مسعود تهرانی فرجاد رییس گروه پیش‌دبستانی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در خصوص برنامه‌ها و رویکردهای حوزه پیش‌دبستان اظهار داشت: با توجه به مأموریتی که برعهده وزارت آموزش و پرورش و سازمان پژوهش سپرده شده، "برنامه‌ی تربیت و یادگیری"مدنظر است که عبارت درست‌تر "دوره پیش از دبستان" است و حوزه تلقی نمی‌شود. لازم به یادآوری است برنامه‌های این دوره براساس بررسی اسناد بالادستی، قوانین و منابع علمی و برگزاری نشست‌های کارشناسان و تشکیل شورای تخصصی تهیه شد.
تقسیم‌بندی پیش‌دبستانی به سه گروه سنی
تهرانی فرجاد افزود: با توجه به اقتضائات رشدی برنامه‌ی مذکور، این دوره به سه گروه سنی تولد تا ۲ سال، ۲ تا چهار سال و چهار تا ۶ سال تقسیم شده است. هر چند در اساسنامه سازمان تربیت کودک این دوره به جهت ساختار اداری و تشکیلاتی دو گروه زیر سه سال و بالای سه سال تقسیم شده، ولی اقتضائات دوره پیش دبستان متفاوت است و نمی توان تمام کودکان را در یک گروه برنامه ریزی کرد.
عناصر برنامه پیش از دبستان
او توضیح داد: رویکرد، اهداف و استاندارد محتوا از عناصر مهم در برنامه پیش از دبستان است و در ادامه مفاهیم، مهارت‌ها و ارزش‌ها برای هر هدف ذیل ایده کلیدی مشخص شده‌اند که انتظار داریم عملکرد کودکان پس از پایان این دوره، زمینه‌های آشنایی با مفاهیم و ارزش‌ها پیش‌بینی شده و کسب مهارت‌های مشخص شده نیز محقق شود. قسمت مهم دیگر، برنامه راهبردهای تربیت است که در آن قسمت ویژگی راهبردها را تنظیم کرده‌ایم. راهبردها ویژگی عمومی را شامل می‌شود که کودکان را در موقعیت‌ها و فرصت‌های یادگیری قرار می‌دهد و یک دسته هم فعالیت‌های مناسب کودکان است که شامل: بازی، نمایش، شعر، قصه، کاردستی و نظایر آن می‌شود.
تهرانی فرجاد گفت: قسمت دیگر انتظارات عملکردی از کودک است. از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد این برنامه این است که برای اولین بار تبیین انتظارات از خانواده و نقش آن در تربیت کودک به‌طور دقیق و با جزییات است که یک عنوان راهنمای عمل برای خانواده معین شده است. همین قالب برای نقش مربی نیز مشخص شده است. انتظارات از مدیر، متربی و محیط هم با توجه به اهداف هشتگانه در دو گروه سنی از دیگر ویژگی‌های این برنامه است.
او تاکید کرد: محیط در این برنامه به دو نوع واقعی (خانه و مرکز آموزشی) و مجازی (رسانه) تقسیم شده است. بخشی که برای اولین بار در برنامه‌های آموزشی در نظر گرفته شده نقش رسانه است. رسانه عنصر دخیل در امر تربیت و یادگیری تلقی شده هر چند بنا نبود پیوندی بین کودک و رسانه صورت گیرد، ولی با توجه به شرایط پیش آمده و استفاده اجتناب‌ناپذیر از آموزش‌های مجازی به علت همه‌گیری کرونا، برای رسانه هم نقشی پیش‌بینی شده و اهداف و انتظارات مشخص شده‌اند.
تهرانی فرجاد افزود: اینکه از چه شخصیت‌ها و با چه اهدافی استفاده شود. مثلاً اگر درباره ساحت زیستی بدنی یا درباره‌ی تغذیه تولیداتی انجام می‌شود، در این برنامه برای اصحاب رسانه نقش، اهداف و الگوهای مشخصی ارائه شده است که به‌جای استفاده از شخصیت‌های خارجی از نمونه‌های بومی و ایرانی استفاده شود.
تأکید بر رویکرد فطرت‌گرایی توحیدی
رییس گروه پیش‌دبستانی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی یادآور شد: در پایان برنامه و در قسمت ارزشیابی انتظاراتی از کودک داریم و نقش آن در قسمت متربی آورده شده که مشخص می‌کند کودک به چه سطحی از توانایی در یادگیری مفاهیم، مهارت‌ها و ارزش‌ها رسیده است. مثلاً در هدف اول ذکر شده که کودک نام و کاربرد برخی اعضای بدن را می‌داند، اعضای بدن مورد نظر مشخص شده تا همان موارد آموزش داده شود و اعضایی مثل معده و ریه و اثنی‌عشر که مورد نیاز کودک نیست بیان نشود. بخش دیگری انتظارات از مدیر است که نقش مهمی در فرایند تربیت و یادگیری دارد و نقش او به‌عنوان هماهنگ کننده، پشتیبانی و نظارت و تسهیل‌گری برای خانواده و مربی بیان شده است.
او ادامه داد: همه این عناصر باید در خدمت رویکرد باشند. رویکرد فطرت‌گرایی توحیدی که در سند برنامه‌ی درسی ملی ذکر شده است مبنای تعیین رویکرد در دوره‌ی پیش از دبستان است، اما محدوده و منظور این رویکرد باید برای پیش از دبستان معلوم شود. چون کودک در هفت سال اول یا همان اوان کودکی بیشتر از سنین دیگر از محیط و اطرافیان تأثیر می‌پذیرد و این اثر را در بزرگسالی بروز می‌دهد. لذا در گفتمان فطرت‌گرایی توحیدی ضروری است کودک در هفت سال اول باید در معرض طیبات قرار گیرد.
