علی فیروزی رئیس مرکز ملی مطالعات پایش و بهبود محیط کسب و کار وزارت امور اقتصاد و دارائی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران در پاسخ به چالش‌های مجوزدهی کسب و کار در ایران اظهار کرد: صحبت کردن در مورد مجوزدهی، مبحث یک نظام پیچیده است. اندازه بزرگی و حجم این نظام حداقل نصف خدمات دولت است.
او در ادامه تاکید کرد: یعنی هر اقدامی که دولت انجام می‌دهد؛ حداقل نیمی از این خدماتی که به مردم ارائه می شود، از جنس مجوزدهی است. این مجوز‌ها به چند دلیل خود به خود سخت می‌شوند. یکی از دلایلی که بسیار خوشبینانه بوده این است که متقاضی فرآیند را نمی‌شناسد و نمی‌داند چه مجوزی بگیرد یا اینکه از کجا شروع کند.
او افزود: بدبینانه‌ترین حالت نیز این است که فرض را بر این بگیریم که مراجع صدور مجوز، کارشناس‌ها و کسانی که باید مجوز بدهند، به فساد مبتلا شده باشند. به عبارت دیگر، با فرآیند‌های عجیب و غریب کاری کنند که امکان اخذ مجوز از طریق معمول، امکان پذیر نباشد. در نتیجه مجبور شوید به دنبال راه‌های میان بر بگردید. زمانی که این اتفاق می‌افتد، خود به خود ادراک فساد از یک سازمان در آن حالت بالا رفته است؛ بنابراین شما کاملا درک می‌کنید که در آن سازمان فساد اتفاق افتاده است.
دو راهکار مقابله با فساد؛ هزینه فساد افزایش، منفعت آن کاهش
فیروزی در ادامه بیان کرد: راهکار این فساد دو حالت است؛ یکی اینکه هزینه ناشی از فساد را بالا ببریم. اگر یک کارمند، کارشناس یا مدیری در صدور مجوز به نوعی از فساد مبتلا شده، هزینه آن را برای او بالا ببریم.
او افزود: حالت دیگر که مرسوم‌تر است و این دو باید به طور همزمان با هم اتفاق بیفتند این است که؛ منفعت ناشی از فساد را پایین بیاورید. یعنی اگر برای گرفتن مجوز به جایی مراجعه می‌کنم و به من می‌گویند که مجوز سال بعد آماده می‌شود؛ در این صورت حاضرم هر نوع زیرمیزی را پرداخت کرده تا مجوز خود را دریافت کنم. زیرا یک میلیارد امروز با یک میلیارد سال آینده که سرمایه‌ای به اندازه کسب و کار من است، یکی نیست. طبیعتا استهلاک سرمایه را در پی خواهد داشت.
او در ادامه تصریح کرد: بنابراین حاضرم چنین رشوه و زیرمیزی را بدهم و خودم در این افزایش ادراک فساد شریک شوم. اما اگر بگویند که مجوز شما سه روز دیگر آماده می‌شود، و بعد از سه روز مدیر یا کارشناس مربوط پاسخی ندادند، به این معنی است که مجوز شما صادر شده و هر اتفاقی بیفتد، مدیر یا کارشناس باید پاسخگو باشند که چرا مجوز به موقع صادر نشده است.
این مقام مسئول در ادامه اظهار کرد: در نهایت زمانی که منفعت ناشی از فساد بالا می‌رود، خود به خود بازار غیر رسمی و بازار سیاه مجوز تشکیل می‌شود. این مشاغل رسمی به سمت فعالیت زیر زمینی سوق پیدا می‌کنند. این افراد یا بدون مجوز کار خود را انجام دهند و یا از کانال‌های عجیبی که مجوز را می‌گیرند کار خود را آغاز می‌کنند.
فیروزی ادامه داد: بنابراین این افراد منفعت ناشی از فساد را بالا برده اند. از طرف دیگر نیز اگر هزینه آن را برای کارمند دولت و مدیر بالا نبرده باشید، اتحاد نامیمون میان دلالان مجوز و کارمندانی که مسیر درست را طی نمی‌کنند، رخ می‌دهد. یعنی با هم اتحادی را تشکیل می‌دهند که نتیجه آن دلالی مجوز و شرایط فعلی است.
او افزود: در سایت‌های آگهی مجازی، تعداد زیادی دلال آگهی گذاشته اند که می‌توانند مجوز بگیرند، شرکت ثبت کنند، کارت بازرگانی بگیرند، اظهارنامه مالیاتی درست کنند، کار‌های گمرکی را انجام دهند و .... مهم این است که شما به یک بازار غیر رسمی فاسد دامن زده اید که مجوز در آن خرید و فروش می‌شود. مجوزی که هزینه و قیمت واقعی آن یک برگ کاغذ با یک هزینه کارشناسی خیلی مرسوم است، ممکن است تا ۱۰۰ میلیارد تومان نیز قیمت پیدا کند.
این مقام مسئول ادامه داد: درباره این موضوع توییتی زده بودم که مضمون آن این بود؛ من به عنوان یک مدیر دولتی تولید مجوز کنم. یعنی بگویم که مردم باید این مجوز را بگیرند. زمانی که می‌گویم من مرجع صدور مجوز هستم به این معنی است که قدرت پیدا کرده ام و باید از من درخواست مجوز کنند. در نهایت نیز اعلام می‌کنم که امکان اعطای مجوز وجود ندارد. یا اینکه اختیاراتی را برای خود ایجاد کنم، سازمان خود را توسعه دهم، هرم بوروکراسی را بزرگ کنم، دیوانسالاری جدید ایجاد کنم و ....
او گفت: زمانی که شما می‌خواهید این مجوز را بردارید و می‌خواهید با آن مقابله کنید، عملا انگار با اختیارات یک یا چند مدیر مقابله می‌کنید که منجر به مقاومت می‌شود. نتیجه، بازار مکاره‌ای می‌شود که با آن رو به رو هستیم.
این مقام مسئول در پایان اشاره کرد: هر کجا که نام مجوز را شنیدید، این احتمال را بدهید که این اتفاق در آنجا بیفتد. این بازار غیر رسمی است و آماری ندارد و نمی‌توان گفت چند درصد و کدام مجوز. ممکن است در یک شهرستان برای مجوز لپه فروشی چنین اتفاقی بیفتد و حتی برای مجوز پالایشگاه نیز این اتفاق تکرار شود. مهم این است؛ زمانی که نام مجوز می‌آید، در ذهنتان این زنگ بخورد که مجوز می‌تواند بالقوه گلوگاهی برای فساد اداری باشد.
