انتشار خبر بازدید پنهانی بازرسان آژانس بین‌المللی اتمی از آزمایشگاه‌های دانشگاه علم و صنعت چند روزی است که موجب اعتراض بسیاری از دانشگاهیان شده است.
فواد ایزدی عضو هیات علمی دانشگاه تهران و کارشناس مسائل آمریکا یکی از افرادی بود که چنین روزهایی را پیش‌بینی کرده و بارها هم نسبت به آن به مسئولان هشدار داده بود.
وی همچنین صبح امروز در این رابطه در توئیتی نوشت: « با دیدن خبر بازرسی سرزده نمایندگان آژانس از دانشگاه علم و صنعت یاد مصاحبه خود در شهریور 1394 افتادم. متأسفم که این پیش بینی درست بود: ما بر اساس برجام محدودیت‌های بسیار گسترده‌ای پذیرفته‌ایم به صورتی که دانشگاه‌ها هم در معرض بازرسی قرار می‌گیرند»
بر همین اساس، فارس گفت‌وگویی تفصیلی با این استاد دانشگاه داشته است که در ادامه می آید:
همان طوری که خودتان هم گفته‌اید شما چنین اتفاقی را پیش‌بینی کرده بودید، چه چیزی باعث شد تا چنین پیش‌بینی‌ای را داشته باشید؟
ایزدی: بخشی از برجام تعهد ایران به پروتکل الحاقی است، ولی یکی از خصوصیاتی که برجام داشت، این بود که ایران فراتر از پروتکل الحاقی هم تعهد پذیرفته است.
اینکه الان می‌بینید بازرسان آژانس می‌خواهند سرزده از دانشگاه علم و صنعت بازدید کنند و چنین اتفاقی هم می‌افتد، برای همین تعهداتی است که داده شده و احتمالاً بازرسان درخواست بازرسی دانشگاه‌های دیگر را هم بدهند.
* پذیرش تعهداتی فراتر از پروتکل الحاقی باعث شده که بازرسان آژانس اتمی سرزده از محیط‌های دانشگاهی بازدید کنند
در رابطه با این سوال که این سبک بازرسی از دانشگاه چرا پیش‌بینی می‌شد؟ هم باید بگویم که چون در برجام ما نه تنها، پروتکل الحاقی را پذیرفتیم فراتر از آن را اهم پذیرفتیم که در نتیجه این پذیرش امروز باعث شده که بازرسان آژانس اتمی حق بازدید سرزده از محیط‌های دانشگاهی کشور را دارند. با توجه به جملاتی هم که در متن برجام بود این موضوع قابل پیش‌بینی بود که چنین اتفاقی رخ خواهد داد.
آیا با خروج آمریکا از برجام این شرایط می‌تواند ادامه داشته باشد؟
ایزدی: به نظر بنده با توجه به اینکه آمریکا از برجام خارج شده، همکاری‌های ما در برجام هم باید کاهش پیدا کند.
کاهش همکاری ها یک پیام برای طرف مقابل دارد و آن پیام این است که تهدیداتی که رئیس‌جمهور و وزیر خارجه ما کردند فراتر از تهید است.
یعنی اگر مسئولان ما در سطح کلان نکاتی را مطرح می‌کنند و مثلاً می‌گویند خروج از برجام هم می‌تواند گزینه ما باشد، چنین اقداماتی باعث می‌شود این مواضع باورپذیرتر باشد. البته با توجه به سابقه‌ای که این دولت دارد طرف مقابل خیلی برای خودش محدودیت نمی‌بیند و تهدیدات ما برای طرف مقابل خیلی باورپذیر نیست، برای همین باید ادبیات و موانعی که اخیراً اعلام شده با اقدام همراه باشد و این اقدام لزوماً نباید نقض‌کننده برجام باشد ولی خیلی کارها وجود دارد که نقض برجام نیست ولی به طرف مقابل پیام قاطعی می‌دهد.
آیا تاکنون اقدامات مشابه‌ای انجام شده است؟
ایزدی: بله. برای نمونه در دوره قبل از جمهوری اسلامی آقای روحانی راکتور تحقیقاتی شیراز را شروع کرد و محل سوخت آن هم مشخص شد ولی با ریاست جمهوری آقای روحانی این کار متوقف شد و این اقدام ما نقض برجام نیست، البته نمونه‌های متعدد دیگر هم وجود دارد که نقض برجام نیست ولی پیام محکمی به طرف مقابل می‌دهد.
