حجت‌الاسلام محمدرضا زائری با اشاره به رفتار امامان شیعه در حیات خود، در تحلیل علت دین‌گریزی در جامعه گفت: مردم به جای ائمه و رفتارهای آنها، ما روحانیون را به عنوان نماد دین می‌بینند و چون ادبیات ما با زور، تهدید و حذف سوال و انتقاد شکل گرفته، بخشی از مردم از دین زده شده‌اند.
به گزارش اعتمادآنلاین این پژوهشگر دینی که در نهمین شب از مجموعه مراسم «عاشورا و امروز ما» با موضوع «نقش مردم در حرکت امام حسین(ع)» سخن می‌گفت، با چالش برانگیز خواندن موضوع نقش مردم اظهار کرد: ما از یک طرف تصویر یک امام مجاهد و حماسه آفرین را داریم که تحت ولایت امام حسن(ع) ساکت بوده، اما در فرصت مناسب به میدان آمده و امامی انقلابی و خروشنده است؛ اما تصویر دیگر امامی صلح‌جو و مداراطلب است که از جنگ و درگیری پرهیز دارد، مجبور به دفاع از خود می‌شود و مظلومانه به شهادت می‌رسد. بسیاری از سخنان و حوادث تصویر اول و بسیاری تصویر دوم را تایید می‌کند.
او با بیان اینکه برای پاسخ مبنایی به این چالش باید بدانیم فلسفه بعثت انبیا و رسالت اولیا همراه کردن و هدایت مردم است، افزود: رسولان و امامان برای تمام کردن حجت و نشان دادن صریح راه برانگیخته شده‌اند، چون لازمه قیامت و ثواب و عقاب در جهان آخرت، تمام شدن حجت است و حجت هم دو گونه است: درونی که همان فطرت و عقل است و حجت بیرونی که همان پیامبران و امامانند.
زائری ادامه داد: اساس دین، دعوت و پیشنهاد است که در کنار صداهای فراوان در دنیا، صدای انبیا و خدا را هم بشنوید و اگر خواستید، بپذیرید. ارزش دین به همین اختیاری بودن و انتخاب و پذیرش داوطلبانه از سوی مردم است. خدا می‌گوید مردم اگر می‌خواهید دعوت خدا و رسول را بپذیرید تا روح شما را زنده کنند و به شما حیات طیبه ببخشند و ندای هل من ناصر سیدالشهدا کمک برای شخص خود نیست، بلکه همراهی برای پروژه زنده کردن انسانهاست.
وی یکی از مشکلات اساسی جامعه کنونی را عدم درک این موضوع و مسئولیت‌پذیری برای انسانها دانست که از مهد کودک تا بالاترین سطح سیاسی کشور وجود دارد و برخی با سلب مسئولیت و انتخاب از انسانها، می‌خواهند مردم را به زور به بهشت بفرستند.
این پژوهشگر دینی رابطه انسان با خدا را یک رابطه دوطرفه خواند که هر طرف وظایف و تعهداتی دارد و توضیح داد: اگر دینداری را به عنوان یک رابطه دوطرفه نگاه کنیم، به عنوان یک پروژه مشترک و فعال در آن وارد می‌شویم، نه منفعل و مجبور.
حجت‌الاسلام زائری با بیان این که «فضیلت علی علیه‌السلام معجزه و مرده زنده کردن نیست، بلکه رنج کشیدن برای سیر کردن فقراست»، به خودداری مسلم بن عقیل از ترور ابن زیاد اشاره کرد و گفت: در صحنه حضور ابن زیاد در عیادت شریک، که هانی ترور ابن زیاد را توسط مسلم طراحی کرده بود، مسلم با وجود علامت دادن، ترور را انجام نداد و فرصت طلایی برای پیروزی را از دست داد. این ارزش حرکت حسینی است و تصمیمش به خاطر مسئولیت‌پذیری اخلاقیش بود.
