گروه اجتماعی صراط: افزایش سطح فرهنگ و دانش و تکنولوژی در جامعه علاوه بر اینکه باعث بالا رفتن توقعات جوانان شده باعث شده تا افراد میانسال و مسن نیز نگاه جدیدی به زندگی داشته باشند به طوری که دیگر مثل گذشته حاضر به ادامه زندگی مشترک به هر قیمتی نیستند.
مشکلات اقتصادی و عدم تامین هزینه های زندگی، تغییرات نگرش فرهنگی و افزایش توقعات، از بین رفتن قبح طلاق، افزایش آمار سالمندان، افزایش سن امید به زندگی، نبود مهارتهای زندگی و... از جمله دلایلی است که باعث شده براساس آمار ثبت احوال طلاق در میان سالمندان نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کند.
در گذشته زوجینی که چند دهه از زندگی آنها می گذشت به یک پایداری در زندگی رسیده بودند که دیگر هیچ کدام از آنها به هیچ وجه به طلاق و جدایی حتی فکر هم نمی کردند اما امروزه شاهد جدایی افرادی هستیم که با بروز مشکلات کوچک به راحتی بعد از ازدواج فرزندان با داشتن عروس و داماد و نوه از قید زندگی مشترک گذشته و به طلاق عاطفی هم رضایت نداده و به‌طور کامل از یکدیگر جدا می شوند.
جامعه شناسان معتقدند درخواست طلاق در افراد مسن برخلاف جوانترها معمولا از سوی مردان رخ می دهد و مردسالاری خودش را نشان می‌دهد چرا که مردان بعد از دوران کار و آغاز بازنشستگی که خانه نشین می شوند نمی توانند خود را با شرایط جدید وفق دهند و هر موضوعی می تواند باعث ناراحتی شان شود و در برخی موارد تحمل شرایط جدید را ندارند و همین موضوع باعث بروز مشکلاتی در زندگیشان خواهد شد.
ارائه آموزشهای خانواده و مشاوره های لازم برای زوجهای سالمند، بررسی علل جدایی بعد از سه دهه زندگی، آموزش روشهای ثبات و آرامش در زندگی، روشهای حل مساله مشکلات خاص افراد مسن، نحوه برقراری ارتباطای موثر و سودمند در این دوران و ... از جمله اقداماتی است که لازم است مسئولان برای حفظ و پایداری زندگی زوجین در میانسالی انجام دهند.
براساس آمارهای ارائه‌شده از سوی سازمان ثبت احوال، در سال گذشته ۱۸۱ هزار و ۴۹ مورد طلاق به ثبت رسید که ۶ هزار و ۸۷۲ طلاق در مردان بالای ۶۰ سال و ۲ هزار و ۶۹ مورد نیز در زنان ۶۰ سال به بالا ثبت رشده است.
افزایش طلاق در مردان و زنان بالای ۶۰ سال
سید حسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاران اجتماعی و آسیب شناس اجتماعی در مورد افزایش آمار طلاق میان سالمندان گفت: یکی از موضوعاتی که کشور با آن مواجه است، بحث طلاق است به طوری که در حال حاضر یکی از پنج اولویت اصلی در حوزه اجتماعی به شمار می رود به همین دلیل جلساتی در خصوص آسیب های اجتماعی با مقام معظم رهبری برگزار و طی آن جلسات بر موضوع کاهش و کنترل طلاق نیز تاکیداتی صورت گرفت.
به گفته چلک، روند رشد طلاق در کشور به گونه ای است که باعث ایجاد نگرانی هایی شده است و در نهایت این نگرانی ها منجر به این شد که در برنامه ششم تعهدی را مبنی بر کاهش ۲۵ درصدی طلاق تا پایان اجرای برنامه به دولت تکلیف کردند.
وی به آمار ۹ ماهه طلاق اشاره کرد و گفت: بر اساس آمارهای سازمان ثبت احوال در هر ساعت ۲۰ طلاق به ثبت رسیده و در ازای ۳.۶ ازدواج یک طلاق ثبت شده است، این در حالی است که در ۹ ماهه مشابه سال گذشته در ازای هر ۳.۹ ازدواج یک طلاق ثبت شده بود.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی و آسیب شناس اجتماعی اظهار داشت: نگاهی به وضعیت آمار طلاق نشان می دهد که در میان زنان و مردان بالای ۶۰ سال یا سالمندان افزایش آمار جدایی ها را شاهد هستیم و بر همین اساس باید برنامه ریزی و اقدامات مشخصی صورت گیرد.
وی به آمار طلاق های صورت گرفته در مردان اشاره کرد و گفت: در سال ۹۵، ۶ هزار و ۸۷۲ طلاق در مردان بالای ۶۰ سال به ثبت رسیده که ۳.۸ درصد کل طلاق ها را شامل می شود و این آمار در میان زنان بالای ۶۰ سال نیز ۲ هزار و ۶۹ مورد بوده که ۱.۱ درصد طلاق ها را شامل شده است. این آمارها نسبت به سال گذشته افزایش یافته به طوری که در سال قبل آن طلاق در میان مردان و زنان در همین سن به ترتیب ۵ هزار و ۷۳۴ و یک هزار و ۶۶۴ مورد بوده است.
