غلامرضا لطیفی ضمن بیان این مطلب اظهار کرد: بحران‌ها و حوادثی از نوع بیماری کرونا یک ویژگی اپیدمیولوژیک هستند که بشر در طول تاریخ، همیشه در نظام های اجتماعی و حوزه های شهری و مکانی با آن درگیر بوده است و با خردگرایی و گاهی مواقع با جهل با این پدیده ها روبه‌رو شده است. جامعه جهانی وقتی با پدیده کرونا برخورد کرد، متوجه شد که از لحاظ توانمندی برای مقابله با حوادث توانمندی پایینی دارد. با توجه به این موضوع و ساکن بودن بیش از نیمی از جمعیت جهان در شهرها، لازم است تمهیداتی به صورت سلسله مراتبی با هماهنگی سازمان ها و ارگان‌های مختلف برای مقابله با این پدیده ها اندیشیده شود.
به گزارش ایسنا وی با اشاره به اینکه ۷۵ درصد جمعیت ایران ساکن شهرها هستند و همچنین بیش از ۱۲ میلیون نفر در حاشیه شهرها سکونت دارند، افزود: به دلیل پایین بودن سواد عمومی و آگاهی اجتماعی، بسیاری از دستورالعمل های بهداشتی به صورت جدی رعایت نمی شود. بنابراین شناسایی جمعیت های فقیر و گروه های آسیب‌پذیر در شرایط بحران نیازمند نوعی برنامه‌ریزی حمایتی است تا بتوان با آموزش به صورت رسمی و غیررسمی هزینه های اجتماعی وارد شده را کاهش دهیم.
معاون دانشجویی دانشگاه علامه طباطبایی تاکید کرد: این بیماری نظام های شهری را تحت تاثیر قرار داده است و هزینه های اجتماعی بسیاری را به خانواده ها تحمیل کرده است. ما نیازمند یک خردگرایی و هوش سازمانی و رفتاری در حوزه مدیریت بحران، مدیریت شهری، مدیریت پدافند غیرعامل و سایر دستگاه ها هستیم تا با تعامل بتوانیم با بحران به وجود آمده روبه‌رو شویم. مدیریت شهری از بخش های متفاوتی تشکیل شده است که در زمان‌های مختلف اولویت‌های مختلفی دارد. به طور مثال گاهی اولویت آن مبارزه با آلودگی هوا و گاهی حمل و نقل و ترافیک است. در شرایط کنونی هم اولویت مدیریت شهری مقابله با ویروس کرونا و کاهش آسیب های اجتماعی آن است.
لطیفی با بیان اینکه افراد را در آپارتمان‌هایی سکونت داده‌ایم که جوابگوی نیازهای اجتماعی ساکنان نیست، خاطر نشان کرد: در بحث کرونا خیلی مهم است که با در نظر گرفتن یک بسته سیاستی مناسب تمهیدات لازم را اندیشید و اقدامات مناسب را انجام داد. در ابتدای این بحران چون فشارهای اجتماعی و سیاسی حاکم بود یک نوع عجله در انجام کارها رخ داد و هر دستگاهی سریع وارد عمل شد و در نهایت بسیاری از رفتارها دچار تضاد شدند و یک سردرگمی در فرایند تصمیم گیری به وجود آمد. در صورتی مجموعه دستگاه ها و سازمان ها می توانند زیرمجموعه مدیریت ملی و مدیریت شهری قرار بگیرند که با هماهنگی و همکاری در جهت تصمیم های اتخاذ شده حرکت کنند. البته تصمیمات گرفته شده هم بسیار مهم است که در سطوح مختلف جامعه قابل اجرا باشد.
وی ادامه داد: ما انسان ها موجودات اجتماعی هستیم و بسیاری از رفتارهای ما تابع عادت ها است. یکی از دلایلی که مردم برخی مناطق، حاضر به رعایت دستورالعمل های بهداشتی و حفظ فاصله گذاری اجتماعی نیستند، خستگی و کلافگی اجتماعی است. در این نظام سکونتی، آدم‌ها را در آپارتمان هایی سکونت داده ایم که جوابگوی نیازهای اجتماعی ساکنان نیست.
