تلاش‌ها، تکاپوها و دوره‌گردی‌های آمریکایی‌ها در این مدت به ویژه در اروپا و منطقه برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که ۲۷ مهر ماه پایان می‌یابد و در قالب یک قطعنامه تدوین و بعد از انجام اصلاحاتی به شورای امنیت سازمان ملل ارائه شد، بامداد شنبه ۲۵ مرداد ماه با ناکامی روبرو شد و تنها آمریکا و جمهوری دومینیکن به این قطعنامه رای مثبت دادند. روسیه و چین که پیش از این هم انتظار هم می‌رفت با آن مخالفت کرده و بقیه اعضای شورای امنیت (۱۱ عضو دیگر) نیز به این قطعنامه رای ممتنع دادند.
عدم تصویب این قطعنامه در حالی صورت گرفت که کلی کرافت نماینده آمریکا در سازمان ملل پیش از این در اظهاراتی گفته بود که شکست قطعنامه آمریکایی تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران برخلاف مسئولیت‌های شورای امنیت است.
در همین خصوص نیز، سید عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه ایران دوشنبه ۲۰ مرداد ماه در نشست خبری با خبرنگاران احتمال داده بود که آمریکا در تلاش برای تصویب پیش نویس قطعنامه علیه ایران به منظور تمدید تحریم تسلیحاتی ناکام خواهد بود.(اینجا بخوانید)
از سوی دیگر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در گفت‌وگو با فارس در مورد این که اگر شورای امنیت تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید کند، آیا چیزی از برجام باقی خواهد ماند؟ خاطرنشان کرده بود: این کار به معنی این است که یکی از مهمترین مفاد برجام از بین رفته است. ما مطمئن هستیم که این اتفاق نخواهد افتاد.
علاوه بر این، مجید تخت‌روانچی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی در سازمان ملل نیز روز چهارشنبه ۲۲ مرداد ماه گفته بود: به طور حتم شورای امنیت پیش‌نویس جدید قطعنامه آمریکا درباره تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را رد خواهد کرد.
البته علیرغم این شکست مفتضحانه، آمریکایی‌ها از موضع خود دست برنداشته و در این زمینه «رابرت اوبرایان» مشاور امنیت ملی دولت آمریکا ضمن اذعان به شکست سنگین قطعنامه ضد ایرانی آمریکا در شورای امنیت برای تمدید تحریم تسلیحاتی تهران، گفت که هنوز چیزی تمام نشده است.
*تلاش می‌کنیم تحریم‌ها را احیا کنیم
«کلی کرافت» نماینده آمریکا در سازمان ملل هم در این خصوص گفت که دولت این کشور در روزهای آینده تلاش خواهد کرد با استفاده از مکانیسم ماشه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را احیا کند.
پیش از این نیز، قانونگذاران ارشد حزب جمهوری‌خواه دولت «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا را تحت فشار قرار داده‌اند تا از تلاشهای خود برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران دست کشیده و به جای آن روی بازگرداندن همه تحریم‌های سازمان ملل متمرکز شود.
«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا نیز بامداد یکشنبه ۲۶ مرداد ماه در باشگاه گلف خود در شهر «بدمینستر» اعلام کرد که این کشور هفته آینده برای فعال کردن مکانیسم احیای تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران، تلاش می‌کند.
ترامپ گفت: «ما می‌دانستیم که نتیجه رأی‌گیری چه می‌شود، ولی بازگشت تحریم‌ها را امتحان می‌کنیم. هفته آینده آن را خواهید دید».(اینجا بخوانید)
«مکانیسم ماشه» یا همان «اسنپ‌بک»، بخشی از سازوکار حل و فصل اختلافات در برجام یا به‌عبارت دیگر ساز و کار بازگشت تحریم‌های شورای امنیت ذیل قطعنامه‌های پیش از ۲۲۳۱ است.
«مایک پامپئو»، وزیر خارجه آمریکا هم بعد از شکست این قطعنامه بیانیه‌ای صادر کرد و گفت این کشور به تلاش خود برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران ادامه خواهد داد.
وی که پیش از این وعده داده بود که از پایان تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران جلوگیری خواهد کرد، روز شنبه ۲۵ مرداد ماه در نشست خبری با همتای لهستانی، شکست شورای امنیت سازمان ملل متحد در تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران را خطایی مهلک و نابخشودنی خواند و گفت: «به ایران اجازه نمی‌دهیم سامانه‌های تسلیحاتی خود را گسترش دهد».
پامپئو عنوان کرد: «شورای امنیت تقاضای کشورهای خاورمیانه را نادیده گرفت، اما آمریکا این خطا را تصحیح خواهد کرد.
برخی این ناکامی را انزوای بیشتر آمریکا و «نه به یکجانبه‌گرایی» تعبیر کردند. در همین خصوص سید عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه در توئیتی با بیان اینکه در تاریخ ۷۵ ساله سازمان ملل سابقه نداشته آمریکا تا این حد منزوی باشد، گفت: آمریکا توانست فقط یک کشور کوچک را با خود همراه کند.
