اگر تا دو، سه دهه پیش، اطلاع و شیوع چندانی از این بیماری پنهان و خطرناک وجود نداشت، حالا دیگر بیشتر ایرانیان یک یا چند دیابتی در خانواده، اقوام و دوستان خود سراغ دارند.
به گزارش ایرنا، به طور کلی بیماری دیابت نمادی از ناتوانی بدن در تولید یا جذب انسولین است؛ در واقع زمانی که بدن فرد نتواند به اندازه‌ی کافی انسولین تولید کند یا انسولین تولید شده را جذب و استفاده کند، آن شخص به دیابت مبتلا خواهد شد.
انسولین هم هورمونی است که لوزه‌المعده (پانکراس) در بدن تولید می‌کند. این هورمون، قند را از خون گرفته و به داخل سلول‌های بدن منتقل می‌کند تا بدن از آن قند به عنوان انرژی استفاده کند.
در مبتلایان به دیابت، یا میزان انسولین کم است یا انسولین به دلایل گوناگون تأثیر کافی ندارد و سلول‌ها نمی‌توانند قند موجود در خون را به درستی جذب کنند. در نتیجه، میزان قند یا گلوکز در خون بالا می‌رود و با گذشت زمان، این موضوع باعث آسیب‌های جدی و خطرناکی به برخی اعضای بدن می‌شود. همچنین دیابتی‌ها به دو دسته نوع اول و دوم تقسیم می‌شوند که اولی وابسته با تزریق انسولین است و دومی نیازمند مصرف مدوام دارو‌های کاهش‌دهنده قند خون.
آمار جهانی دیابت به شدت متغیر و بعضا غیردقیق است؛ اما بررسی چندین مطالعه کیفی نشان می‌دهد که حدود ۴۸۳ میلیون نفر در دنیا به این بیماری مبتلا هستند و در سال ۲۰۱۹ میلادی بیش از چهار میلیون و ۲۰۰ هزار نفر به دلیل ابتلا به این بیماری جان خود را از دست دادند.
افزایش شیوع بیماری دیابت در جهان در سال‌های گذشته، این بیماری را به بزرگترین همه‌گیری تاریخ بیماری‌های غیرواگیر تبدیل کرده است؛ چنانچه پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۵، شمار دیابتی‌ها به حدود ۷۰۰ میلیون نفر برسد.
اوضاع، اما در ایران نیز نگران‌کننده است و با نتایج یک پژوهش گسترده و معتبر که در اکتبر (شهریور- مهر) ۲۰۲۱ منتشر شده، نگران‌کننده‌تر نشان می‌دهد. آمار‌هایی که هر از چندگاهی از سوی نهاد‌های مسئول و متخصصان منتشر می‌شود، از رشد خزنده و خاموش شمار مبتلایان به این بیماری در کشور حکایت دارد.
دکتر افشین استوار مدیرکل وقت دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت آبان‌ماه سال گذشته، شمار مبتلایان به دیابت را ۵.۵ میلیون نفر اعلام کرد و همزمان هشدار داد که هنوز ۲۵ درصد از مبتلایان، از بیماری خود خبر ندارند!
به این ترتیب بدون محاسبه کسانی که نسبت به ابتلای خود ناآگاهند، حدود ۱۱ درصد جمعیت بزرگسال بالای ۲۵ سال کشور به دیابت مبتلا هستند.
وی این را هم گفت که متأسفانه علاوه بر شیوع بالای بیماری، روند شیوع هم روند افزایشی است.
مقایسه آمار ۲۰ سال پیش دیابت در ایران نشان می‌دهد این بیماری در مدت یاد شده، رشد فزاینده‌ای داشته است. برای مقایسه تنها کافی است داده‌های منتشر شده سال ۱۳۸۰ را در مجله معتبر «دیابت و متابولیسم ایران» (با عنوان قبلی مجله دیابت و لیپید ایران) در نظر بگیریم و آن را با اوضاع امروز بسنجیم؛ نتایج پژوهشی با عنوان «همه‌گیری‌شناسی دیابت در ایران» که در شماره پاییز و زمستان ۱۳۸۰ مجله یادشده منتشر شد نشان می‌دهد دو دهه پیش، جمعیت دیابتی‌های ایران حدود ۱.۵ میلیون نفر بوده، حال آنکه این رقم اکنون حداقل به ۵.۵ میلیون نفر رسیده است.
