یکی از مهمترین مسائلی که در خصوص پدیده بی‌حجابی و بدحجابی قابل بررسی است، عدم اقناع مخاطبان است. حجاب مسئله‌ای است که عامل مهم برای رعایت آن ایمان قلبی به حقیقت و درستی آن است و یکی از مقدمات ایجاد آن، این است که تعریف درستی از مفاهیمی چون حیا، عفاف و حجاب صورت بگیرد.
به گزارش فارس حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی بیاتی مسئول مرکز راهبردی عفاف و حیا در تهران، مسئول مؤسسه فرهنگی پژوهشی طهورا در قم، نویسنده و پژوهشگر حوزه زنان، خانواده و عفاف و حجاب است. این پژوهشگر در گفت‌وگوی تفصیلی با فارس به تبیین مفاهیمی همچون حیا، عفاف و حجاب و عوامل مهم در تقویت عفاف و رسیدن به سبک زندگی عفیفانه پرداخت.
*عفاف؛ حیا و خودکنترلی جنسی
حجت‌الاسلام والمسلمین بیاتی با بیان اینکه معنای عفاف بسیاری از اوقات درست بیان نمی‌شود، اظهار کرد: با توجه به اینکه فلسفه حجاب به تعریف درست عفاف بازمی‌گردد لازم است تعریف درستی از آن بیان شود اما بسیاری از افراد با رأی و نظر خود عفاف را تشریح می‌کنند و گاهی آن را مترادف حجاب می‌دانند در حالی که واژه‌هایی همچون حجاب، حیا و عفاف هریک توضیحات و تعاریف متفاوتی دارند حیا معنای بسیار وسیع‌تری نسبت به عفاف دارد و دامنه عفاف نسبت به حجاب بسیار وسیع‌تر است.
وی افزود: حیا به این معناست که فرد از هر امر قبیحی به خاطر زشتی آن امر دوری کند و در واقع ترک کردن امور زشت، حیا کردن نامیده می‌شود.
پژوهشگر حوزه عفاف و حجاب خاطر نشان کرد: عفاف به معنی خودکنترلی جنسی و خویشتنداری است و در واقع در حوزه مسائل جنسی تعریف می‌شود و حیای جنسی به عفاف تعبیر می‌شود و بی‌عفتی مساوی لاابالی‌گری جنسی است.
بیاتی اضافه کرد: حجاب یکی از چند رفتاری است که افراد در خودکنترلی جنسی آن را انجام می‌دهند و واقعیت این است که در آزادترین فرهنگ‌ها میزانی از پوشیدگی و حجاب برای زن و مرد تعریف شده است.
وی با بیان اینکه زمانی که می‌گوییم عفاف به معنی خویشتنداری جنسی است سه سؤال مهم مطرح می‌شود، عنوان کرد: این سه سؤال مهم عبارتند از اینکه چه چیزهایی خویشتنداری را تقویت می‌کنند، چه اموری خویشتنداری را تهدید می‌کنند و علامت انسان عفیف چیست و انسان عفیف چه شاخص‌هایی دارد؟
پژوهشگر حوزه عفاف و حجاب ادامه داد: در تحقیقی که انجام دادیم به این نتیجه رسیدیم که بیش از 40 مفهوم مرتبط با عفاف وجود دارد که در سه بخش جای می‌گیرند و فرد را به سبک زندگی عفیفانه می‌‌رسانند. حجاب تنها یکی از علامت‌های عفیف بودن فرد است و عدم رعایت خویشتنداری در نگاه و زبان و منحصر کردن مسئله عفاف به رعایت حجاب و مترادف کردن این دو واژه با یکدیگر تنها منجر به نمایش یک کاریکاتور از عفاف می‌شود. یعنی همه ابعاد مسئله عفاف باید مدنظر قرار گیرد و نسبت به همه ابعاد آن حساسیت وجود داشته باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین بیاتی اظهار کرد: باید حساسیت‌ها نسبت به مسائل پایه‌ای، مقدماتی و پشتیبان حجاب در جامعه افزایش یابد زیرا پایه مسئله پوشش، تقویت اراده فرد در برابر ارتباط بی‌پروا با جنس مخالف است.
*تقویت عزت نفس عامل مهم عفیف شدن فرد است
وی سه مفهوم کلیدی تقویت‌کننده عفاف را برشمرد و گفت: وجود عزت نفس یا کرامت انسانی می‌تواند عفاف را در فرد تقویت کند. همچنان که امام علی(ع) در حدیثی می‌فرماید: «من کرمت علیه نفسه هانت علیه شهواته» یعنی کسی که عزت نفس و احساس شخصیت کند، امیالش برایش انقدر بزرگ نمی‌شود که باعث شود در برابر شهوت سر تسلیم فرود آورد.
پژوهشگر حوزه عفاف و حجاب دومین عامل تقویت کننده عفاف را ازدواج به‌هنگام دانست و ادامه داد: یکی از مسائلی که باعث می‌شود فرد عفاف داشته باشد، ارضای به موقع نیازهای جنسی اوست در واقع ازدواج روی دوم سکه عفاف است که به تقویت خودکنترلی کمک می‌کند البته هر ازدواجی منجر به عفاف نمی‌شود بلکه ازدواج به‌هنگام در کنار تربیت درست شخص از قطعه‌های تکمیل‌کننده پازل عفاف است.