موسوی همچنین بیان کرد: رژیم آمریکا باید از شکست‌های مطلق خود درس گرفته و از بی آبرو کردن خود در سازمان ملل دست بردارد.در غیر این صورت، منزوی خواهد شد، حتی بیشتر از الان.
حسن روحانی رئیس جمهور نیز روز شنبه ۲۵ مرداد ماه در اظهاراتی در این باره عنوان کرد: اولین بار است که آمریکا قطعنامه‌ای به سازمان ملل بیاورد و یک کشور که یک سوم یک جزیره است به آن رای می‌دهد. کار آمریکا را ببینید به کجا رسیده است. برجام نیمه جان روبروی آمریکا ایستاد و آن را شکست داد. آمریکا در این توطئه با خواری و خفت شکست خورد.
روزنامه گاردین در همین خصوص در تحلیلی نوشت که آمریکا به امید جلب حمایت بیشتر، لفاظی‌های ضدایرانی را از پیش‌نویس اولیه قطعنامه خود حذف کرد، اما اصرار این کشور بر تمدید نامحدود تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، جلب حمایت از این قطعنامه را غیرممکن ساخت.
خبرنگار الجزیره در نیویورک هم عنوان کرد که شکست قطعنامه آمریکا در شورای امنیت تعجب‌آور نبود، اما جای تعجب است که این تلاش به طور حقارت‌باری شکست خورد.
حال آمریکایی‌ها مدعی شده‌اند که می‌خواهند مکانیسم ماشه را فعال کنند. مکانیسمی که تحلیلگران عنوان می‌کنند که به دلیل عدم حضور آمریکا در برجام استفاده از آن برای آمریکا امکانپذیر نیست. در همین خصوص نیز مجید تخت‌روانچی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل طی اظهاراتی در این باره گفته بود: آمریکا به عنوان یک کشور غیر عضو برجام، صلاحیت لازم برای استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد.
او در این باره بیان کرد: این هفته، آمریکا مصرانه خواستار رأی‌گیری شورای امنیت درباره دومین پیش نویس قطعنامه خود شد با اینکه پیشاپیش می‌دانست چنین قطعنامه‌ای از حمایت اعضای شورا برخوردار نیست. سئوال این است که چرا این کشور به چنین اقدامی دست می‌زند؟ چون آمریکا، بر اساس محاسبات نادرست خود، می‌خواهد از این اقدام به عنوان بهانه‌ای برای تحقق هدف نهایی خویش که همانا نابودی دائمی برجام از طریق به کارگیری مکانیسم ماشه است، استفاده کند در حالی که به عنوان یک کشور غیرعضو برجام، آمریکا صلاحیت لازم برای استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد.
از سوی دیگر، رویترز در این زمینه عنوان کرد که دیپلمات‌ها پیش‌بینی می‌کنند فرآیند موسوم به «اسنپ بک» در شورای امنیت با توجه به این که سایر طرف‌های توافق ایران با این اقدام مخالفت کرده‌اند، گیج‌کننده و دشوار خواهد بود؛ اما این مسئله می‌تواند در نهایت به مرگ توافق هسته‌ای منجر شود، زیرا ایران انگیزه اصلی برای کاهش فعالیت‌های هسته‌ای خود را از دست خواهد داد. آمریکا باید شکایتی را علیه ایران درباره نقض توافق هسته‌ای به شورای امنیت ارائه کند. سپس شورای امنیت ظرف ۳۰ روز درباره قطعنامه‌ای برای ادامه معافیت تحریمی ایران تصمیم‌گیری کند. اگر این قطعنامه تا مهلت مقرر ارائه نشود، همه تحریم‌های سازمان ملل که قبل از سال ۲۰۱۵ برقرار بود، به طور خودکار بازمی‌گردد.
به ادعای رویترز، برخی دیپلمات‌ها می‌گویند آمریکا می‌تواند شکایتش را تا هفته دیگر هم مطرح کند.
* اگر آمریکا اصرار بورزد، تلاشش محکوم به شکست است
در همین زمینه تخت‌روانچی نماینده دائم ایران در سازمان ملل عنوان کرد که «از جنبه حقوقی، تحت قطعنامه ۲۲۳۱، بنا به دلایلی هیچ تحریم تسلیحاتی نمی‌تواند متعاقب انقضای محدودیت‌های جاری بر ایران اعمال شود.» وی درباره رجوع آمریکا به کمیسیون مشترک برجام هم می‌گوید: «چون چنین تصمیمی باید توسط شورای امنیت براساس توصیه مبتنی بر اجماع کمیسیون مشترک صورت پذیرد؛ جایی که آمریکا عضو نیست تا چنین تمدیدی را پیشنهاد کند و ایران نیز به عنوان یک عضو کمیسیون چنین پیشنهادی را نخواهد پذیرفت.»
علاوه بر این، نماینده انگلیس نیز در بیانیه‌ای بعد از رای گیری درباره قطعنامه مزبور عنوان کرد: «ما با تلاش برای بازگشت خودکار تحریم‌ها (از طریق مکانیسم ماشه) که با تلاشهای فعلی‌مان برای حفظ برجام ناسازگار است، مخالفیم.»