تهرانی فرجاد افزود: هرچند ممکن است به‌طور طبیعی در مسائل زندگی با خشونت، بدی، ناراحتی و غذای آلوده و... و. روبرو باشند، اما این رویکرد در نظر دارد ذائقه کودک را به سمت انس با طیبات سوق دهد؛ زیرا از جمله ویژگی‌های فطری و خدادادی است. خداوند این نیاز را در فطرت آن‌ها قرار داده است. بدیهی است رویکردها با توجه به دیدگاه خود اقدام به آموزش می‌کنند. رویکردهایی مانند طبیعت‌گرا کودک را در طبیعت تربیت می‌کنند ولی این کافی نیست؛ چرا که ممکن است طبیعت کودک را خشن، درونگرا یا ترسو بار آورد که از فطرت او دور است.
او تصریح کرد: از نظر رویکرد فطرت‌گرایی توحیدی کودک در این سن قدرت انتخاب ندارد و مانند خمیر است و در برنامه‌ریزی با توجه به شرایط بر محور طیبات برنامه‌ریزی انجام می‌شود. البته این به معنی تربیت ایزوله و پاستوریزه نیست و اینکه کودک با واقعیت‌ها روبرو شود (واقعیت‌ها، فقدان، مشکلات، آلودگی هوا و...) ولی مربی و خانواده باید بدانند در این مسیر ذائقه کودک به سمت انس با طیبات پیش برود.
تهرانی فرجاد گفت: اگر کودک با نگاه انس با طیبات تربیت شود وقتی در معرض انواع اطلاعات و محتوا قرار گیرد بیشتر به سمت طیبات روی می‌آورد و زمینه‌های تربیت صحیح و مبتنی بر فطرت در وی محقق می شود. کودک امانت الهی است و باید برای تربیت مطلوب او تلاش کنیم و فطرت ناب حقیقت‌جو و خیرخواه، حس پرستش و... و. در کودک را مورد توجه قرار دهیم و از بروز مشکلات در آینده کودک جلوگیری کنیم.
تعامل با سازمان تعلیم و تربیت کودک
رییس گروه پیش‌دبستانی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی درباره تعامل با سازمان تعلیم و تربیت کودک گفت: از تحقق این آرزوی چندین و چند ساله مبنی بر سامان دادن به امور تعلیم و تربیت کودک استقبال کردیم. تحول بنیادین در آموزش و پرورش از بنیادی‌ترین دوره یعنی پیش از دبستان باید آغاز شود. تعامل با سازمان تعلیم و تربیت مستقیم، هماهنگ و دوسویه است؛ به این معنا که از زمان ابلاغ وزیر محترم مبنی بر تشکیل کمیته‌های مختلف برای ساماندهی به امور سازمان تعلیم و تربیت کودک، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیز به ریاست دکتر ملکی اقدام به تشکیل کمیته برنامه ریزی و تدوین محتوا کرد
اقدامات کمیته تدوین محتوای پیش‌دبستان
او در پاسخ به این سؤال که "با توجه به مسئولیت دکتر ملکی در کمیته تدوین محتوای پیش‌دبستانی، چه اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است؟ " تصریح کرد: راهنمای برنامه تربیت و یادگیری دوره پیش از دبستان، سند استاندارد تولید بسته‌های تربیت و یادگیری از جمله اقدامات انجام شده است که درباره راهنمای برنامه توضیحاتی داده شد، اما سند استانداردهای تولید بسته‌های تربیت و یادگیری، برای تولیدکنندگان از جمله کمیته‌های استانی و افراد دغدغه‌مند در تربیت کودک تنظیم شده است. اقدام دیگر پرداختن به الگوی تولید محتوا و بسته‌های یادگیری مبتنی بر رویکرد فطرت‌گرایی توحیدی است که پیش‌نویس آن تهیه شده و در حال بررسی است. ان‌شاءالله با نظارت علمی دکتر ملکی نهایی شده و رسماً به‌عنوان "الگوی تولید بسته‌های تربیت و یادگیری" در اختیار استان‌ها و تمام دست‌اندرکاران تولید محتوای پیش از دبستان قرار خواهد گرفت.
تهرانی فرجاد یادآوری کرد: نکته ای که لازم می دانم گفته شود تعامل گروه پیش از دبستان سازمان پژوهش با دیگر بخش‌های وزارتخانه اعم از معاونت آموزش ابتدایی، معاونت پرورشی، تربیت بدنی و سلامت و حوزه‌های مختلف و همچنین تعامل برون دستگاهی از جمله با سازمان بهزیستی، حوزه علمیه و دانشگاه است؛ به‌طوری‌که با دعوت به همکاری و صدور ابلاغ رسمی از نمایندگان ایشان و صاحب‌نظران در این عرصه بهره برده شده است. همچنین از ظرفیت افراد حقیقی که دغدغه‌مند در حوزه کودک و تعلیم و تربیت اسلامی هستند، از جمله روان‌شناسان مسلط به رویکرد اسلامی و آشنا با مفاهیم و معارف دینی و قرآنی بهره‌مند شده‌ایم.