لطیفی افزود: بسیاری از جابه‌جایی هایی که در سطح شهر انجام می شود ضرورت ندارد و برای تنوع و گذران اوقات فراغت انجام می شود که زیان آور و آسیب زننده است. در فرهنگ شهری نیازمند این هستیم که به صورت پیوسته آموزش های لازم داده شود تا گروه های اجتماعی که هنوز خطر را احساس نکرده اند و یا حاضر نیستند تغییری در سبک زندگی خود ایجاد کنند، آگاه شوند. همچنین کاهش درآمد در خانواده ها باعث از سرگیری فعالیت های خطرآفرین شده است. اگر دل‌مشغولی معاش از بین برود و دهک های پایین جامعه، شناسایی شوند و در چتر حمایتی کمیته امداد، بهزیستی و موسسه های خیریه قرار گیرند، رفت و آمدها کاهش پیدا می کند و امکان کنترل بیماری بیشتر می شود.
استاد برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه میزان تراکم جمعیت در شهرها بالاست و به محض بروز یک بیماری، خیلی سریع آن بیماری منتشر می شود، گفت: شهرها ماهیت چند وجهی و پیچیده ای دارند، به ویژه با رشد گسترده ای که شهرهای بزرگ و کلان شهرها دارند. اینکه در ساخت شهرها چگونه باید عمل کنیم نیازمند طرح دستورالعمل هایی در حوزه برنامه ریزی و طراحی شهری است. به طور مثال مشخص شود در یک منطقه، تراکم جمعیت در چه نقطه ای باشد. ما در نظام شهری چیزی به نام نقطه اشباع جمعیتی نداریم و نمی دانیم یک منطقه شهری چقدر می تواند جمعیت داشته باشد و فقط به صورت عرضه و تقاضا ادامه پیدا می کند.
به گفته وی، ما باید بر اساس سرانه و شاخص ها، منطقه را مورد مطالعه قرار دهیم و بعد مشخص کنیم که این مکان با این مساحت و امکانات حداکثر چه میزان جمعیت را می تواند در خود جا دهد. همچنین بعضی از نقاط که بافت ریزدانه و فرسوده دارد نیازمند توجه و حمایت بیشتری است.
وی در ادامه به معیارهایی همچون نظام کالبدی شهرها، توسعه افقی و عمودی و طراحی فضاها اشاره کرد و افزود: این معیارها نیازمند کارگروه های علمی، مطالعه و پژوهش است. پژوهش هایی که می تواند شرایط مناسبی را ایجاد کند و جامعه را همیشه در حالت آماده قرار دهد تا در مقابل بحران ها بهترین برخورد را داشته باشد. بحران و بیماری به وجود آمده به همان اندازه که تهدید است، می تواند فرصت هم باشد.
لطیفی افزود: کاهش آلاینده های هوا، پدیده های مخرب طبیعت، تحول نظام اقتصادی و حرکت به سمت آموزش مجازی برخی از نکات مثبت و فرصت های ایجاد شده توسط بیماری کرونا بود و از این فرصت ها می توان برای فعال سازی ظرفیت های پنهان استفاده کرد.
معاون دانشجویی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به نقش مهم پدافند غیرعامل در مدیریت شهری و مقابله با بیماری ها به ویژه حملات و بیماری های بیولوژیکی، گفت: پدافند غیرعامل نوعی دفاع غیرنظامی و در قالب مولفه هایی چون استتار، کنترل، فریب، پوشش و هشدار دادن به موقع است. نکته اساسی و اثرگذار در پدافند غیرعامل، اعلام خبر است. یعنی مسائل چگونه به گروه های مختلف اجتماعی و سطوح مختلف اطلاع رسانی شود تا قابل پذیرش باشد. حتی در گروه های اجتماعی تحصیل کرده هم بسیاری از اطلاعیه های صادر شده را جدی نمی گیرند.