در همین خصوص نیز نمایندگی روسیه در سازمان ملل متحد در بیانیه‌ای اعلام کرد که، «پیشنهاد آمریکا نقض آشکار ضمیمه «ب» قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که صراحت دارد تنها روش مشروع برای تجدیدنظر در تقویم زمانی مربوط به نظام فوق‌الذکر برای انتقال سلاح، تصمیم متفق‌القول کمیسیون مشترک برجام است. آمریکا با توجه به خروج عامدانه‌اش از این توافق در سال ۲۰۱۸ که هیچگاه هم آن پنهان نکرد حق خود برای استفاده از این ابزار را از دست داد.»
چین هم در بیانیه خود عنوان کرد که «آمریکا که دیگر جزو طرف‌های مشارکت‌کننده در برجام نیست از هیچ حقی برای درخواست از شورای امنیت جهت فعال کردن مکانیسم ماشه برخوردار نمی‌باشد، اگر آمریکا بر این اصرار بورزد، تلاشش محکوم به شکست است.»(اینجا بخوانید)
البته در این میان رویترز نوشت: هنوز مشخص نیست که چطور روسیه، چین یا هر عضو دیگر شورای امنیت ممکن است تلاش کنند که مانع اقدام آمریکا برای فعال کردن این روند شوند یا این که به لحاظ روند و شیوه چنین امکانی وجود دارد یا خیر.
جمهوری اسلامی ایران پیش از این به طرف‌های برجامی اعلام کرده بود که تحمیل هرگونه تحریم یا محدودیت از سوی شورای امنیت بر ایران با پاسخ سخت ایران مواجه خواهد شد.
* تفسیر مخدوش آمریکایی‌ها از قطعنامه ۲۲۳۱
به‌نظر می‌رسد واشنگتن به‌دنبال تفسیر مخدوش و کاملا غلط از یکی از بندهای قطعنامه ۲۲۳۱ است و می‌خواهد بگوید علیرغم اینکه رئیس‌جمهور این کشور در تاریخ هشتم مه ۲۰۱۸ رسما اعلام کرده که کشورش دیگر در برجام حضور ندارد و تمام رسانه‌های جهان نیز آن را مخابره کردند، هنوز یکی از طرف‌های برجام (JCPOA Partcipant) محسوب می‌شود و به این خاطر همچنان این حق را دارد از مکانیسم ماشه استفاده کند.
این تفسیر مخدوش و نادرست آمریکایی‌ها البته از سوی دیگر اعضای برجام مورد پذیرش نبوده است. علاوه بر این، پیش از این «برایان هوک»، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران که به‌تازگی از سمتش استعفا کرده اذعان کرده بود که استفاده از مکانیسم ماشه دیگر حق واشنگتن نیست. وی در تاریخ سی‌ام مرداد ۱۳۹۸ اذعان داشته بود: «در خصوص مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها (مکانیسم ماشه) باید بگویم ما دیگر داخل آن توافق (برجام) نیستیم. طرف‌هایی که هنوز داخل توافق هستند باید تصمیم خودشان را بگیرند که می‌خواهند از مکانیسم حل اختلاف استفاده کنند یا خیر. تردیدی وجود ندارد که ایران در حال نقض توافق هسته‌ای است ولی این تصمیمی است که آنهایی که داخل توافق هستند باید بگیرند.» البته هوک بعدا اظهرات متناقض با گفته‌های پیشین خود را نیز مطرح کرد اما اظهرات متناقض طبعا مسموع نیست.
به هر حال، اگر آمریکایی‌ها روند مکانیسم ماشه را آغاز کنند، احتمالا کار در شورای امنیت به اقدامات آیین‌نامه‌ای خواهد کشید که ممکن است پیچیدگی‌های زیادی در پی داشته باشد و روند آن چندان روشن نیست. هرچه هست، تصمیم نهایی در رابطه با ادعای واشنگتن، قاعدتا در شورای امنیت اخذ خواهد شد.
بسیاری از تحلیلگران نیز بر این باورند که زمانی آمریکایی‌ها می‌توانند از مکانیسم ماشه استفاده کنند که از برجام خارج نشده باشند. مکانیسم ماشه در چارچوب برجام قابل اجراست نه در بیرون از آن و گام‌های کاهش تعهدات برجامی هم که ایران از ۱۸ اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ کلید زد در چارچوب برجام و مکانیسم حل و فصل اختلاف در این توافق برداشته شده است.
پیش از این روزنامه وال استریت ژورنال در گزارشی با اشاره به خروج آمریکا از برجام و اینکه آیا آمریکا قادر به استفاده از مکانیسم ماشه است، نوشته بود: «متن و جمله‌بندی قطعنامه ۲۲۳۱ چیز دیگری می‌گوید. در متن به طور واضح عبارت "مشارکت‌کنندگان در برجام" به عنوان امضاکنندگان اولیه تعریف می‌شوند که همان چین، فرانسه، آلمان، روسیه، بریتانیا، آمریکا به همراه اتحادیه اروپا و ایران هستند».