وی افزود: مسئولیت‌پذیری این نیست که در برابر رییس و حکومت آبروداری کنیم، بلکه باید خود را مقابل خدا مسئول بدانیم. اتفاقا اگر امام زمان هم بیایند، اول مسئولیت‌پذیری و تلاش شیعیان باید باشد و این تصاویر تخیلی و کارتونی که از ظهور تصور می‌کنیم، واقعیت ندارد. هیچ رخدادی خارج از قوانین هستی و سنت‌های الهی در زمان ظهور امام زمان رخ نمی‌دهد و همه باید براساس تلاش و سعی و رنج ما باشد. این انتظار بدون عمل برای امام زمان هم همان رابطه یکطرفه است که موجب تنبلی و راحت‌طلبی و ناشی از عدم مسئولیت‌پذیری در دینداری است.
این پژوهشگر دینی معیار در رفتار دینی را وجود دلیل و حجت اعلام کرد و افزود: امام حسن چون مردم حاضر نبودند و حجت نداشت، صلح کرد و امام حسین چون مردم کوفه دعوتش کردند، به پا خاست. حجت با حضور و خواست مردم بر امام حسین(ع) تمام شد. به سوی کوفه حرکت کرد، اما قبلش مسلم را فرستاد تا شرایط را ارزیابی کند و ببیند مردم واقعا خواهان حضور امام هستند یا نه؟ پس هر دو دیدگاه امام انقلابی و امام صلح طلب، از زاویه شرایط درست است.
زائری پرسید: اگر موضوع دعوت مردم برای امام حجت نبود، آیا امام حسین به اندازه محمد حنفیه و ابن عباس و دیگران نمی‌فهمید عاقبت این حرکت چیست؟ اگر می‌فهمید و نمی‌آمد، مردم کوفه نمی‌گفتند ما از حسین دعوت کردیم و نیامد؟ در این صورت امام نزد خدا حجت نداشتند.
به گفته او، امیرمومنان، ۲۵ سال در خانه نشست و سخن نگفت، اما زمانی که مردم آمدند و حجت بر حضرت تمام شد، به میدان آمدند و حکومت را پذیرفتند و گفتند مجبورم کردید. با این که علی(ع) می‌دانست شرایط چقدر خراب و احتمال موفقیتش در اصلاح جامعه چقدر کم است، اما پذیرفت، چرا؟ چون اگر نمی‌پذیرفت، مردم در برابر خدا حجت داشتند که سراغ علی رفتیم و نیامد. به نوعی می‌توان گفت مردم با آمدنشان حجت را بر امام علی تمام کردند.
مدیر مجله خیمه در ادامه با انتقاد از دولتی و حکومتی شدن بخشی از روحانیت، نتیجه آن را از دست رفتن استقلال و حریت‌ذاتی روحانیت خواند و اینکه چون از حکومت ارتزاق می‌کند نمی‌تواند منتقد و حتی ناظر باشد و باید حتما موید باشد.
این کارشناس دینی با ذکر مثال‌هایی از سلوک ائمه اطهار افزود: مردم که ائمه را نمی‌بینند، امثال ما روحانیون را به عنوان نماد دین می‌بینند و به همین خاطر بخشی از مردم از دین زده شده اند، چون ادبیات ما با زور و تهدید و حذف سوال و انتقاد شکل گرفته است.
وی با اشاره به اینکه بخشی از نسل جدید و مردم به دلیل محقق نشدن وعده‌های انقلاب با نظام همراه نیستند، توضیح داد: به همین دلیل بخشی از نسل جدید تصور می‌کنند رهبران انقلاب با حیله پیروز شده‌اند. در حالی که ما می‌دانیم حیله ای در کار نبوده، بلکه می‌خواستند کارهایی بکنند و بخشی را نتوانستند. چون امام خمینی و رهبران انقلاب تصور دقیقی نداشتند و فکر می‌کردند اداره حکومت و حل مسایل آسان است.
