سعید جلیلی در گفتگویی تصویری با موضوع بررسی «ماشین دولت»، اظهار داشت: مهمترین کار ویژه رئیس جمهور این است که بتواند ماشین بزرگ دولت که حجم عظیمی از سرمایه‌های انسانی، امکانات و بودجه کشور را در اختیار دارد، کارآمد کند.
وی با بیان اینکه معیار کارآمدی ماشین دولت، نتیجه است نه فرایند، اظهار داشت: کارآمدی باید بر اساس نتایج ساختار اجرایی سنجیده بشود.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام خاطرنشان کرد: حدود ۸۰ درصد بودجه کشور صرف هزینه‌های جاری در پرداخت حقوق کارمندان دولت و تهیه امکانات و … می‌شود و صدها هزار کارمند شریف دولتی در اختیار شما هستند و سی سال از عمر خود را در این سیستم اداری می‌گذرانند. بنابراین «ماشین دولت» دستگاه بزرگی است که هزینه می‌کند و باید با بهترین بازدهی از آن نتیجه گرفت.
جلیلی تاکید کرد: اگر دولت می‌خواهد این ماشین را به خوبی براند، باید در کنار سفرهای استانی رئیس جمهور، سفرهای وزارتخانهای نیز شکل بگیرد؛ وزارتخانهها به سراغ ادارات استانی بروند و از روند مطلوب عملکرد سیستمی اطمینان حاصل کنند.
وی با بیان اینکه دیجیتالی شدن داده‌ها به معنای الکترونیکی شدن دولت نیست، خاطرنشان کرد: یکپارچه‌سازی پایگاه‌های اطلاعاتی، هوشمندسازی و فوق هوشمند سازی مراحل پس از الکترونیکی کردن داده‌هاست؛ اگر به مرحله فوق هوشمند سازی نرسیم یعنی دولت الکترونیکی نشده است.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در توضیح مرحله فوق هوشمندسازی، تصریح کرد: این مرحله به معنای این است که کارهای اداری مبتنی بر پلتفرم‌های الکترونیکی و فناورانه، از سوی دولت پیگیری شود نه از سوی مردم.
جلیلی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه تغییر سازوکار مهمتر از تغییر ساختار، است، اظهار داشت: در دو دهه اخیر، شاهد تغییراتی در ساختار وزارتخانهها یا سازمان‌های دولتی بودیم. بعضی از وزارتخانهها ادغام شدند اما نتیجه مطلوب حاصل نشد. علت این است که باید تغییر سازوکارها در اولویت قرار بگیرد تا بتوانیم تحولات اساسی را شاهد باشیم. نباید سازمان بر آرمان و اهداف غلبه کند.
وی در ادامه با بیان اینکه نیروی انسانی برای نیل به موفقیت نیازمند انگیزه است، اظهار داشت: در دوران جنگ وقتی یک فرمانده در قرارگاه می‌نشست و به نیروهایش فرمان می‌داد، کار جلو نمی‌رفت اما وقتی با حضور جلوتر از نیروها به جای آنکه به آنها بگوید بروید، می‌گفت بیایید، آن حماسه‌ها ایجاد می‌شد؛ این نتیجه ایجاد تفاوت در سازوکار بود.
عضو شورای راهبردی روابط خارجی کشورمان افزود: در ادارات دولتی نیز می‌توان اینگونه عمل کرد؛ یک وقت مردم به سراغ شما می‌آیند و کسی به آنها جواب نمی‌دهد. یک وقت هم این شما هستید که به سراغ مردم می‌روید و می‌گوئید ما باید این خدمات را به شما ارائه بدهیم. این یعنی ایجاد تفاوت در سازوکار.
جلیلی ایجاد فرهنگ درست در ادارات را یکی از نقش‌های برجسته رئیس جمهور برشمرد و خاطرنشان کرد: همه چیز با بخشنامه و قانون حل نمی‌شود. فرهنگ غالب بر نیروهای انسانی خود یک مؤلفه تاثیرگذار در ماشین دولت است. این فرهنگ اگر در جهت درست هدایت شود، تفاوت‌های بزرگی ایجاد خواهد شد.
وی در ادامه گفتمان دولت سایه را یک گفتمان عمومی برای اصلاح سازوکارها دانست و تاکید کرد: رئیس جمهور، وزرا و مدیران ارشد نقش بسیار اساسی در شکل‌گیری فرهنگ حاکم بر ساختار اداری اجرایی دولت دارند. بحث ما در دولت سایه این بود که هر فرد از آحاد جامعه باید روند کشور را در حد وسع خود سایه به سایه دنبال کند و بر روی آن تأثیر مثبت بگذارد کند. اگر این اقدام تبدیل به یک حرکت عمومی شود، فرهنگ سیاسی-اداری کشور رو به بهبود خواهد رفت.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: برای مثال دانشگاه تهران یا هر دانشگاه دیگری می‌تواند یک دولت سایه باشد. دانشکده‌ها با رشته‌های مختلف علمی نباید نسبت به روند امور کشور بی تفاوت باشند. نباید امر به معروف و نهی از منکر در دو موضوع حداقلی خلاصه شود بلکه باید آن را به مجموعه ساختار اداری-اجرایی کشور معطوف کرد.
جلیلی افزود: اگر رئیس جمهور بخواهد ساختار اداری-اجرایی کشور را فعال کند، ناگزیر است که برای مردم نقش فعالی قائل شود و آنها را مشارکت دهد. وضعیت مطلوب بدون حضور ظرفیت مردمی در دولت به دست نخواهد آمد.