«استفان والت» تحلیلگر ارشد آمریکایی، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه هاروارد و از چهره‌های شناخته شده مکتب واقعگرایی نیز، (+) اردیبهشت سال جاری (۱۳۹۹) در توئیتر نوشت: «تلاش پامپئو برای کلید زدن ساز و کار بازگشت خودکار (مکانیسم ماشه) برجام بعد از اینکه ایالات متحده این توافق را رها کرد و دور انداخت، شبیه به کسی است که همسرش را رها می‌کند، طلاق می‌گیرد و سپس می‌گوید که اوست که درباره دیدار همسرش با دیگران تصمیم‌گیر است».
«آنتونی بلینکن»، مشاور «جو بایدن»، نامزد حزب دموکرات اخیرا در اظهاراتی یادآور شد: «البته ما در داخل خود متن برجام روی مفاد مهمی برای بازگرداندن تحریم‌ها اصرار کردیم. فقط یک مشکل وجود دارد: بند بازگشت خودکار تحریم‌ها باید توسط یکی از طرف‌های مشارکت‌کننده در توافق هسته‌ای فعال شود.» (اینجا بخوانید)
*ظریف: ایران خطای اولیه را انجام نداده
در همین خصوص نیز، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران دهم مهر ماه ۱۳۹۸ در جمع خبرنگاران در پاسخ به سؤالی عنوان کرده بود: مکانیسم ماشه در برجام برای (زمانی است که) خطای اولیه رخ بدهد. ایران خطای اولیه را انجام نداده است. اقداماتی که ایران انجام داده است، اول از همه در پاسخ به تخطی آمریکا و عدم توان اروپایی‌ها برای پاسخ دادن انجام گرفته و این‌ها راهکار محسوب می‌شوند. هیچ کسی نمی‌تواند از یک راهکار در پاسخ به راهکاری دیگر استفاده کند.
گفتنی است در برجام دو بند به ساز و کار حل و فصل اختلافات در توافق اختصاص یافته است، بندهای ۳۶ و ۳۷.علاوه بر این بندهای ۱۱ و ۱۲ قطعنامه ۲۲۳۱ نیز به این موضوع پرداخته است.
*بعیدی‌نژاد: آمریکا با ایجاد مناقشه جدی در شورای امنیت، یک بحران داخلی در شورای امنیت ایجاد خواهد کرد
در همین خصوص حمید بعیدی‌نژاد سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن در گفت‌وگویی با خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس عنوان کرد: آمریکا در یک سال گذشته برای ایجاد فشار بر اعضای شورای امنیت اصرار داشته است که اگر اعضا به تمدید تحریم تسلیحاتی رأی ندهند، این کشور با اتکا به مقررات مندرج در برجام به اسنپ بک یا همان برگشت تحریم‌های بین‌المللی گذشته علیه ایران دست خواهد زد. اما این حرکت یکجانبه و زورگویانه خود مورد انتقاد شدید تمامی اعضای برجام قرار گرفته است.
وی افزود: حتی انگلستان متحد نزدیک آمریکا در همین جلسه اخیر شورای امنیت با اعلام چنین اقدامی از سوی آمریکا مخالفت کرد.
سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن خاطرنشان کرد: تمامی اعضای برجام شامل چین و روسیه، سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا در فواصل مختلف همگی به صراحت مبنای حقوقی چنین اقدامی را زیر سؤال برده و آمریکا را فاقد ظرفیت قانونی برای اعلام بازگشت تحریم‌های بین‌المللی گذشته علیه جمهوری اسلامی ایران دانسته‌اند. همه اذعان دارند که آمریکا به عنوان کشوری که از عضویت برجام خارج شده است حق توسل به مفاد برجام را ندارد.
بعیدی‌نژاد یادآور شد: اما لجاجت آمریکا برای اعلام یکجانبه اسنپ بک، بیش از آنکه واقعیت در صحنه را تغییر دهد، شورای امنیت را با یک آشوب و بی نظمی روبرو خواهد ساخت و به کشمکش‌های بی‌نتیجه در داخل شورای امنیت به ویژه بین اعضای دائم شورای امنیت دامن خواهد زد.
وی تصریح کرد: اقدام آمریکا برای تحمیل اراده و تفسیر غلط خود آن هم به صورت یکجانبه بر دیگر اعضای دائم شورای امنیت، به چیزی جز زورگویی تعبیر نخواهد شد. در واقع موضوع محوری در این اقدام یکجانبه از بحثی مربوط به ایران بسیار فراتر رفته و به مسئله جایگاه شورای امنیت تبدیل خواهد شد.
سفیر ایران در لندن عنوان کرد: این اقدام آمریکا اعمال ضربه حیثیتی و سیاسی بر خود موجودیت شورای امنیت خواهد بود. آمریکا با ایجاد مناقشه جدی در شورای امنیت، یک بحران داخلی در شورای امنیت ایجاد خواهد کرد که بدین ترتیب کارکرد موثر آن شورا برای ایفای نقش در حل و فصل مسائل جهانی را زیر سئوال خواهد برد.
