه دختر مجرد این بود که ازدواج نکند.
غیاث‌وند اظهار داشت: با این اوصاف بانوی متاهل متولد دهه ۶۰ می خواست زندگی خود را حفظ کند و دختری که ازدواج نکرده، درصدد بود ازدواج نکند یا به عبارتی برای او اهمیت نداشت که ازدواج کند.
۲۰ درصد جوانان تمایلی به ازدواج ندارند
این جامعه شناس و استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: در تحقیقاتی که داشتم بالغ بر ۲۰ درصد جوانان ما اصلاً تمایلی به ازدواج ندارند که از نظر جنسیت ۲۴ درصد پسران و ۱۵ درصد دختران تمایل به ازدواج ندارند.
غیاث‌وند درباره علت تمایل نداشتن جوانان به تشکیل خانواده اظهار داشت: در تحقیق کّمی که در کل کشور صورت گرفته، نداشتن استقلال مالی بیشترین عامل است.
وی ادامه داد: در حال تحصیل بودن فرد، نداشتن مسکن و شغل، وسواس در انتخاب همسر، ترس از شکست نیز بیشترین موانعی هستند که افراد در این تحقیق مطرح کرده اند.
زمان بندی ازدواج جوانان محدود به دهه ۶۰ نیست
این جامعه شناس در ادامه با بیان اینکه زمان بندی ازدواج تنها به متولدین دهه ۶۰ محدود نمی شود، اظهار داشت: امروز هم با زودرسی و هم تاخیر در ازدواج مواجه هستیم به طوری که واریانس ازدواج حدود ۳۰ سال است.
غیاث‌وند در ادامه گفت: جالب است که ۳۰ درصد شرکت کنندگان در این تحقیق گفته‌اند، دختران بهتر است کمتر از ۲۰ سالگی ازدواج کنند و در مقابل ۱۸ درصد گفته اند بالای ۳۰ سال ازدواج کنند.
جامعه ما هم زودرسی ازدواج را قبول دارد و هم با تاخیر ازدواج هم به نوعی کنار می‌آید
وی با بیان اینکه جامعه ما هم زودرسی ازدواج را قبول دارد و هم با تاخیر ازدواج هم به نوعی کنار می آید، گفت: بر اساس تحقیقی که داشتم، دختران دهه ۶۰ که ازدواج می‌کنند به طور معناداری سواد آنها و سن آنها در جاهایی از پسران بیشتر است یعنی الان دختری که تحصیلات بالایی دارد و با پسری که تحصیلات پایینی دارد، ازدواج کرده است.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی درباره همسان گزینی در میان جوانان نیز گفت: طبق یافته‌های من ۱۷ درصد جوانان به صورت همسان ازدواج کرده‌اند و ۷ درصد دختران سن بالاتری از پسرها داشته‌اند.
غیاث‌وند این آمارها را برای تحلیل رفتاری جوانان دهه ۶۰ مهم دانست و گفت: یکی از پرسش های این تحقیق این بود که اگر کسی ازدواج نکند چطور می‌تواند با زندگی کنار بیاید و چه استراتژی می تواند داشته باشند؟ که ۳۲ درصد آنها مستقل شدن را بیان کرده بودند.
این جامعه شناس اظهار داشت: تنها شدن و سبک زندگی تجرد زیستی یکی از فاکتورهایی است که دختران دهه ۶۰ تجربه می‌کنند.
دورنمای نسلی دختران دهه ۶۰ چیست؟
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با طرح این پرسش که دورنمای نسلی دختران دهه ۶۰ چیست، پاسخ آن را توجه به پیشرفت فردی و اجتماعی دانست و گفت: من احساس می‌کنم دختران دهه ۶۰ از نگاه اجتماع به جامعه می آیند یعنی در واقع از آن اندیشه عام‌گرایانه و ارزش‌های اجتماعی به سمت فردگرایی می روند.
غیاث‌وند ادامه داد: در یک جاهایی این فردگرایی مفید و خوب است؛ اینها را به عرصه اجتماع می برد و به سرکار می برد و در عرصه اجتماعی خوب کار می کنند و مفید هستند ولی همین که دختر قرار است کارشناسی ارشد، دکترا بخواند و سرکار برود و اجتهاد پیدا کند، همین مسئله او را درگیر پارادوکسی می کند که شانس ازدواج را از دست می دهد.
این جامعه شناس فردگرایی و توانمندسازی را برای قشر دختران خوب دانست و گفت: من اسم این را نفس اجتماعی و نفس زندگی اجتماعی گذاشتم که می‌خواهد مفید باشد و توانمند باشد هرچند موجب می‌شود شانس ازدواج کردن را از دست بدهد.
سنگ اندازی آداب و رسوم ازدواج/ خانواده از ازدواج جوان حمایت نمی‌کند
این جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار داشت: ممکن است گفته شود گفتمان فردگرایی یا مسئولیت گریزی دختران است ولی این یک تعبیر است.
