عطیلی اجباری مدارس و دانشگاه‌ها بعد از شیوع کرونا و ادامه دار بودن این روند تا مدت نامعلوم بلاتکلیفی را برای دانش آموزان و داوطلبان کنکور به دنبال دارد هرچند که این بلاتکلیفی منحصر به محصلان نیست و کل کشور و حتی دنیا را در بر گرفته است، اما آنچه در این میان به شدت باید مورد توجه قرار گیرد نوع مواجهه با این شرایط است تا کمترین آسیبی برای دینفعان داشته باشد.
در اوضاع و احوالی که شاید بتوان شرایط دانشجویان را بهتر توصیف کرد که حداقل تعیین تکلیف پایان ترم برایشان مشخص است، دانش آموزان هیچ برنامه‌ای درباره امتحان نهایی و کنکور ندارند و حالا اظهار نظر‌های متعددی و گا‌ها نگران کننده‌ای برای دانش آموزان و داوطلبان کمتری مطرح می‌شود که در ادامه چند و چون ماجرا را بررسی می‌کنیم.
بلاتکلیفی تقویم آموزشی و سرگردانی کنکوری ها!
بعد از چند مدت بلاتکلیفی و نگرانی که داوطلبان کنکوری در پی سرگردانی تاریخ برگزاری کنکور داشتند، ابراهیم خدایی رئیس سازمان سنجش گفت که تعویق زمان برگزاری کنکور مسئله‌ای نیست که بتوان الان برای آن تصمیم گیری کرد و اگر تقویم آموزشی آموزش و پرورش عوض شود زمان برگزاری کنکور سراسری هم به تبع آن تغییراتی دارد، اما با توحه به این شرایط هنوز تصمیم برای تغییر تقویم آموزشی از سوی آموزش و پرورش مطرح نشده است تا ستاد کرونا در این مورد تصمیم گیری کند و آموزش و پرورشی‌ها هم مدتی است از بررسی سناریو‌های مختلف برای تغییر تقویم آموزشی سخن می‌گویند، اما هنوز اعلام رسمی نشده است.
بر همین اساس هامون سبطی کارشناس حوزه آموزش و پرورش در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران بیان کرد: تقویم آموزشی عرفی در میان دانش آموزان کنکوری( پیش دانشگاهی و سال دوازدهم) در سه دهه اخیر اینگونه بوده که یاددهی - یادگیری درس های سال آخر به همراه دوره جدی تر و عمیق تر درس های سال های قبل، از نیمه دوم تیر ماه هر سال آغاز می شده است و در اواخر اسفند عملا درس مدارس به پایان می رسید و در فروردین ماه کلاس هایی برای رفع عقب ماندگی های موردی یا دوره و رفع اشکال ادامه می یافت و از پایان فروردین عملا در مدارس - چه دولتی و چه غیردولتی - آموزش خاصی اتفاق نمی افتاده است و بچه ها رها گذاشته می شدند.
او ادامه داد: بنابراین با تعطیلی مدارس در نیمه های اسفند سال گذشته، به شکل میانگین ۲۰ درصد مباحث کتابهای سال دوازدهم باقی مانده و در مدارس آموزش داده نشده است، البته چیدمان درس ها در کتابهای درسی به شکلی است که معمولا فصول پایانی سبک تر هستند و آموزش های صوتی و تصویری در صدا و سیما تا حدی این ۲۰ درصد بازمانده را پوشش داده و می دهد اما خلاصه ماجرا این است که در سال دوازدهم بر خلاف یازده سال دیگر، اواسط اسفند مساوی با اواخر تقویم آموزشی مدارس است.
این کارشناس حوزه آموزش و پرورش معتقد است شاید باقی ماندن حدود ۲۰ درصد پایانی کتاب های سال دوازدهم برای موفقیت در امتحانات نهایی دانش آموزان مشکل ساز باشد اما در رقابت داوطلبان کنکور ۹۹ تاثیرش چشمگیر نیست، از سویی بسیاری از دانش آموزان کنکوری ترجیحشان خودآموزی در خانه یا در کلاسهای ویژه کنکور است که این تعطیلات زودرس امکان آن را بیش از پیش فراهم آورده است و البته باید به یاد داشت که تمام این توضیحات مربوط به نیمی از داوطلبان کنکور ۹۹ است.