به گزارش فارس، البته در این خصوص، دیپلمات‌های اروپایی معتقدند که حرف‌ها و استدلال‌های مقام‌های آمریکایی در زمینه حق این کشور برای فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» به منظور بازگرداندن تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، خریدار چندانی در بین کشورهای جهان ندارد. با این وجود باید منتظر ماند و دید که آمریکا با چه ترفندی آنگونه که کرافت ادعا کرده است، مکانیسم ماشه را فعال می‌کند یا اینکه باز هم در این هدف شکست خواهد خورد.
عدم تصویب این قطعنامه در حالی صورت گرفت که کلی کرافت نماینده آمریکا در سازمان ملل پیش از این در اظهاراتی گفته بود که شکست قطعنامه آمریکایی تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران برخلاف مسئولیت‌های شورای امنیت است.
در همین خصوص نیز، سید عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه ایران دوشنبه ۲۰ مرداد ماه در نشست خبری با خبرنگاران احتمال داده بود که آمریکا در تلاش برای تصویب پیش نویس قطعنامه علیه ایران به منظور تمدید تحریم تسلیحاتی ناکام خواهد بود.(اینجا بخوانید)
از سوی دیگر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در گفت‌وگو با فارس در مورد این که اگر شورای امنیت تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید کند، آیا چیزی از برجام باقی خواهد ماند؟ خاطرنشان کرده بود: این کار به معنی این است که یکی از مهمترین مفاد برجام از بین رفته است. ما مطمئن هستیم که این اتفاق نخواهد افتاد.
علاوه بر این، مجید تخت‌روانچی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی در سازمان ملل نیز روز چهارشنبه ۲۲ مرداد ماه گفته بود: به طور حتم شورای امنیت پیش‌نویس جدید قطعنامه آمریکا درباره تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را رد خواهد کرد.
البته علیرغم این شکست مفتضحانه، آمریکایی‌ها از موضع خود دست برنداشته و در این زمینه «رابرت اوبرایان» مشاور امنیت ملی دولت آمریکا ضمن اذعان به شکست سنگین قطعنامه ضد ایرانی آمریکا در شورای امنیت برای تمدید تحریم تسلیحاتی تهران، گفت که هنوز چیزی تمام نشده است.
*تلاش می‌کنیم تحریم‌ها را احیا کنیم
«کلی کرافت» نماینده آمریکا در سازمان ملل هم در این خصوص گفت که دولت این کشور در روزهای آینده تلاش خواهد کرد با استفاده از مکانیسم ماشه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را احیا کند.
پیش از این نیز، قانونگذاران ارشد حزب جمهوری‌خواه دولت «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا را تحت فشار قرار داده‌اند تا از تلاشهای خود برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران دست کشیده و به جای آن روی بازگرداندن همه تحریم‌های سازمان ملل متمرکز شود.
«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا نیز بامداد یکشنبه ۲۶ مرداد ماه در باشگاه گلف خود در شهر «بدمینستر» اعلام کرد که این کشور هفته آینده برای فعال کردن مکانیسم احیای تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران، تلاش می‌کند.
ترامپ گفت: «ما می‌دانستیم که نتیجه رأی‌گیری چه می‌شود، ولی بازگشت تحریم‌ها را امتحان می‌کنیم. هفته آینده آن را خواهید دید».(اینجا بخوانید)
«مکانیسم ماشه» یا همان «اسنپ‌بک»، بخشی از سازوکار حل و فصل اختلافات در برجام یا به‌عبارت دیگر ساز و کار بازگشت تحریم‌های شورای امنیت ذیل قطعنامه‌های پیش از ۲۲۳۱ است.
«مایک پامپئو»، وزیر خارجه آمریکا هم بعد از شکست این قطعنامه بیانیه‌ای صادر کرد و گفت این کشور به تلاش خود برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران ادامه خواهد داد.
وی که پیش از این وعده داده بود که از پایان تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران جلوگیری خواهد کرد، روز شنبه ۲۵ مرداد ماه در نشست خبری با همتای لهستانی، شکست شورای امنیت سازمان ملل متحد در تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران را خطایی مهلک و نابخشودنی خواند و گفت: «به ایران اجازه نمی‌دهیم سامانه‌های تسلیحاتی خود را گسترش دهد».
پامپئو عنوان کرد: «شورای امنیت تقاضای کشورهای خاورمیانه را نادیده گرفت، اما آمریکا این خطا را تصحیح خواهد کرد.
برخی این ناکامی را انزوای بیشتر آمریکا و «نه به یکجانبه‌گرایی» تعبیر کردند. در همین خصوص سید عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه در توئیتی با بیان اینکه در تاریخ ۷۵ ساله سازمان ملل سابقه نداشته آمریکا تا این حد منزوی باشد، گفت: آمریکا توانست فقط یک کشور کوچک را با خود همراه کند.
موسوی همچنین بیان کرد: رژیم آمریکا باید از شکست‌های مطلق خود درس گرفته و از بی آبرو کردن خود در سازمان ملل دست بردارد.در غیر این صورت، منزوی خواهد شد، حتی بیشتر از الان.