غیاث‌وند با طرح این پرسش که چقدر خانواده‌های ما به این دختران فشار می‌آورند ازدواج کنند، افزود: برخی می‌گویند ساختارهای اجتماعی و هنجارهای جامعه به دختر فشار نمی‌آورد که به موقع ازدواج کنند در حالی که بررسی ها نشان می دهد امروزه بازخواست های بزرگانه تبدیل به درخواست‌های جداگانه شده است و خانواده برای اینکه ازدواج دختر یا پسر برای آنها هزینه دارد، کمتر به آنها فشار می‌آورد.
وی توضیح داد: در چنین شرایطی اگر پسر به والدین بگوید پولی برای ازدواج به من بدهید، چون ندارد مجبور است با این فرزند مدارا کند.
فرهنگ می‌گوید اگر کسی را می خواهید، به خواستگاری او بروید و ازدواج کنید ولی برخی مواقع سایه فرهنگ و مناسک آن چنان سنگین می‌شود که خیلی‌ها از ازدواج دست می‌کشند
وی در ادامه یکی از سنگ اندازی ها در مسیر ازدواج جوانان را مرتبط با آداب و رسوم جامعه دانست و گفت: ازدواج یک شأن، منزلت و یک موقعیت است که با مراسم و مناسک خاص خود شروع می شود و در حوزه مردم شناسی گفته می شود که ازدواج برخورد دراماتیک فرهنگ و طبیعت است.
غیاث وند با بیان اینکه این تبیین فرهنگ است که طبیعت زیسته را نهادینه می‌کند، اظهار داشت: فرهنگ می‌گوید اگر کسی را می خواهید، به خواستگاری او بروید و ازدواج کنید ولی برخی مواقع سایه فرهنگ و مناسک آن چنان سنگین می‌شود که خیلی‌ها از ازدواج دست می کشند و سایه طبیعت زیسته بیشتر خود را در قالب اینکه دختر از ازدواج خوشش نمی آید، نشان می دهد.
این جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه میزان حمایت خانواده‌ها، نهادها و جامعه از دختران و پسران برای تشکیل خانواده بسیار اهمیت دارد، اظهار داشت: به نظر می رسد جامعه و خانواده در این زمینه دچار یک بی احتیاطی شده‌اند به طوری که تربیت بچه را به پرستار و مهدکودک سپرده‌اند و حتی در حوزه ازدواج حمایت را به پرداخت تسهیلات محدود کرده اند.
غیاث‌وند مثال زد: در جایی اطلاع دارم که خانواده می تواند به پسر یا دختر خود کمک کند اما نمی‌کند؛ از سوی دیگر واگذاری این حمایت ها به دولت و برخی سازمان ها دردسر درست می کند.
وی با بیان اینکه بسیاری از جشن های ازدواج دانشجویی برای تسهیل ازدواج جوانان جواب نداده و نتیجه بخش نبوده‌است، گفت: متاسفانه خانواده از جوان خود برای ازدواج حمایت نمی کند ولی به موقع دخالت خود را دارد؛ به همین دلیل بسیاری از طلاق ها به دلیل مداخله های خانواده هاست.
دختران دهه ۶۰ با چه چالش هایی روبرو هستند؟
این استاد دانشگاه با بیان اینکه حمایت اجتماعی خانواده ها در تجرد زیستی دختران مهم است، به بررسی چالش های پیش روی دختران دهه ۶۰ پرداخت و گفت: افزایش سن ازدواج، کاهش تمایل به ازدواج که بخشی به ترس از ازدواج و آماده نبودن برای تشکیل خانواده باز می‌گردد از جمله این مشکلات است.
غیاث‌وند ادامه داد: گاهی تمایل به ازدواج در مرتبه های دوم و سوم اولویت فرد قرار می گیرد اما در جاهایی هم ناشی از مسئولیت گریزی است.
وی در این رابطه به دخترانی اشاره کرد که موقعیت ازدواج داشتند اما از آن سرباز می زدند؛ وی در این رابطه توضیح داد: یکی از کسانی که با او مصاحبه کردم، می‌گفت مسئول شرکتی است که ۲۰ نیرو دارد و حتی هر یک از آنها دوست دارند با وی ازدواج کنند ولی او فعلاً قصد ندارد ازدواج نمی کنم. یعنی در مرحله انتخاب مانده است.
وی ادامه داد: من فکر می کردم شاید موارد مناسبی برای این فرد نباشد در حالیکه خواستگارهای خوب هستند ولی او انتخاب نمی کند؛ حتی می گفت هر لحظه بخواهم می توانم ازدواج کنم در صورتی که ممکن است فرصت ها را از دست بدهد.
در الگوی فرودست همسری شاهد آن هستیم که دختران با پسران کم سن تر و تحصیلات کمتر و حتی طبقه اجتماعی پایین‌تر ازدواج می کنند
رواج الگوهای جدید زیستی در بین دختران
این جامعه شناس تاکید کرد: پذیرش و توسعه سبک زندگی تنوع زیستی انتخابی به عنوان الگوی جدید در بین دختران در حال ترویج است که می توان برای آن راهبرد تعیین کرد.
