سال‌هاست که کارشناسان در مورد بحران در صندوقهای بازنشستگی هشدار می‌دهند و حالا خبر رسیده که صندوق تامین اجتماعی، برای پرداخت مستمری بازنشستگان از تسهیلات کوتاه‌مدت بانکی استفاه کرده است. یک کارشناسی اقتصادی، بحران در صندوق‌ها را ناشی از سیاست‌های اشتباه اقتصادی می‌داند و نتیجه راهکارهای مقطعی را افزایش تورم و فشار بیشتر بر مردم.
به گزارش تجارت‌نیوز در روزهای اخیر خبری در رسانه‌های منتشر شد مبنی بر اینکه صندوق بازنشستگی کشوری و سازمان تامین اجتماعی در دو ماه نخست سال جاری، منابع لازم را برای پرداخت مستمری بازنشستگان به ترتیب از تنخواه گردان خزانه و دریافت تسهیلات کوتاه‌مدت بانکی تامین کرده‌اند.
این خبر، بار دیگر زنگ خطر را در مورد شرایط بحرانی صندوقهای تامین اجتماعی در ایران به صدا درآورد. صندوق‌هایی که سال‌هاست گفته می‌شود بسیاری از آن‌ها در مرز ورشکستگی قرار دارند.
حتی محسن ایزدخواه، پژوهشگر حوزه کار و تأمین اجتماعی در سال ۹۶ به خبرگزاری فارس گفته بود که هر «۲۴ صندوق بازنشستگی کشور ورشکسته هستند.»
خطری که دامن کل جامعه را می‌گیرد
بر اساس آخرین آمارها، تعداد کل حقوق‌بگیران صندوق بازنشستگی کشوری بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر و مستمری‌بگیران صندوق تامین اجتماعی بیش از هفت میلیون و ۲۰۰ هزار نفر هستند.
در شرایطی که نبود هماهنگی میان منابع و مصارف، آینده این صندوق‌ها را با بحران مواجه کرده، معیشت حقوق‌بگیران و مستمری‌بگیران آن‌ها نیز در خطر قرار دارد. اما این چالش اکنون از این هم فراتر رفته و دامن همه افراد جامعه را گرفته است.
بحران صندوق‌ها و افزایش تورم
علی سعدوندی، کارشناس اقتصادی معتقد است مجموعه‌ای از ناکارآمدی در بودجه‌ریزی دولت، ضعف در مدیریت صندوقهای تامین اجتماعی و نبود نظارت کافی بر شبکه بانکی، اکنون خود را در واقعیتی به نام نرخ تورم نشان داده که فشار آن بر دوش مردم است.
او به تجارت‌نیوز می‌گوید: نوع سیاستگذاری‌ای که در چند دهه گذشته در حوزه اقتصاد کلان انجام شده، کشور را به مرز بحران کشانده است. رویه در همه این سال‌ها بر این مبنا قرار داشته که کسری بودجه دولت مرکزی به نهاد‌های عمومی و بانک‌ها منتقل شود.
آنگونه که سعدوندی توضیح می‌دهد، در واقع دولت برای سال‌های متمادی، بار کسری بودجه خود را به صندوقهای بازنشستگی منتقل کرده یا با سیاست‌های تکلیفی، از بانک‌ها تسهیلات گرفته است.
نتیجه؛ کسری بودجه و بحران در صندوق‌ها و بانک‌ها
به اعتقاد این کارشناس اقتصادی، در نتیجه چنین رویه‌ا‌ی اکنون هم خود دولت کسری بودجه بالایی دارد و هم صندوقهای بازنشستگی، با کمبود منابع مواجه شده‌اند؛ به گونه‌ای که منابع و مصارف آن‌ها تراز نیست.
او ادامه می‌دهد: بانک‌های دولتی نیز با سیاست‌های تکلیفی تبدیل به قلک دولت شده‌اند و به صورت مداوم در حال خلق پول هستند. این منابع در نهایت از محل اضافه برداشت از بانک مرکزی تامین می‌شوند که نتیجه آن تورم است.
فشار به بخش واقعی اقتصاد ایران
سعدوندی نتیجه همه این موارد را فشار به اقتصاد کشور می‌داند و می‌افزاید: شاید نرخ‌های مالیاتی در ایران نسبت به برخی کشور‌های دیگر بالا نباشد، اما مجموع این درصد‌ها با منابعی که صندوقهای بازنشستگی از بنگاه‌های اقتصادی دریافت می‌کنند، نشان‌دهنده فشار زیادی است که به بخش واقعی اقتصاد و تولید ملی وارد می‌شود.
به گفته او، با وجود این صندوق‌ها همچنان دچار بحران در مصارف و منابع هستند که این موضوع، از مدیریت بسیار ضعیف آن‌ها حکایت می‌کند.
ارجحیت منافع شخصی و جناحی بر منافع مستمری‌بگیران.
اما آیا صندوق‌ها نباید در سال‌های گذشته به گونه‌ای سرمایه‌گذاری می‌کردند که اکنون برای تامین مصارف خود به دریافت تسهیلات یا استفاده از منابع خزانه، وابسته نباشند؟
سعدوندی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: در بخش سرمایه‌گذاری، صندوق‌ها به تصدی‌گری رو آورده‌اند و در همین بخش نیز، منافع شخصی و جناحی، بر منافع مستمری‌بگیران آن‌ها ارجحیت داشته است.
او می‌افزاید: از سوی دیگر سیاست‌های اقتصادی نادرست، باعث افزایش بیکاری به ویژه در نسل جوان شده و این امر ورودی صندوق‌ها را کاهش داده است.
ابهام در توان بازپرداخت تسهیلات دریافتی!
با توجه به شرایط بحرانی صندوقهای بازنشستگی، حالا تردید‌هایی نیز برای بازپرداخت تسهیلات دریافتی آن‌ها از بانک‌ها وجود دارد.
سعدوندی در این مورد می‌گوید: با توجه به اینکه ورودی و خروجی صندوق‌ها تراز نیست، می‌توان گفت آن‌ها در آستانه ورشکستگی قرار دارند. در این شرایط قابل پیش‌بینی است که قادر نباشند تسهیلات دریافتی از بانک‌ها را بازپرداخت کنند.
به گفته او، بانک‌ها نیز کسری منابع خود را که ناشی از مطالبات وصول نشده است، از محل اضافه برداشت از بانک مرکزی تامین می‌کنند.
این کارشناس اقتصادی تاکید می‌کند: نتیجه همه این موارد، خود را در واقعیتی به نام نرخ تورم نشان می‌دهد که فشار آن در نهایت به مردم منتقل می‌شود.
با ذهنیت حاکم، چالش‌ها قابل حل نیست
سعدوندی معتقد است که بدون تغییر سیاست‌ها و تلاش برای کنترل تورم، در کنار افزایش رشد اقتصادی، چالش‌های موجود در صندوقهای بازنشستگی برطرف نمی‌شود.
او تاکید می‌کند: متاسفانه راه‌حل‌هایی که برای چالش‌های موجود وجود دارد، با نوع نگاه کلی حاکمیت به مسائل اقتصادی در تعارض است. با ذهنیت حاکم بر اقتصادی کشور در دهه‌های گذشته، امکان حل مشکلات و اصلاح شیوه بودجه‌ریزی، نظام تامین اجتماعی و شبکه بانکی وجود ندارد.