حسن روحانی رئیس جمهور نیز روز شنبه ۲۵ مرداد ماه در اظهاراتی در این باره عنوان کرد: اولین بار است که آمریکا قطعنامه‌ای به سازمان ملل بیاورد و یک کشور که یک سوم یک جزیره است به آن رای می‌دهد. کار آمریکا را ببینید به کجا رسیده است. برجام نیمه جان روبروی آمریکا ایستاد و آن را شکست داد. آمریکا در این توطئه با خواری و خفت شکست خورد.
روزنامه گاردین در همین خصوص در تحلیلی نوشت که آمریکا به امید جلب حمایت بیشتر، لفاظی‌های ضدایرانی را از پیش‌نویس اولیه قطعنامه خود حذف کرد، اما اصرار این کشور بر تمدید نامحدود تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، جلب حمایت از این قطعنامه را غیرممکن ساخت.
خبرنگار الجزیره در نیویورک هم عنوان کرد که شکست قطعنامه آمریکا در شورای امنیت تعجب‌آور نبود، اما جای تعجب است که این تلاش به طور حقارت‌باری شکست خورد.
حال آمریکایی‌ها مدعی شده‌اند که می‌خواهند مکانیسم ماشه را فعال کنند. مکانیسمی که تحلیلگران عنوان می‌کنند که به دلیل عدم حضور آمریکا در برجام استفاده از آن برای آمریکا امکانپذیر نیست. در همین خصوص نیز مجید تخت‌روانچی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل طی اظهاراتی در این باره گفته بود: آمریکا به عنوان یک کشور غیر عضو برجام، صلاحیت لازم برای استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد.
او در این باره بیان کرد: این هفته، آمریکا مصرانه خواستار رأی‌گیری شورای امنیت درباره دومین پیش نویس قطعنامه خود شد با اینکه پیشاپیش می‌دانست چنین قطعنامه‌ای از حمایت اعضای شورا برخوردار نیست. سئوال این است که چرا این کشور به چنین اقدامی دست می‌زند؟ چون آمریکا، بر اساس محاسبات نادرست خود، می‌خواهد از این اقدام به عنوان بهانه‌ای برای تحقق هدف نهایی خویش که همانا نابودی دائمی برجام از طریق به کارگیری مکانیسم ماشه است، استفاده کند در حالی که به عنوان یک کشور غیرعضو برجام، آمریکا صلاحیت لازم برای استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد.
از سوی دیگر، رویترز در این زمینه عنوان کرد که دیپلمات‌ها پیش‌بینی می‌کنند فرآیند موسوم به «اسنپ بک» در شورای امنیت با توجه به این که سایر طرف‌های توافق ایران با این اقدام مخالفت کرده‌اند، گیج‌کننده و دشوار خواهد بود؛ اما این مسئله می‌تواند در نهایت به مرگ توافق هسته‌ای منجر شود، زیرا ایران انگیزه اصلی برای کاهش فعالیت‌های هسته‌ای خود را از دست خواهد داد. آمریکا باید شکایتی را علیه ایران درباره نقض توافق هسته‌ای به شورای امنیت ارائه کند. سپس شورای امنیت ظرف ۳۰ روز درباره قطعنامه‌ای برای ادامه معافیت تحریمی ایران تصمیم‌گیری کند. اگر این قطعنامه تا مهلت مقرر ارائه نشود، همه تحریم‌های سازمان ملل که قبل از سال ۲۰۱۵ برقرار بود، به طور خودکار بازمی‌گردد.
به ادعای رویترز، برخی دیپلمات‌ها می‌گویند آمریکا می‌تواند شکایتش را تا هفته دیگر هم مطرح کند.
* اگر آمریکا اصرار بورزد، تلاشش محکوم به شکست است
در همین زمینه تخت‌روانچی نماینده دائم ایران در سازمان ملل عنوان کرد که «از جنبه حقوقی، تحت قطعنامه ۲۲۳۱، بنا به دلایلی هیچ تحریم تسلیحاتی نمی‌تواند متعاقب انقضای محدودیت‌های جاری بر ایران اعمال شود.» وی درباره رجوع آمریکا به کمیسیون مشترک برجام هم می‌گوید: «چون چنین تصمیمی باید توسط شورای امنیت براساس توصیه مبتنی بر اجماع کمیسیون مشترک صورت پذیرد؛ جایی که آمریکا عضو نیست تا چنین تمدیدی را پیشنهاد کند و ایران نیز به عنوان یک عضو کمیسیون چنین پیشنهادی را نخواهد پذیرفت.»
علاوه بر این، نماینده انگلیس نیز در بیانیه‌ای بعد از رای گیری درباره قطعنامه مزبور عنوان کرد: «ما با تلاش برای بازگشت خودکار تحریم‌ها (از طریق مکانیسم ماشه) که با تلاشهای فعلی‌مان برای حفظ برجام ناسازگار است، مخالفیم.»
در همین خصوص نیز نمایندگی روسیه در سازمان ملل متحد در بیانیه‌ای اعلام کرد که، «پیشنهاد آمریکا نقض آشکار ضمیمه «ب» قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که صراحت دارد تنها روش مشروع برای تجدیدنظر در تقویم زمانی مربوط به نظام فوق‌الذکر برای انتقال سلاح، تصمیم متفق‌القول کمیسیون مشترک برجام است. آمریکا با توجه به خروج عامدانه‌اش از این توافق در سال ۲۰۱۸ که هیچگاه هم آن پنهان نکرد حق خود برای استفاده از این ابزار را از دست داد.»
