تنها یک روز دیگر به پایان نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران در صورت عدم تمدید باقی مانده است، نمایشگاهی که بنا به گفته مدیرانش و البته ناشران از استقبال قابل توجهی برخوردار بوده است. نمایشگاهی که از همان روز نخست با مشکلات زیرساختی روبرو شد و در نهایت منجر به از دسترس خارج شدن سایت نمایشگاه شد.
به گزارش تسنیم انتقادات بسیاری از سوی ناشران، اهالی رسانه و مردم در شبکه‌های مجازی به این نمایشگاه، سایت آن و ایرادات وارده مطرح است، انتقاداتی که برخی از آن‌ها حالا در پنجمین روز از برپایی به طور کامل رفع شده و برخی دیگر همچنان پاربرجاست. اگر از نبود زیرساخت‌های لازم برای برگزاری نمایشگاه مجازی در کشور بگذریم باید گفت که صرفا برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب در ایران برای نخستین‌بار تجربه جالب توجهی بوده است و در وهله اول نشان داد که مردم هنوز می‌خوانند و با کتاب قهر نیستند، بعد دیگر ماجرا که نبود شبکه توزیع قدرتمند در کشور را بیشتر به رخ می‌کوبد، پراکندگی جغرافیایی خریداران کتاب از این نمایشگاه است. این موضوع تعجب ناشران را نیز واداشته است که چگونه مخاطبی از دور افتاده‌ترین نقاط مرزی ایران کتابش را خریداری کرده است.
حسین صفری، معاون اقتصاد و فرهنگ خانه کتاب و ادبیات ایران، درباره این پراکندگی جغرافیایی خرید می‌گوید که طبق آمارهای پست، از ۸۱۰ نقطه روستایی دورافتاده کتاب خریداری شده است و این یعنی نزدیک شدن به عدالت فرهنگی. در آستانه اتمام نمایشگاه کتاب مجازی با صفری گفت‌وگویی به شرح ذیل انجام شد:
- تسنیم: آقای صفری حالا که یک روز به پایان زمان رسمی نمایشگاه مانده است، احتمال تمدید وجود دارد یا خیر؟
نمایشگاه مجازی کتاب تهران اگرچه جایگزین نمایشگاه کتاب تهران نیست، اما ما مانند سابق با دستگاه‌ها و نهادهایی در برپایی آن همکاری داریم، از بانک صادرات گرفته تا پست، سازمان زیباسازی و ...برای تمدید نمایشگاه باید با این نهادها نیز هماهنگی لازم صورت گیرد.
ناشران نیز درخواست‌های متعددی برای تمدید نمایشگاه داشتند و به نظر می‌رسد حداقل برای ساعت‌هایی که سایت کند بود و از دسترس خارج شد باید این تمدید انتجام شود، نهایتا تمدید شدن یا نشدن نمایشگاه مجاز کتاب تهران تا ساعت ۱۹ امروز رسما اعلام خواهد شد.
- تسنیم: جدیدترین آمار خرید انجام شده چه میزان بوده است؟
تا امروز صبح ساعت ۱۰ بالغ بر ۱۸ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان از نخستین نمایشگاه مجازی کتاب خریداری شده است.
- طی روزهای اخیر صحبت‌های فراوانی مبنی بر چرایی از دسترس خارج شدن سایت نمایشگاه مطرح شده است، اما به نظر می‌رسد اینکه بگوییم هجوم مردم به سایت در همان ساعات اولیه موجب کندی و از دسترس خارج شدن بوده است بی انصافانه است، اینظور نیست؟
سایت نمایشگاه مجازی کتاب تهران به ۷ سامانه اصلی دیگر نیز متصل است، سامانه پست، سامانه اطلاعات خانه کتاب، ناشران، بانک، ثبت احوال و شامانه شابک. از ساعات ۸ و ۳۰ دقیقه روز اول بهمن ماه درخواست‌هایی برای ورود به سایت مطرح شد ناشران نیز روی سامانه بودند تا آثارشان را بروز کنند، از ساعت ۹ نیز مردم به طور جدی به سایت مراجعه کردند. همه این موارد حجم ترافیک سایت را بالا برد و این نیاز وجود داشت که ما سرورها را افزایش داده و ارتقای فنی داشته باشیم تا سایت تعطیل نشود، با کند شدن جست‌وجوها در سایت عملاً از ساعت ۱۷ همان روز نخست سایت را از دسترس خارج کردیم تا همکاران بتوانند تقویت و ارتقا را انجام دهند.