سبطی ادامه داد: حدود ۵۰ درصد داوطلبان آزمون سراسری سال ۹۹، فارغ التحصیل سالهای گذشته هستند که تعطیلی مدارس هیچ تاثیری بر روند کاری آنها نمیگذارد اما ۲ موضوع اصلی وجود دارد که باید به آن در این حوزه توجه شود: نخست آنکه همه گیری کرونا در کشور، یک بحران است و همه جنبه های زندگی دانش آموزان و خانواده ها تحت تاثیر قرار می دهد از جمله جنبه های آموزشی و آمادگی برای شرکت در رقابت علمی کنکور را، پس سازگار شدن با شرایط جدید نیازمند چند هفته فرصت است.
او افزود: آموزشگاه های ویژه کنکور هم تعطیل شده اند و تبدیل فرایند یاددهی - یادگیری از حالت حضوری به حالت مجازی نیازمند چند هفته فرصت بود که خوشبختانه اغلب آموزشگاه های بااصالت و مجوزدار از عهده آن برآمده اند.
متولی نهایی تغییر تقویم آموزشی کجاست؟
محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش بارها به تصمیم ستاد مدیریت کرونا برای تغییر تقویم آموزشی و بررسی چندین سناریو در آموزش و پرورش برای تعیین تکلیف وضعیت دانش آموزان اشاره داشته است اما همین روند آرام در تصمیم گیری موجب شد که بهارستانی ها گام رو به جلوتری برداشته و وارد عمل شوند تا آنجا که میرحمایت میرزاده سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس پیشنهاد استفاده از سوابق تحصیلی و حذف آزمون کنکور را داشته است اما این موضوع جوانب بسیاری دارد و در شرایط فعلی کفه عواقب آن بر مزایا سنگینی می کند.
سبطی در این مورد اظهار کرد: باید توجه داشته باشیم که کرونا ویروس آشنایی نیست، هنوز نمی دانیم که دچارشدن به آن ایمنی موثر و درازمدت در انسان پدید می آورد یا نه، هنوز نمیدانیم که گرم شدن تدریجی هوا باعث کمرنگ و محو شدنش می شود یا نه. رسیدن به داروهای اختصاصی یا واکسنی که در سطح جهانی در دسترس باشد نیز نیاز به چند تا چندین ماه زمان دارد، بنابراین در این شرایط ناشناخته و بحرانی پیشنهادهای ناپخته یا اظهارنظرهای شخصی بی مسئولیتی مطلق است و اگر از زبان مسئولان رسمی باشد نابخشودنی است.
این کارشناس فعال در سناد مبارزه با کرونای تهران تاکید کرد: بی شک برگزاری کنکور در شرایط کرونایی کم خطرتر از برگزاری امتحانات نهایی است زیرا کنکور در یک روز و امتحانات نهایی در ۱۰ روز یا بیشتر برگزار می شود.
سبطی با تاکید بر این که پیشنهاد برگزارنشدن کنکور سراسری برای حفظ سلامت داوطلبان به طریق اولی برگزار نشدن کنکورهای کارشناسی ارشد و دکتری و بویژه امتحانات نهایی را در پی دارد، گفت: این یعنی به تعطیلی کشاندن کل نظام آموزشی کشور که اظهارنظر و بررسی درمورد آن فقط در محدوده دانش و اختیارات استادان و پژوهشگران بزرگ دانشگاه و ستاد ملی مقابله با کروناست.
سبطی بیان کرد: متاسفانه حرف زدن از حذف کنکور دستاویزی پوپولیستی بوده و هست تا جایی که در شعارهای تبلیغاتی نامزدهای ریاست جمهوری دو دهه اخیر تا نامزدهای مجلس شورای اسلامی و غیره خوش می درخشد؛ رقابت علمی با یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر برای رسیدن به کمتر از ۳۰ هزار رشته - محلی که آینده شغلی دارد، رقابت سخت و طاقت فرسایی است، و همه از آن واهمه دارند و اغلب خاطراتی تلخ در خاطره، پس هر کسی که بیاید و بر طبل حذف کنکور و بدگویی از آن بکوبد، خوش لحن و نیک خواه جلوه می کند اما این یک مردم فریبی آشکار و نسبتا نخنماست.