فکر می‌کردند به راحتی می‌توان جلو دزدی را گرفت. نمی‌دانستند اگر قانون سفت و سخت، شفافیت، مطبوعات آزاد و رقابت برابر نگذارند، روحانیون هم می‌توانند دچار فساد شوند. همین طور تصور درباره مشارکت مردم دقیق نبود و با دیدن مردم انقلابی فکر نمی‌کردند روزی بخشی از مردم دیگر همراه انقلاب نباشند.
زائری با اشاره به روایاتی از برخورد محبت‌آمیز امامان معصوم با افرادی که به آنها اهانت می‌کردند، گفت: دین واقعی این است، اما جوان امروز در خیابان و اینستاگرام به جای آن برخورد، امثال مرا می‌بیند که تا سوالی می‌کند، یا ترشرویی می‌کنیم یا در فضای مجازی بلاکش می‌کنیم و بعد پای پلیس فتا را به میان می‌کشیم.
وی گفت: دین به من این را می‌فهماند که باید بیشتر کار کنیم و عرق بریزیم، درست حرف بزنیم و رفتار کنیم تا مردم را جذب دین و انقلاب کنیم. این سرمایه‌ای که هزار سال برای روحانیت شیعه جمع شده است را داریم یکجا خرج خودمان می‌کنیم در حالیکه باید برای دین از خودمان خرج کنیم و رنج بکشیم و هزینه بدهیم.
حجت‌الاسلام زائری در نشست «عاشورا و امروز ما» به پرسشهای حاضران سالن و بینندگان اینستاگرامی برنامه هم پاسخ داد.
وی در پاسخ به این سوال که «اگر دین مستلزم پذیرش است، مجازات ارتداد برای چیست؟» گفت: درباره ارتداد بحثهای جدیدی از سوی فضلای قم مطرح شده و فهم من از ارتداد با برداشت عرفی فعلی که در حوزه علمیه مطرح است، متفاوت است. اما تا وقتی برگشت از دین جلوه اجتماعی و تحریک دیگران نداشته باشد، مجازاتی برای آن مطرح نیست.
زائری درباره سازوکار سنجش همراهی اکثریت مردم با حکومت گفت: به نظرم هنوز در کشور اکثریت جدی با دینداران و علاقمندان جمهوری اسلامی است، اما ریزشها جدی است و این روند در آینده خطرناک است.
او درباره علت ممنوعیت مسجد اهل سنت و کلیسای خانگی گفت: واقعیت این است که محدود کردن اقلیتها، نوعی سر زیر برف بردن است. در حالی که اگر حضور اقلیتها و تفکرات مختلف باشد، ما هم در رقابت از این رخوت و جمود درمی‌آییم. چرا در لبنان، اروپا و آمریکا که همه مذاهب و تفکرات آزاد است، این همه اقبال به دین و حجاب وجود دارد؟ چون گفتمان دین قوی و غنی است، اما ما آن را از خاصیت انداخته‌ایم. آخوند عقیدتی سیاسی و نهاد رهبری در دانشگاه و مدیرکل جواب نمی‌دهد. ما برای حفظ خودمان و مسئولان فرتوت دین و نظام، انقلاب و رهبری را هزینه می‌کنیم.
به گفته او حتی در تلویزیون هم گفته می‌شود هرکس عزاداری کند، خداوند گناهان گذشته و آینده را می‌بخشد، در حالی که این بدفهمی و ناشی از بیسوادی است. هدایت امام جایگاه خود را دارد و مردم هم باید زحمت خود را بکشند و آن وقت است که عزاداری و گریه می‌تواند کمک‌کننده باشد.
مجموعه برنامه عاشورا و امروز ما که به همت انجمن اندیشه و قلم و با همکاری کانون توحید با سخنرانی استادان برپا شده، امشب در آخرین برنامه از ساعت ۲۱ تا ۲۲:۳۰ در کانون توحید میزبان حجت‌الاسلام سرلک است و به صورت مجازی نیز از صفحه اینستاگرام انجمن اندیشه و قلم و اینستاگرام کانون توحید قابل پیگیری است.