- طبق گفته آقای دهفانکار مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران سایت امکان بازدید ۵ میلیون نفر را باید داشته باشد، پس چرا با بازدید چند ده هزار نفر چنین اتفاقی رخ داده است؟
بله، سایت این توانایی را دارد، اما همانطور که گفتم سایت به سامانه‌های مختلفی وصل است، این سامانه‌ها هم باید این کشش را می‌داشتند. به هر حال سایت تقویت شد و امیدواریم تا پایان نمایشگاه وضعیت خوبی داشته باشد.
حساب واسط سودی برای خانه کتاب و ادبیات ندارد
- یکی از انتقاداتی که به نمایشگاه وارد شده این است که چرا سرمایه ناشران باید ۱۵ روز در یک حساب واسط بماند و بعد از ۱۵ روز این مبالغ به حساب آن‌ها واریز شود؟ آیا نمی‌شد راه حل دیگری برای این موضوع برگزید؟
اول اجازه دهید نکته‌ای را بگویم و ان اینکه این حساب واسط که به نام خانه کتاب و ادبیات ایران است، حسابی نیست که سود به آن تعلق بگیرد. ما طبق آیین‌نامه عمل کردیم و عمده مارکت‌های مجازی همچون دیجی‌کالا نیز زمانی را می‌گذارند که کالا به دست مشتریان برسد و پس از دریافت کالا هزنیه کالا را به حساب فروشنده واریز می‌کنند. ما با احتساب رسیدن محموله‌ها به دورترین نقطه مدت زمان ۱۵ روز را در نظر گرفتیم تا اگر اعتراضی وجود داشت مبنی بر اینکه کتاب اشتباهی ارسال شده، مخدوش است یا ... حقی از مشتری ضایع نشود . به محض اینکه خریدار بسته را تحویل بگیرد، پست اعلام قبولی می‌کند و وجه کتاب به حساب ناشر واریز می‌شود.
* با وجود اینکه ۵ روز از نمایشگاه ۶ روزه می‌گذرد، هنوز بسیاری از ناشران از مشکلات جست‌وجو انتقاد می‌کنند، اینکه صفحات برخی ناشران نشان داده نمی‌شود، برخی کتاب‌ها دو قیمتی هستند و ... این موضوعات کی قرار است حل شود؟
اکنون بالای ۷۰ درصد این مشکلات حل شده است، مشکلات جست‌وجوها به طور کامل برطرف شده است اما باید در نظر داشت که اولین‌ها همیشه دچار نقص نیز هستند، هم برای مجموعه ما هم برای مجموعه‌های دیگر.
* تجربه برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب نشان داده که مردم با کتاب و کتابخوانی قهر نیستند پس حداقل انتظار این است که در مدت زمان ۶ تا ۸ ماهی که برای برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب فرصت بوده است، مردم هنوز با چنین مشکلاتی روبرو باشند.
ببنید، مشکل اصلی اینجاست که منتقدان همواره می‌گویند یکسال وقت داشتید، نه چنین نبوده است، از ۲۱ شهریور ماه به ما رسما اعلام کردند که نمایشگاه کتاب برگزار نمی‌شود و باید برای نمایشگاه مجازی برنامه‌ریزی‌هایتان را شروع کنید، ما در همین مدت زمان اندک تلاش کردیم که مشکلات را رفع کرده و مسیر را هموار کنیم. همکاران ما شبانه‌روزی تلاش کردند اما برخی انتقادات بسیار غیرمنصفانه است.