چین هم در بیانیه خود عنوان کرد که «آمریکا که دیگر جزو طرف‌های مشارکت‌کننده در برجام نیست از هیچ حقی برای درخواست از شورای امنیت جهت فعال کردن مکانیسم ماشه برخوردار نمی‌باشد، اگر آمریکا بر این اصرار بورزد، تلاشش محکوم به شکست است.»(اینجا بخوانید)
البته در این میان رویترز نوشت: هنوز مشخص نیست که چطور روسیه، چین یا هر عضو دیگر شورای امنیت ممکن است تلاش کنند که مانع اقدام آمریکا برای فعال کردن این روند شوند یا این که به لحاظ روند و شیوه چنین امکانی وجود دارد یا خیر.
جمهوری اسلامی ایران پیش از این به طرف‌های برجامی اعلام کرده بود که تحمیل هرگونه تحریم یا محدودیت از سوی شورای امنیت بر ایران با پاسخ سخت ایران مواجه خواهد شد.
* تفسیر مخدوش آمریکایی‌ها از قطعنامه ۲۲۳۱
به‌نظر می‌رسد واشنگتن به‌دنبال تفسیر مخدوش و کاملا غلط از یکی از بندهای قطعنامه ۲۲۳۱ است و می‌خواهد بگوید علیرغم اینکه رئیس‌جمهور این کشور در تاریخ هشتم مه ۲۰۱۸ رسما اعلام کرده که کشورش دیگر در برجام حضور ندارد و تمام رسانه‌های جهان نیز آن را مخابره کردند، هنوز یکی از طرف‌های برجام (JCPOA Partcipant) محسوب می‌شود و به این خاطر همچنان این حق را دارد از مکانیسم ماشه استفاده کند.
این تفسیر مخدوش و نادرست آمریکایی‌ها البته از سوی دیگر اعضای برجام مورد پذیرش نبوده است. علاوه بر این، پیش از این «برایان هوک»، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران که به‌تازگی از سمتش استعفا کرده اذعان کرده بود که استفاده از مکانیسم ماشه دیگر حق واشنگتن نیست. وی در تاریخ سی‌ام مرداد ۱۳۹۸ اذعان داشته بود: «در خصوص مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها (مکانیسم ماشه) باید بگویم ما دیگر داخل آن توافق (برجام) نیستیم. طرف‌هایی که هنوز داخل توافق هستند باید تصمیم خودشان را بگیرند که می‌خواهند از مکانیسم حل اختلاف استفاده کنند یا خیر. تردیدی وجود ندارد که ایران در حال نقض توافق هسته‌ای است ولی این تصمیمی است که آنهایی که داخل توافق هستند باید بگیرند.» البته هوک بعدا اظهرات متناقض با گفته‌های پیشین خود را نیز مطرح کرد اما اظهرات متناقض طبعا مسموع نیست.
به هر حال، اگر آمریکایی‌ها روند مکانیسم ماشه را آغاز کنند، احتمالا کار در شورای امنیت به اقدامات آیین‌نامه‌ای خواهد کشید که ممکن است پیچیدگی‌های زیادی در پی داشته باشد و روند آن چندان روشن نیست. هرچه هست، تصمیم نهایی در رابطه با ادعای واشنگتن، قاعدتا در شورای امنیت اخذ خواهد شد.
بسیاری از تحلیلگران نیز بر این باورند که زمانی آمریکایی‌ها می‌توانند از مکانیسم ماشه استفاده کنند که از برجام خارج نشده باشند. مکانیسم ماشه در چارچوب برجام قابل اجراست نه در بیرون از آن و گام‌های کاهش تعهدات برجامی هم که ایران از ۱۸ اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ کلید زد در چارچوب برجام و مکانیسم حل و فصل اختلاف در این توافق برداشته شده است.
پیش از این روزنامه وال استریت ژورنال در گزارشی با اشاره به خروج آمریکا از برجام و اینکه آیا آمریکا قادر به استفاده از مکانیسم ماشه است، نوشته بود: «متن و جمله‌بندی قطعنامه ۲۲۳۱ چیز دیگری می‌گوید. در متن به طور واضح عبارت "مشارکت‌کنندگان در برجام" به عنوان امضاکنندگان اولیه تعریف می‌شوند که همان چین، فرانسه، آلمان، روسیه، بریتانیا، آمریکا به همراه اتحادیه اروپا و ایران هستند».
«استفان والت» تحلیلگر ارشد آمریکایی، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه هاروارد و از چهره‌های شناخته شده مکتب واقعگرایی نیز، (+) اردیبهشت سال جاری (۱۳۹۹) در توئیتر نوشت: «تلاش پامپئو برای کلید زدن ساز و کار بازگشت خودکار (مکانیسم ماشه) برجام بعد از اینکه ایالات متحده این توافق را رها کرد و دور انداخت، شبیه به کسی است که همسرش را رها می‌کند، طلاق می‌گیرد و سپس می‌گوید که اوست که درباره دیدار همسرش با دیگران تصمیم‌گیر است».