غیاث وند به موضوع فرودست همسری نیز اشاره کرد و گفت: در این پدیده شاهد آن هستیم که دختران با پسران کم سن تر و تحصیلات کمتر و حتی طبقه اجتماعی پایین‌تر ازدواج می کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی تجربه روابط جنسی قبل از ازدواج را هم یکی از عواملی برشمرد که در کاهش رغبت جوانان به تشکیل خانواده موثر است.
دختران دوست ندارند ازدواج کنند ولی دوست دارند مادر شوند
غیاث‌وند در ادامه این نشست به پدیده پیگیری و توسعه هویت مادران در بین دختران اشاره کرد و توضیح داد: دختران دوست ندارند ازدواج کنند ولی دوست دارند مادر شوند و این چالش آینده ما است که می خواهند از طریق فرزندخواندگی و یا به هر طریق دیگری مادری را به عنوان نقش ذاتی تجربه کنند و در آینده از ما خواهند خواست که شرایط آن را ایجاد کنیم.
این جامعه شناس توسعه هویت مادرانه بین دختران مجرد را بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: بخشی از گرایش این است که با کسی زندگی کند و کسی را بزرگ کند ولی کسی که بعداً از اینها حمایت کند و آن تربیت معنا داشته باشد.
کاهش نقش خانواده در فرآیند ازدواج
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی به کاهش نقش خانواده در فرآیند ازدواج اشاره کرد و گفت: آینده خانواده در ایران توجه به مساوات جنسیتی است که می تواند در حالت همسان زیستی و اجتماعی باشد. بسیاری از جامعه شناسان می گویند اگر بخواهیم حمایت خانواده از جوانان را بیشتر کنیم باید درک جنسیتی ترییت محور داشته باشیم.
غیاث‌وند تاکید کرد: از نظر من خانواده ایرانی به سمت برابری در بسیاری از مولفه ها اعم از تقسیم کار خانه می روند و اگر این را تقویت کنیم تمایل به تشکیل خانواده بیشتر می شود.
این جامعه شناس با طرح این پرسش که سازمان ها و نهادهای ما چقدر برای مردان و زنان متاهل شرایط مناسبی فراهم می کنند تا فرزند بیشتری داشته باشند، گفت: اینکه چقدر خانم شاغل این امکان را دارد که فرزند بیشتری داشته باشد، ناشی از گسترش عدالت جنسیتی است.
غیاث‌وند به موضوع هویت فردی، فرهنگ داریم و سبک زندگی نیز اشاره کرد و گفت: سبک زندگی بسیاری از روش ها و منش های ما را مشخص می کند زیرا متاثر از سرمایه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ما است.
وی با بیان اینکه مدرنیته سبک زندگی ما را بر هم می ریزد، خاطر نشان کرد: بسیاری از مشکلات جوانان ما متاثر از مدرنیته است؛ بسیاری از کشورها توانسته اند از این موضوع در راستای منافع خود استفاده کنند و به تعبیری می توان گفت که مدرنیته همانند چرخنده‌ای است که همه چیز را می چرخاند.
باید این نگاه متفاوت و این تنوع را بپذیریم زیرا دولت تا کجا می تواند در حوزه خانواده دخالت کنند؟ برخی مواقع لازم است دخالتی نکنند و خانواده خود را به روز کند.
این استاد دانشگاه در این رابطه مثال زد: بسیاری از مردم ما سفرهای خارجی می روند و صبح تا غروب بچه های ما در فضای مجازی در دنیا می چرخند؛ ۷۰ درصد جامعه از ماهواره استفاده می کنند که به راحتی فرهنگ ما از این امور تاثیر می گیرد به طوری که از دهه ۸۰ با آسیب های آن درگیر هستیم.
غیاث وند با بیان اینکه در این سبک زندگی تجرد زیستی یک نفره مورد پذیرش است، گفت: در این باور می گویند قرار نیست همه ازدواج کنند و برخی مجرد هستند. برخی آمادگی ندارند یا برخی علاقه ای ندارند. حتی در نزدیکان خود می بینیم کسانی که دوست ندارند ازدواج کنند یا بچه داشته باشند. این ایرادی ندارد و نمی توانیم بگوییم همه فلان تعداد بچه داشته باشند.
وی خاطر نشان کرد: باید این نگاه متفاوت و این تنوع را بپذیریم زیرا دولت تا کجا می تواند در حوزه خانواده دخالت کنند؟ برخی مواقع لازم است دخالتی نکنند و خانواده خود را به روز کند.
این جامعه شناس افزود: اگر نسبت دختر و پسر مجرد یکی باشد، خانواده‌ها می پذیرند با همسن ازدواج کنند. اگر به آنها جهت و آموزش دهیم خود به روز می شوند گرچه برخی در این مسیر آسیب می بینند.