به گفته وی، نحوه اطلاع رسانی و استمرار در برخورد با بحث کرونا مهم است تا منجر به رعایت دستورالعمل ها شود. همچنین جسارت در تصمیم گیری توسط مسئولان و ارگان های مختلف هم خیلی مهم است. ما در مقابله با ویروس کرونا نه ایده‌آل عمل کردیم و نه ضعیف و سطح پایین، بلکه با توجه به پتانسیل موجود خوب عمل کردیم ولی نیازمند آموزش و آگاهی رسانی بیشتر هستیم.
استاد مدیریت شهری و شهرسازی در ادامه اظهار کرد: نظام های آکادمیک با تولید دانش و خرد، به طور عمده تحولات نهادی، ساختاری و بنیادی را دنبال می کنند، یعنی در رشد و توسعه علمی در جامعه جهانی همیشه در صف نخست هستند. امکان ندارد ما در جهان امروز که جهان تکنولوژی و رقابت است بتوانیم بدون ابزار و اسلحۀ دانش گام برداریم.
معاون دانشجویی دانشگاه علامه طباطبایی خاطر نشان کرد: دانشگاه های بسیاری در شرایط کنونی درگیر شناخت این ویروس، اثرات آن و راه‌کارهای مقابله با آن در اجتماع هستند. به طور مثال دانشگاه علامه‌طباطبائی به عنوان بزرگترین دانشگاه علوم انسانی و اجتماعی در زمینه های جامعه شناختی، مدیریت، ارتباطات، روانشناسی و اقتصاد می تواند تمهیدات و راه کارهایی را برای مبارزه با پیامدهای ناشی از این ویروس ارائه دهد که در مدیریت شهری قابل اجرا باشد. این کار مستلزم تشکیل کارگروه های تخصصی است تا خروجی این کارگروه ها، بسته های سیاستی قابل اجرا متناسب با شرایط و منطقه باشد. به همین دلیل دانشگاه ها نقش ویژه ای را در مدیریت شهری ایفا می کنند.
استاد دانشگاه علامه طباطبائی با تاکید بر مهم بودن نقش حمل و نقل در مدیریت شهری افزود: حمل و نقل شهری زیر نظر شهرداری است و با کمبود امکانات مواجه است. ما در بحث حمل و نقل شهری فاصله گذاری اجتماعی در مترو و وسایل حمل و نقل درون شهری را داریم که به درستی اجرا و رعایت نمی شود و این سبب گسترش هر چه بیشتر بیماری است.
به گفته وی، در کشورهای دیگر می بینیم که میزان تب افراد قبل از ورود به مترو و اتوبوس سنجیده می شود. یا سرعت قطارها را بیشتر کرده اند تا زمان رسیدن به مقصد کوتاه تر شود و افراد کمتر با هم در تماس باشند. با توجه به اینکه قشر ضعیف و متوسط جامعه بیشترین استفاده را از وسایل حمل و نقل عمومی دارند ما هم می توانیم با انجام این کارهای ساده و زیر نظر گرفتن تردد افراد و افزایش وسایل حمل و نقل عمومی در زمان افزایش استفاده و اجباری کردن ماسک و دستکش، از گسترش بیماری جلوگیری کنیم و آسیب ها را به حداقل برسانیم. البته همکاری مردم و خودداری از رفت و آمدهای غیرضروری هم در کنترل بیماری بسیار تاثیرگذار است.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه علامه طباطبایی، وی در پایان گفت: شهرهای ما نسبت به بسیاری از حوادث، ایمنی های مناسب را ندارند. ما در شهرهایی که زندگی می کنیم در معرض آلودگی های بسیاری از جمله، آلودگی صوتی، آلودگی بصری و آلودگی موجی قرار داریم. افراد عادی در حد بضاعت و توان خود تلاش می کنند تا آسیب کمتری ببینند. اگر بتوانیم از طریق کارگروه ها و دستورالعمل ها شرایط مناسب را ایجاد کنیم و به توصیه های بهداشتی عمل کنیم و از سیستم های شناور مانند دورکاری و کاهش ساعت های اداری بهره بگیریم، می توانیم بیماری را تا زمانی که به طور کامل ریشه کن شود کنترل کنیم.