حجت‌الاسلام والمسلمین بیاتی عنوان کرد: گاهی برای دختر 14 ساله ازدواج کردن لازم و به‌هنگام است اما دختری 16 ساله هنوز توانایی اداره زندگی زناشویی را ندارد زیرا افراد با توجه به موقعیت‌ها و سنجش انواع مختلف پختگی و بلوغ برای آماده بودن ازدواج بررسی می‌شوند، بنابراین نمی‌توان سن دقیقی را برای ازدواج به‌هنگام مطرح کرد.
وی سومین عامل تقویت کننده عفاف را یاد مرگ و یاد پروردگار دانست و بیان داشت: «ذکر الموت یمیت الشهوات» یاد مرگ و اینکه فرد همواره به یاد داشته باشد که پس از زندگی دنیایی به دنیای دیگر منتقل خواهد شد، ابهت امور شهوانی را در نظر انسان از بین می‌برد و به یاد داشتن اینکه پروردگار در هر حال ناظر امور فرد است باعث می‌شود انسان عفیفانه زندگی کند.
*خلوت مجازی با نامحرم یکی از تهدیدات مهم زندگی عفیفانه دختران و پسران
پژوهشگر حوزه عفاف و حجاب در بیان تهدیدات عفاف عنوان کرد: یکی از مهمترین تهدیدات عفاف که در منابع دینی به آن تأکید شده است، مسئله خلوت با نامحرم است. بدین معنا که فرد در موقعیت تنهایی با نامحرم قرار گیرد که در این تنها شدن فضای مجازی و حقیقی تفاوتی ندارد، اما بی‌توجهی به تنها شدن با نامحرم به خصوص در فضای مجازی که افراد آن را کوچک می‌دانند، می‌تواند عفاف را تضعیف کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین بیاتی ادامه داد: قطعا اگر زن و مرد با یکدیگر خلوت کنند سومین فرد شیطان است و افزایش فضای هیجانی و شهوانی به گونه‌ای که انسان نتواند در برابر آن مقاومت کند، از نتایج این خلوت است و موارد متعددی وجود دارد که افرادِ بسیار عفیف در یک خلوت نامشروع، عفت خود را خدشه‌دار کرده‌اند.
وی دومین عامل تهدیدکننده عفاف را عدم مدیریت نگاه دانست و گفت: سوره نور که قوانین زندگی عفیفانه را توضیح می‌دهد به مسئله مهم مدیریت نگاه می‌پردازد و در این مسئله تفاوتی بین زن و مرد قائل نیست. گاهی پیش می‌آید که فردی که هوسی هم در دل ندارد با عدم کنترل نگاه خود به سمت رشد میل و شهوت می‌رود. البته مدیریت نگاه به معنای کوتاه کردن نگاه است و اصلا نگاه نکردن در این تعریف نمی‌گنجد. در برخی روایات آمده است که فرد عفیف را می‌توان از مدیریت نگاه وی شناخت.
پژوهشگر حوزه عفاف و حجاب خاطرنشان کرد: دسترسی آسان و بدون هزینه زیاد به فساد و امور شهوانی می‌تواند عفاف و خودکنترلی را تضعیف کند و سومین عامل تهدید کننده عفاف است.
*قدبلندترین شاخص عفاف رعایت حجاب است!
حجت‌الاسلام والمسلمین بیاتی در تشریح شاخص‌های فرد عفیف عنوان کرد: قدبلندترین شاخص عفاف رعایت حجاب است. شاخص دیگر مدیریت نگاه و شاخص سوم پنهان کردن زینت‌ها به خصوص در زنان است.
وی با بیان اینکه مهندسی عفیفانه برای تعاملات، مهمانی‌ها و حتی طراحی منازل یکی دیگر از نشانه‌های عفیف بودن است، گفت: غیرت عنصر فراموش شده‌ای است که متأسفانه در جامعه ما بد تعبیر و تفسیر شده است، غیرت هم در سرفصل تقویت کنندگان عفاف و هم در شاخص عفاف قابل طرح است.
*غیرت؛ احساس مسئولیت همراه با مهربانی و عشق مرد نسبت به ناموس
پژوهشگر حوزه عفاف و حجاب در تعریف غیرت گفت: غیرت احساس مسئولیت همراه با مهربانی و عشق مرد نسبت به ناموسش است در حالی که در جامعه ما هرگونه تعصبی، غیرت نامیده می‌شود اما اسلام تعصب‌های نابجا را غیرت نمی‌داند و از خانه نشین کردن زن به اسم غیرت نهی کرده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین بیاتی ادامه داد: گاهی سخت‌گیری‌های نابجای مردان که به نام غیرت انجام می‌شود، باعث بی‌عفتی زن می‌شود در حالی که یکی از نشانه‌های غیور بودن مرد این است که خود فردی عفیف باشد و این غیرت او نشان‌دهنده محبت وی بوده و با روش‌های معقول اعمال شود.
وی تصریح کرد: غیرت ابتدا باعث خودکنترلی و عفت فرد می‌شود و سپس به دیگرکنترلی منجر خواهد شد زیرا اصل نگاه اسلام به این مسائل خودکنترلی است و دیگرکنترلی و غیرت به خودکنترلی بازگشت دارد بنابراین فردی که خود اهل عفت ورزی نیست، نمی‌تواند خانواده خود را به عفت دستور دهد.