حذف کنکور و نفوذ رانت در پذیرش دانشگاه
سال هاست از حذف کنکور صحبت می شود و آنقدر این موضوع مطرح شده است که به جرات از آن می توان به عنوان نوستالژی بی ثمر دوران تحصیل نام برد، همان آزمونی که بهترین دوران عمر هر نوجوان را در خوف و رجای کسب درسی دانشگاه های برند هدر داد و قریب به اتفاق افراد از این دوران چندان دل خوشی ندارند چه آنها که راهی دانشگاه های برند شدند و چه آنهایی که مسیرشان به سمتی دیگر رفت.
در شرایط فعلی که برگزاری کنکور هزاران اما و اگر به دنبال دارد زمزمه حذف کنکور بیشتر شده است اما سوال اینجاست: در وضعیت کنونی این تصمیم که بعد از ۲-۳ دهه هنوز عملیاتی نشده است در مدت زمانی کوتاه چطور محقق می شود؟!
سبطی در این باره معتقد است که حذف این رقابت باعث افزوده شدن بر تعداد صندلی های دانشگاه های دولتی در رشته های پرطرفدار یا کاهش داوطلبان خواهان آن صندلی ها نمی شود، حذف این رقابت فقط باعث می شود که آن صندلی ها از طریق رانت های گوناگون به افراد و اشخاص ویژه برسد و این یعنی فاجعه ملی و همین کورسوی امید فعلی هم در دل چند میلیون نوجوان و جوان ایرانی که به حلقه های بسته رانت راهی ندارند، خاموش می شود و ناامیدی و خشم در وجود چندین میلیون ایرانی به این ترتیب نطفه می بندد.
او ادامه داد: از سوی دیگر تولید علم و فناوری در کشور به دست رانت خواران می افتد و به زودی با متخصصانی رو به رو می شویم که هیچ تخصصی ندارند نه آکادمیک نه کاربردی و این نباید بشود و نمی شود همچنان که در سال ۹۵ و بویژه ۹۷ با وجود شبکه درهم تنیده کاسبان حذف کنکور و جایگزینی معدل به جای آن، با اقدام قاطع دانش آموزان و خانواده هایشان و همراهی بیش از ۱۷۰ نماینده مجلس و دفتر ریاست جمهوری و دیده بان عدالت و شفافیت و غیره، جلوی این فاجعه ملی گرفته شد.
این کنشگر حوزه آموزش و پرورش تاکید کرد: اما چرا هنوز برخی بر این طبل توخالی می کوبند و رعشه به پیکر مضطرب دانش آموزان و داوطلبان کنکور و خانواده هایشان می اندازند؟ پاسخ این است که به هر حال کنکور حدود ۱۵ میلیون ایرانی را به شکل مستقیم یا غیرمستقیم تحت تاثیر خود قرار می دهد، بنابراین می بینیم که افرادی که در حوزه های خارج از وزارت علوم و سازمان سنجش بیش از متولیان رسمی این نهادها در همین یک ماهه اخیر درمورد کنکور سراسری اظهار نظر کرده اند و برای جلب توجه، باعث سردرگمی دانش آموزان و دبیران شده اند.
او گفت: گاهی میزان نااگاهی برخی مسئولان درمورد کنکور و امتحانات نهایی به حدی است که جز تاسف و تعجب توصیفی از آن به زبان نمی آید، اخیرا هم یکی از مسئولان حوزه آموزش پیشنهاد کرده است که امسال به جای کنکور بر اساس سوابق تحصیلی داوطلبان کنکور در دانشگاه ها پذیرش شوند.
سبطی به ذکر چند مورد درباره این اظهار نظر پرداخت و گفت: داوطلبان مشغول به تحصیل در کنکور ۹۹ ( دانش آموزان سال دوازدهم امسال) سابقه تحصیلی با تعریفی که در قوانین مجلس آمده است ندارند زیرا ۲ سال است که زمان امتحانات نهایی از سال یازدهم( سوم دبیرستان) به سال دوازدهم منتقل شده است.
او اضافه کرد: امتحانات نهایی که لازمه ایجاد سوابق تحصیلی برای این گروه از داوطلبان کنکور است، در ۱۰ روز برگزار می شود و کنکور در یک روز، پس میزان مخاطره آمیز بودن امتحانات نهایی در شرایط شیوع کرونا و ادامه یافتن آن، چندین برابر کنکور سراسری است و درصورت توجه به این ملاحظات بهداشتی، برگزار نشدن امتحانات نهایی بسیار واجب تر است، علاوه بر آن از همان داوطلبان پشت کنکوری هم بسیاری سابقه تحصیلی ندارند زیرا دیپلمه سال ۸۴ به قبل هستند.