البته این نوع کارها را ما باید در ابتدای ورود ترامپ به عرصه ریاست جمهوری انجام می‌دادیم ولی متأسفانه انجام نشد، ترامپ ما را به خروج از برجام تهدید کرد ولی اینجا هم مسئولان یا فقط گوش کردند یا اگر حرفی هم زده شد پشتوانه عملیاتی نداشت و طرف مقابل اطمینان پیدا کرد که اگر از برجام خارج شود ایران از برجام می‌ماند. اصلاً برخی از آقایان به صراحت گفتند که اگر آمریکا از برجام خارج شود با اروپا توافق را ادامه می‌دهیم که الان هم مشخص شده بسته پیشنهادی اروپا به ایران بسته خیلی قوی‌ای نیست.
شما از مشکلات راهبردی برجام صحبت کرده‌اید، این مشکلات راهبری چیست؟
ایزدی: در رابطه با برجام دو مشکل راهبردی داشتیم، یکی در حین مذاکرات بود، که طرف مقابل یقین پیدا کرد که ایران از برجام خارج نمی‌شود و نتیجه آن متن برجامی شد که الان دانشگاه‌های ما قابلیت بازرسی آژانس را پیدا کردند.
مشکل راهبردی دوم هم این بود که طرف مقابل یقین پیدا کرد اگر از برجام خارج شود ایران در برجام باقی خواهد ماند. منطق طرف مقابل می‌گوید برجام توافق خوبی است و اجازه نظارت از مراکز دانشگاهی ایران را می‌دهد پس طرف مقابل زمانی از برجام خارج می‌شود که احساس کند می‌تواند توافق بهتری داشته باشد به همین دلیل وقتی متوجه شد در صورت خروج از برجام ایران در توافق باقی خواهد ماند، پس توافق فعلی حفظ خواهد شد، از آن طرف هم احساس در حوزه‌های دیگر هم قابلیت گرفتن امتیاز دارد و این را آنجا فهمید که ما گفتیم در حوزه‌های دیگر هم حاضریم امتیاز بدهیم.
* بازرسی از مراکز دانشگاهی پیشرفت علمی کشور را متوقف می‌کند
بازرسی از محیط‌های دانشگاهی کشور چه خطراتی می‌تواند داشته باشد؟
ایزدی: این بازرسی‌ها یک نوع خودسانسوری برای دانشمندان ایجاد می‌کند، مثلاً اگر دانشجو باشید زمانی که احساس کنید در محیط‌های دانشگاهی هم در امنیت نیستی به طور مسلم به سراغ علوم راهبردی و سراغ کارهایی می‌روی که خنثی است و کسی را ناراحت نمی‌کند، اینجاست که پیشرفت علمی کشور را متوقف نمی‌کند.
اگر استاد هم باشید همین حالت را دارد و به سراغ کارهایی می‌روید که کسی را ناراحت نکند و این ضربه محکمی برای علم کشور است.
مشکل بازدید از دانشگاه‌ها این است که افراد در مسیر پژوهشی احتیاط می‌کنند و در مسائلی که به درد کشور می‌خورد به صورت اتوماتیک پژوهشی صورت نمی‌گیرد.
* خیلی از بازرسان آژانس جاسوس هستند یا با نهادهای جاسوسی ارتباط دارند
از طرفی نماینده‌هایی که به عنوان بازرسان آژانس اتمی هستند نزدیک به 40 سال است که همه در آمریکا آموزش می‌بینند، از این جهت خیلی از این افراد، جاسوس هستند یا با نهادهای جاسوسی ارتباط دارند به همین دلیل بسیاری از دانشگاهیان و دانشمندان ما نمی‌خواهند شناسایی شوند و بازرسان هم این بازدیدهای را برای این انجام می‌دهند که در دانشگاه‌های ما خوف ایجاد کنند.
آیا در دانشگاه‌های کشورهای دیگر هم این بازدیدها انجام می‌شود؟
ایزدی: متأسفانه تعهداتی که ایران در برجام داده را هیچ کشور دیگری نداده است و کاملاً منحصر به فرد است حتی آقای کسری بارها می‌گفت هیچ کشوری چنین متن توافقی را امضاء نکرده و نمی‌کند.
