صراط: ترکمنستان کشوری در آسیای میانه است که چهارمین دارندهی ذخایرگاز طبیعی در دنیاست. ذخائر اثبات شده نفت و گاز این کشور 8 تریلیون متر مکعب گاز و ۵۴۶ میلیون بشکه نفت است. دو سوم درآمد این کشور از فروش گاز و یک سوم مابقی از صادرات پنبه است. در واقع تنها منابع درآمد ارزی دولت ترکمنستان ابتدا از صادرات گاز و سپس صادرات پنبه است، به دلیل آنکه منابع درآمدی این کشور خاص و محدود هستند، امنیت این کشور به شدت به صادرات گاز وابسته بوده و این موضوع فرصت طلایی برای ایران است تا روابط خود را با این کشور مستحکم تر کند.
فرصت های صادراتی گاز ترکمنستان محدود به ایران، روسیه، چین ، هند و پاکستان است. ترکمنستان حدودا سالیانه، 30 میلیارد متر مکعب به چین، 10 میلیارد مترمکعب به ایران و 2 میلیارد مترمکعب نیز به روسیه گاز صادر می‌کند،که از سال گذشته بدلیل اختلاف مالی با ایران ، صادرات گاز این کشور به ایران قطع شده است. این موضوع گویای آن است که صادرات این کشور به شدت به چین وابسته است، بنابراین این کشور برای اینکه بتواند امنیت عرضه گاز داشته باشد، تمایل به متنوع کردن بازارهای صادراتی خود دارد. این کشور برای متنوع کردن بازراهای صادراتی خود دو گزینه ایران و هند و پاکستان را پیش رو دارد.
به عقیده کارشناسان، صادرات گاز به ایران برای این کشور اولویت دارد، چراکه اولا ایران دارای امنیت بیشتری است درحالیکه برای رسیدن گاز این کشور به هند و پاکستان باید از کشورهای ناامنی مثل افغانستان و پاکستان بگذرد و دوما ایران دارای مرز مشترک با این کشور بوده و لازم به هزینههای زیاد برای احداث خط لوله نیست، اما برای آنکه این گاز به هند و پاکستان برسد باید هزینههای هنگفتی را متقبل شود تا خط لوله تاپی (خط لوله ترکمنستان-افغانستان-پاکستان و هند) را به سرانجام برساند.
از سال گذشته ، اختلافات مالی بین ایران و ترکمنستان و انفعال مسئولین وزارت نفت در حل این اختلاف باعث شده است تا ترکمنستان به هند و پاکستان و احداث خط لوله تاپی تمایل بیشتری پیدا کند. حال آنکه قول سرمایه‌گذاری عربستان سعودی به قربان‌قلی بردی‌محمداف رئیس جمهور ترکمنستان در خط لوله تاپی، مزید برعلت شده است. مذاکرات محمداف و پادشاه عربستان، برای سرمایه‌گذاری عربستان در خط لوله تاپی همگی ناشی از انفعال مسئولین در باب این موضوع است. مسئولین وزارت نفت به جای آنکه اختلافات با ترکمنستان را بر سر میز مذاکره حل کنند با طولانی کردن این مذاکرات، ترکمن‌ها را مجبور به ارجاع این اختلاف به داوری بین‌اللملی کردند.
حال آنکه واردات گاز ترکمنستان برای ایران نیز فرصت خواهد بود، چراکه واردات گاز از ترکمنستان باعث خواهد شد تا ایران گاز مورد نیاز خود در شمال شرق کشور را با گاز این کشور تامین کند و لازم نخواهد بود تا با صرف هزینههای هنگفت گاز در جنوب کشور را به شمال شرق کشور برساند. همچنین ایران می‌تواند با خرید گاز ترکمنستان بازارهای صادراتی خود از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس ، را توسعه دهد و تبدیل به هاب گازی منطقه شود.
بنابراین از مسئولین وزارت نفت انتظار می‌رود تا با موضع دوستانه با این کشور نسبت به حل اختلافات خود با ترکمنستان بر سر میز مذاکره اقدام کند تا بتوانند با خرید حداکثری گاز ترکمنستان، منافع ایران را در صادرات گاز حداکثر کنند.
یادداشت از محمد امین راد