«آنتونی بلینکن»، مشاور «جو بایدن»، نامزد حزب دموکرات اخیرا در اظهاراتی یادآور شد: «البته ما در داخل خود متن برجام روی مفاد مهمی برای بازگرداندن تحریم‌ها اصرار کردیم. فقط یک مشکل وجود دارد: بند بازگشت خودکار تحریم‌ها باید توسط یکی از طرف‌های مشارکت‌کننده در توافق هسته‌ای فعال شود.» (اینجا بخوانید)
*ظریف: ایران خطای اولیه را انجام نداده
در همین خصوص نیز، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران دهم مهر ماه ۱۳۹۸ در جمع خبرنگاران در پاسخ به سؤالی عنوان کرده بود: مکانیسم ماشه در برجام برای (زمانی است که) خطای اولیه رخ بدهد. ایران خطای اولیه را انجام نداده است. اقداماتی که ایران انجام داده است، اول از همه در پاسخ به تخطی آمریکا و عدم توان اروپایی‌ها برای پاسخ دادن انجام گرفته و این‌ها راهکار محسوب می‌شوند. هیچ کسی نمی‌تواند از یک راهکار در پاسخ به راهکاری دیگر استفاده کند.
گفتنی است در برجام دو بند به ساز و کار حل و فصل اختلافات در توافق اختصاص یافته است، بندهای ۳۶ و ۳۷.علاوه بر این بندهای ۱۱ و ۱۲ قطعنامه ۲۲۳۱ نیز به این موضوع پرداخته است.
*بعیدی‌نژاد: آمریکا با ایجاد مناقشه جدی در شورای امنیت، یک بحران داخلی در شورای امنیت ایجاد خواهد کرد
در همین خصوص حمید بعیدی‌نژاد سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن در گفت‌وگویی با خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس عنوان کرد: آمریکا در یک سال گذشته برای ایجاد فشار بر اعضای شورای امنیت اصرار داشته است که اگر اعضا به تمدید تحریم تسلیحاتی رأی ندهند، این کشور با اتکا به مقررات مندرج در برجام به اسنپ بک یا همان برگشت تحریم‌های بین‌المللی گذشته علیه ایران دست خواهد زد. اما این حرکت یکجانبه و زورگویانه خود مورد انتقاد شدید تمامی اعضای برجام قرار گرفته است.
وی افزود: حتی انگلستان متحد نزدیک آمریکا در همین جلسه اخیر شورای امنیت با اعلام چنین اقدامی از سوی آمریکا مخالفت کرد.
سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن خاطرنشان کرد: تمامی اعضای برجام شامل چین و روسیه، سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا در فواصل مختلف همگی به صراحت مبنای حقوقی چنین اقدامی را زیر سؤال برده و آمریکا را فاقد ظرفیت قانونی برای اعلام بازگشت تحریم‌های بین‌المللی گذشته علیه جمهوری اسلامی ایران دانسته‌اند. همه اذعان دارند که آمریکا به عنوان کشوری که از عضویت برجام خارج شده است حق توسل به مفاد برجام را ندارد.
بعیدی‌نژاد یادآور شد: اما لجاجت آمریکا برای اعلام یکجانبه اسنپ بک، بیش از آنکه واقعیت در صحنه را تغییر دهد، شورای امنیت را با یک آشوب و بی نظمی روبرو خواهد ساخت و به کشمکش‌های بی‌نتیجه در داخل شورای امنیت به ویژه بین اعضای دائم شورای امنیت دامن خواهد زد.
وی تصریح کرد: اقدام آمریکا برای تحمیل اراده و تفسیر غلط خود آن هم به صورت یکجانبه بر دیگر اعضای دائم شورای امنیت، به چیزی جز زورگویی تعبیر نخواهد شد. در واقع موضوع محوری در این اقدام یکجانبه از بحثی مربوط به ایران بسیار فراتر رفته و به مسئله جایگاه شورای امنیت تبدیل خواهد شد.
سفیر ایران در لندن عنوان کرد: این اقدام آمریکا اعمال ضربه حیثیتی و سیاسی بر خود موجودیت شورای امنیت خواهد بود. آمریکا با ایجاد مناقشه جدی در شورای امنیت، یک بحران داخلی در شورای امنیت ایجاد خواهد کرد که بدین ترتیب کارکرد موثر آن شورا برای ایفای نقش در حل و فصل مسائل جهانی را زیر سئوال خواهد برد.
به گزارش فارس، البته در این خصوص، دیپلمات‌های اروپایی معتقدند که حرف‌ها و استدلال‌های مقام‌های آمریکایی در زمینه حق این کشور برای فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» به منظور بازگرداندن تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، خریدار چندانی در بین کشورهای جهان ندارد. با این وجود باید منتظر ماند و دید که آمریکا با چه ترفندی آنگونه که کرافت ادعا کرده است، مکانیسم ماشه را فعال می‌کند یا اینکه باز هم در این هدف شکست خواهد خورد.