درباره بعد دیگر سؤالتان نیز باید بگویم که بله مردم نشان دادند که از کتاب و کتابخوانی دور نیستند، ما از ۸۱۰ نقطه روستایی دور افتاده در کشور خریدار کتاب داشته‌ایم این موضوعات نشان می‌دهد که لازم است توزیع کتاب در کشور روان‌تر شود. اما نمایشگاه مجازی مزیت‌های دیگری نیز داشته است، بسیاری طبق خوداظهاری که انجام داده‌اند، برای اولین بار از نمایشگاه کتاب خریداری کرده‌اند، ناشرانی هستند که بعد از سال‌ها پا به نمایشگاه گذاشته و غرفه گرفته‌اند. از برخی شهرها خریدهایی انجام شده است که تاکنون حتی اسم این شهرها را نشنیده‌ایم.
- یکی از ایراداتی که می‌توان به شیوه ارسال کتاب‌ها گرفت این است که اگر یک خریدار ۵ کتاب از ۵ ناشر مختلف خریداری کند، باید ۵ بسته پستی برای او تهیه شود در حالی که می‌شد با راه‌حلی همه این کتاب‌ها در یک بسته ارسال شود، اینگونه هم در هزنیه‌های پستی، هم در هزینه‌های ناشر برای تهیه کارتن‌ها و بسته‌های پستی و هم در هزنیه‌های نیروی انسانی صرفه‌جویی می‌شد. چرا چنین روندی را اتخاذ نکردید؟
ما چهار مدل را برای ارسال بسته‌ها پیش‌بینی کردیم، یک مدل این بود که به مانند نمایشگاه کتاب تهران یک انبار یا غرفه فیزیکی در اختیار ناشر قرار دهیم که به محض ثبت سفارش کتاب به آنجا ارسال شود، اینگونه خیالمان راحت بود که بسته‌ها تجمیع می‌شود و پست نیز برای یک ادری بسته تجمیعی ارسال می‌کرد نه چندین بسته، اما به دلیل شرایط کرونا و نیروی انسانی درگیر در این روش این طرح که نیاز به هزینه بالا و لجستیک عظیم داشت رد شد.
طرح دوم این بود که ما ثبت سفارش بگیریم، سایت را باز کنیم؛ بعد در فضایی کتاب‌ها جمع شود و بعد از نمایشگاه ارسالها انجام شود که این طرح نیز با روح نمایشگاه مجازی در تضاد بود و عملاً یک ماه طول می‌کشید که بسته‌ها به دست خریدار برسد.
طرح سوم نیز این بود که ما فقط نمایشگاه کتاب داشته باشیم و از فروش چشم‌‍پوشی کنیم که چون طرح برگزاری نمایشگاه مجازی یک طرح حمایتی بود، چنین چیزی امکان نداشت. بنابراین طرح چهارم که همین طرح اجرایی کنونی است را برگزیدیم چرا که این مدل مشارکت بالای ناشران و سرعت عمل مناسبی داشت.
- آماری هم از بن‌کارت‌های نقد شده بفرمایید، تاکنون چه میزان از اعتبار یارانه در نظر گرفته شده خرج شده است؟
تا این لحظه ۴۳ هزار و ۳۷۶ نفر بااستفاده از بن‌کارت‌ها خرید کرده‌اند، این بن‌کارت‌ها بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ ومان شارژ شده است که ممکن است فردی همه مبلغ را خرید کرده باشد و یا بخشی از آن‌را. در مجموع بالغ بر ۱۲۸ هزار نفر برای بن‌کارت‌های دانشجویی، طلاب، اساتید و... ثبت‌نام کرده بودند.
- هزینه برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران چقدر بوده است؟ کمی هم درباره هزینه طراحی سایت و اینکه چگونه طراحی سایت واگذار شده توضیح دهید.
درباره هزینه‌های انجام شده و... قرار است آقای دهقانکار پس از اتمام نمایشگاه مفصل توضیح دهند.
- فارغ از اینکه نمایشگاه کتاب تهران سال آینده برگزار شود یا خیر، آیا نمایشگاه مجازی کتاب تهران ظرفیت برگزاری دوباره را دارد؟
این طرح طرح حمایتی وزارت ارشاد است، میتواند در اوضاع کرونایی کمک‌کننده باشد، اگر طرح کامل‌تر شود، نظر شخصی من این است که میتواند به عنوان پسوند مجازی نمایشگاه کتاب تهران مطرح باشد و به صورت همزمان با نمایشگاه کتاب تهران برگزار شود.