وی نظارت مستمر بر عملکرد سازوکارها را یک تضمین لازم برای بهبود ساختار اداری کشور برشمرد و خاطرنشان کرد: نمی‌توان عملکرد ساختار اجرایی کشور را با اتکا به بخشنامه‌ها بهینه کرد؛ اگر قرار است سازوکارهایی نظیر جمع‌سپاری، سوت‌زنی و … برای مشارکت دادن مردم در دستگاه اجرایی به درستی عمل کند، باید به صورت مستمر بر این چرخه نظارت داشت.
دبیر سابق شورایعالی امنیت ملی کشورمان در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه طرح ادعاهای شعاری و غیرواقعی در ایام انتخابات اثر خود را در دولت آینده برجای خواهد گذاشت، گفت: اگر کاندیدای ریاست جمهوری با طرح ادعاهای غیرواقعی در انتخابات حضور پیدا کند، به تبع آن ساختار اجرای دولتی که تشکیل می‌دهد نیز به دنبال کارهای غیرواقعی خواهد رفت. اگر کسی در انتخابات بگوید به من رأی بدهید تا دیگری رئیس جمهور نشود، وقتی رأی آورد به مردم می‌گوید خب وقتی من رأی آوردم همین کافی است.
جلیلی افزود: باید در انتخابات موضوعات دارای اولویت، و واقعی را مطرح کنیم تا مبنای ساخت سیاسی جامعه قرار بگیرد. در این عرصه باید هدف‌ها با جزئیات مطرح و مرز موفقیت و شکست نمایان شود تا ادعاها قابل اندازه‌گیری باشد.
وی با بیان اینکه مدیریت نظام اداری کشور نیازمند به استفاده از ابزارهای پیشرفته است، گفت: انتخابات نباید تبدیل به محیطی شود که حرف‌های زرد و بی‌فایده در آن برجسته شود. مدیریت کشور یک امر تخصصی است که باید با نگاه به تجارب داخلی و خارجی و نقشی که برای مردم ایجاد می‌شود، ساختار بزرگ دولت به صورت مستمر سامان داشته باشد.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: شما در مسیر مدیریت کشور به کسانی می‌توانید اعتماد کنید و به آنها برنامه بسپارید که کارنامه مطلوبی نیز داشته باشند. شهید سلیمانی زمانی عازم مأموریت دفاع از حرم شد که کارنامه درخشانی در دفاع مقدس به همراه خود داشت.
جلیلی با بیان اینکه توضیح ضوابط کشورداری باید در افکار عمومی تقویت شود، گفت: اگر در افکار عمومی جا بیفتد که وزیر بهداشت باید متخصص نظام سلامت باشد نه اینکه فقط پزشک باشد و یا اینکه نسبت به سایر ضوابط کشورداری اقناع صورت بگیرد تا به مطالبه مردم تبدیل شود، فرهنگ عمومی به بهبود شرایط کمک خواهد کرد.
وی نقش فرهنگ عمومی در مدیریت کشور را بسیار اساسی برشمرد و تصریح کرد: اگر فرهنگ‌سازی بشود که اساتید دانشگاه‌ها حتماً نسبت به مسائل مهم کشور اعلام نظر کنند، بسیاری از خلاءها پر خواهد شد. برای مثال اگر اساتید دانشگاه ۲۰ صفحه متن برجام را می‌خواندند و نسبت به آن اعلام موضع می‌کردند، این نظرات کارشناسی به بهبود روند مذاکرات کمک شایانی می‌کرد.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: یک استاد دانشگاه اگر نقصی را می‌بیند، باید برای خودش مسئولیت قائل باشد که در فضایی منطقی این نقص را عنوان کند.
جلیلی با بیان اینکه یکی از اقدامات مهم دولت نهادینه کردن تجربه‌های موفق مردمی و باز کردن عرصه‌های جدید در مدیریت کشور است، گفت: تجربه موفق گروه‌های جهادی در کشور ما می‌تواند مورد استفاده دستگاه اجرایی دولت برای مدیریت کشور باشد. هر سال هزاران دانشجو با علاقه و انگیزه در این عرصه حضور دارند و دولت‌ها می‌توانند با هوشمندی این ظرفیت را برای اداره بهتر امور به کار بگیرند.
وی افزود: لازم نیست گروه جهادی ما صرفاً ساختمان درست کند؛ گروه‌های جهادی در مناطق محروم باید به سراغ دستگاه‌های اداری بروند و آنها را پای کار بیاورند تا حقوق مردم آن منطقه را احصاء کنند. در دفاع مقدس و در زمینه کمک به مردم سیل زده و زلزله زده، مبارزه با کرونا و … وقتی مردم اینگونه پای کار می‌آیند، نباید در شرایط معمولی از ظرفیت آنها غافل شد.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اظهار داشت: هوشمندی فقط رباتی و فناورانه نیست. هوشمندی یعنی اگر در جامعه ویژگی‌های ممتاز فرهنگی وجود دارد، آن را تبدیل به سرمایه کرد و بدور از شعار و با استفاده از سازوکارهای اجرایی این سرمایه را برای حل مشکلات کشور به کار گرفت.
جلیلی در پایان گفت: ویژگی‌هایی نظیر ایثارگری، فهم و بینش درست در فرهنگ ما بسیار قابل افتخار است. هنر دولت این است که از این ویژگی‌ها برای خدمت به خود مردم استفاده نماید و برای تحول در سیستم اداری کشور نیازمند بسیج نیروهای اجتماعی هستیم.