این کارشناس حوزه آموزش و پرورش بیان کرد: در میان همین داوطلبان صاحب سابقه تحصیلی بیش از ۱۰ هزار نفر معدل بیست دارند و همگی می خواهند بر صندلی های پزشکی تهران یا کامپیوتر شریف یا حقوق تهران و سایر رشته - محل های پرطرفدار و برجسته بنشینند، چه معیاری را برای رتبه بندی این ۱۰ هزار نفر در نظر می گیرید؟ مصاحبه حضوری؟ این یعنی به فساد کشیدن مدرسه و دانشگاه و تکلیف افرادی با معدل ۱۹.۹۰ چه می شود؟ ۱۰۰ هزار معدل ۱۹ به بالا داریم، آنها چگونه رتبه بندی شوند؟
سبطی متدکر شد: دانش آموزی با معدل ۱۸ در این شیوه، طرد شده تحصیلی به شمار می آید مگر آنکه رانت داشته باشد یا پول داشته باشد تا اگر دستش رسید و دست صندلی فروش ها قطع نشد، صندلی بخرد و اگر نه، در دانشگاه های روسیه، ژاپن، ترکیه. مجارستان و غیره به کمک دلالهایی که در ایران دفتر هم دارند پذیرش بگیرد و اگر در این حد پول نداشت، دانشجوی پولی دانشگاه های پولی شود که سهامداران و مدیرانش معرف حضورند و این دومین انگیزه برای برانداختن کنکور و جایگزینی معدل و سابقه تحصیلی به جای آن است.
راهکار اجرایی برای رفع بلاتکلیفی داوطلبان کنکوری چیست؟
این کارشناس حوزه آموزش و پرورش به بیان راهکارهایی برای بهبود شرایط بلاتکلیفی داوطلبان اشاره کرد و گفت: همراهی وزارت فناوری و ارتباطات با داوطلبان کنکور و در دسترس قراردادن تدریس دبیران صاحب سبک کنکور که صلاحیت علمی و اخلاقی آنها از مراجع رسمی احراز شده باشد، از طریق سایت ها و اپلیکیشن ها با اینترنت رایگان به گونه ای که ذائقه علمی دانش آموزان کشور دگرگون شود.
او ادامه داد: داوطلبان باید در این فرصت و از این طریق به جای شنیدن تکنیک های ساختگی و راه های میانبر تستی که در عمل کار نمی کنند، با آموزش عمیق و مفهومی مباحث علمی در حد کنکور آشنا شوند و بساط هرزآموزان و کلاهبرداران آموزشی برچیده شود، همان کسانی که هنرشان این است که بگویند "بدون حل مساله یا اصلا بدون خواندن صورت سوال" می شود به پاسخ تست رسید که این ادعاها سرتاپا شیادی و کلاهبرداری است و تبدیل علم به شبه علم و دانش آموز به نااگاهی متفعت جو را به دنبال دارد.
سبطی به تشریح راهکار دوم پرداخت و اظهار کرد: درصورت کاهش روند پیشرفت بیماری تا پایان فروردین، آزمون سراسری با تاخیر (برای جبران فرصت سازگاری با شرایط تازه) برگزار شود، و این مهم زودتر تعیین تکلیف شود. امتحانات نهایی می تواند پس از کنکور نیز برگزار شود. به هر ترتیب بهتر است دست کم نیمی از بارم سوالات مربوط به نیم سال نخست باشد و از فصل های پایانی نیم سال دوم سوالی طرح نشود یا به میزان کمتری طرح شود.
این کارشناس آموزشی تاکید کرد: درصورت پیشرفت و گسترش بیماری و بروز پیک هایی بزرگتر در اردیبهشت ماه، تصمیم گیری درمورد برگزاری یا عدم برگزاری هر نوع آزمونی که به تجمع افراد زیر یک سقف نیازمند است باید به ستاد کرونا، مسئولان بلندپایه کشور و دانشمندان علم همه گیرشناسی، روانشناسی اجتماعی، اقتصاد، جامعه شناسی و نظایر آن سپرده شود.