جمعیت امروز ایران حدود ۸۴ میلیون نفر است و جمعیت سال ۸۰ نزدیک به ۶۵ میلیون نفر بود؛ به این ترتیب در ۲۰ سال، حداقل ۴ میلیون نفر به شمار دیابتی‌های ایران افزوده شده است؛ در واقع میزان مبتلایان دیابت در این سال‌ها، حداقل ۳ و ۶ برابر شده در حالی‌که جمعیت کشور حتی دو برابر هم افزایش نیافته است. جمعیت امروز ایران حدود ۸۴ میلیون نفر است و جمعیت سال ۸۰ نزدیک به ۶۵ میلیون نفر بود؛ به این ترتیب در ۲۰ سال، حداقل ۴ میلیون نفر به شمار دیابتی‌های ایران افزوده شده است؛ در واقع میزان مبتلایان دیابت در این سال‌ها، حداقل ۳ و ۶ برابر شده در حالی‌که جمعیت کشور حتی دو برابر هم افزایش نیافته است.
اما آخرین و معتبرترین پژوهش کشوری نشان می‌دهد شمار دیابتی‌های کشور، نه ۱۱ درصد که ۱۵ درصد جمعیت بزرگسال است. پژوهش گسترده پژوهشکده «بیماری‌های گوارش و کبد» دانشگاه علوم پزشکی تهران که از نتایج «بزرگترین مطالعه ملی شیوع دیابت و پیش‌دیابت و عوامل خطر آن» اخذ شده، نشان می‌دهد ۲۵ درصد بزرگسالان ایرانی در مرحله پیش دیابت و ۱۵ درصد مبتلا به آن هستند.
نتایج این پژوهش بزرگ با مطالعه روی ۱۶۴ هزار فرد بزرگسال ایرانی در قالب مقاله‌ای علمی در اکتبر ۲۰۲۱ در مجله معتبر بین‌المللی «Diabetes Therapy» منتشر شد. براساس داده‌های منتشر شده در این مقاله، می‌توان نتیجه گرفت که جمعیت دیابتی‌های ایران (بدون احتساب کودکان و نوجوانان دیابتی)، حداقل ۷.۵ میلیون نفر است نه ۵.۵ میلیون! موضوعی که دکتر محمد ابراهیم خمسه (نویسنده اول مقاله یادشده) نیز تائید می‌کند نتایج مطالعه ملی کنونی نشان داده شیوع دیابت به طور قابل توجهی بالاتر از پیش‌بینی‌های جهانی در ایران در دهه‌های گذشته بوده و نتایج مطالعه نیز، این نگرانی را اثبات می‌کند.
با مشخص شدن میزان حیرت‌انگیز دیابت در ایران، وقت آن است که دست بجنبانیم و کاری کنیم تا حداقل از پیامد‌های گسترده کلیوی، قلبی و عروقی، چشمی، پوستی و ... آن بکاهیم. توجه داشته باشیم این شیوع فزاینده، در آینده‌ای نزدیک خسارات مالی، انسانی و سرمایه‌ای فراوانی را به مردم و نظام درمانی کشور وارد خواهد کرد، زیرا دیابت را «پرهزینه‌ترین بیماری غیرواگیر در سراسر دنیا» می‌شناسند و بیش از ۴ میلیون نفر سالانه به علت دیابت و عوارض آن، جان خود را از دست می‌دهند.
از آن سو اگر به یاد بیاوریم که مبتلایان به دیابت در همه‌گیری کرونا، چه سختی‌های افزوده‌ای را نسبت به دیگر افراد متحمل شدند، اهمیت و خطر رشد این بیماری را بیشتر و بهتر درک خواهیم کرد؛ به طور نمونه، همه ما به یاد داریم که در ماه‌های گذشته بار‌ها اعلام شد بیماران دیابتی در معرض ابتلا به انواع شدیدتر کرونا هستند و در صورت ابتلا به کرونا، احتمال اینکه انواع شدیدتر بیماری را تجربه کنند، بالاتر است و احتمال فوت در مبتلایانی که دیابت کنترل نشده دارند، بسیار بیشتر است.
زنگ خطر بیماری دیابت مدت‌هاست به صدا درآمده و اکنون مشخص شده بلندتر ار آن است که پیش از این می‌پنداشتیم؛ این هشداری است که همه مردم و مسئولان را به پیش بینی، اجرا و بررسی مداوم برنامه‌های مراقبتی و بهداشتی برای این بیماری فرا می‌خواند؛ درباره این موضوع همزمان با هفته ملی دیابت در ایران بیشتر خواهیم نوشت.