چلک تصریح کرد: مقایسه های انجام شده نشان می دهد که درصد طلاق در میان افراد بالای ۶۰ سال در مقایسه با کل طلاق های صورت گرفته نسبت به گذشته بیشتر شده و ۸.۶ درصد تغییرات مثبت در میان مردان و ۱۰ درصد تغییر مثبت در میان زنان را به همراه دارد.
تغییر سبک زندگی در دوران بازنشستگی یک از دلایل طلاق در سالمندی
وی با اشاره به اینکه درست است که سهم زنان از کل طلاق ها کمتر است اما درصد تغییرات زنان مطلقه بالای ۶۰ سال بیشتر از مردان است.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی و آسیب شناس اجتماعی گفت: یکی از دلایل افزایش آمار طلاق در میان زنان و مردان مربوط به افزایش جمعیت سالمندان در جامعه است و دلایل دیگر آن نیز به موضوعات مختلفی باز می گردد که یکی از آنها این است که زوجینی به خاطر فرزندان یکدیگر را تحمل می کنند، بعد از بزرگ شدن آنها دیگر عاملی برای حفظ ثبات زندگی خود ندارند و همین موضوع باعث می شود به طلاق فکر کنند به ویژه اینکه اگر در طول زندگی شان با اختلافات، دعوا و سوءظن نیز مواجه باشند.
این جامعه شناس به تغییر سبک زندگی بعد از بازنشستگی اشاره کرد و گفت: تا زمانی که زوجین کار می کنند یک سبک زندگی دارند و زمانی که بازنشسته می شوند، سبک زندگی آنها تغییر می کند و همین امر منجر به تغییر در رفتارشان می شود به طوری که گاهی دیگر نمی توانند زندگی و رفتار خود را مدیریت کنند که این موضوع نیز می تواند عاملی برای طلاق در سالمندی باشد.
چلک افزود: کاهش قدرت جنسی و ازدواج دختران جوان و مردان سالمند ثروتمند نیز می تواند دلیل دیگری باشد به طوری که در صورت ازدواج مجدد، همسر اول بعد از سالها زندگی حاضر به طلاق و ترک زندگی خود می شود.
وی به افزایش امید به زندگی نیز در کشور اشاره کرد و اظهار داشت: این موضوع باعث شده بعد از بازنشستگی، توقع افراد نیز بالا برود و بر همین اساس تقاضای زندگی بهتری دارند و در صورتی که هر یک از طرفین نتوانند توقعات را برآورده کنند، از یکدیگر جدا می شوند.
قبح طلاق از بین رفته است
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی و آسیب شناس اجتماعی آخرین دلیل را از بین رفتن قبح طلاق دانست و گفت: این موضوع حتی در دوران سالمندی نیز اثر منفی خود را بر جامعه گذاشته به طوری که برای تنوع بعد از دوران بازنشستگی حاضرند زندگی خود را نیز تغییر دهند که در نهایت تمام این عوامل باعث می شود زوجین حاضر به زندگی در کنار یکدیگر نباشند و نسبت به گذشته راحت تر زندگی مشترکشان را از دست بدهند.
چلک به ضرورت بازتعریف دوران سالمندی اشاره کرد و گفت: سالمندان و مسئولان باید بازتعریفی از دوران سالمندی و بازنشستگی داشته باشند تا بتوانند راحت تر و با آرامش، این دوران را در کنار زوج و زوجین بگذرانند. در جدایی های سالمندان دخالت اطرافیان نقش بسیار کمرنگی دارد.
سلمان خدادادی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز با اشاره به افزایش آمار طلاق در میان سالمندان گفت: بر اساس آمار منتشر شده از سوی سازمان ثبت احوال، افزایش طلاق را در یک دهه گذشته شاهد بودیم که این افزایش در سنین مختلف رخ داده که البته در بعضی از موارد افزایش طلاق به بیش از یک دوم رسیده است در بعضی مناطق ۲۰ تا ۳۰ درصد و در برخی تا ۴۵ درصد شاهد افزایش آمار طلاق بوده ایم و در مجموع ثبت طلاق نسبت به ازدواج ۳۰ درصد رشد داشته است.
وی با اشاره به اینکه طلاق در میان افراد بالای ۶۰ سال نیز افزایش پیدا کرده است، گفت: بر اساس آمارهای طلاق بیش از ۶۰ درصد طلاق ها بین ۵ تا ۷ سال اول زندگی رخ داده و بعد از آن ۳ تا ۵ سال نیز بیشترین آمار را داشته است.
وی گفت: اما در سنین بالای ۵۰ سال نیز نسبت به سال گذشته با افزایش آمار طلاق مواجه بوده ایم و بالطبع با بروز این پدیده آسیب نیز در جامعه ایجاد شده است و طبیعتاً در سنین مختلف تاثیرگذار خواهد بود. به طوری که قبلاً شاهد طلاق کمتری در بین سنین بالا بوده ایم.
طلاق عاطفی در دوران پیری دیگر کارساز نیست
این نماینده مجلس تاکید کرد: موقعیت های اجتماعی، فرهنگ سازی و غیره باعث شده طی چند سال گذشته نرخ طلاق افزایش پیدا کند که تمامی آنها باعث شده کل جامعه درگیر آسیب طلاق باشند.
وی گفت: آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد ۵۵ درصد علل طلاق مربوط به اعتیاد است. ۳۲ درصد نیز مسائل مربوط به اقتصادی می شود و متاسفانه مشکلات اقتصادی باعث تشدید طلاق شده است به همین دلیل وظیفه تمامی نهادهای فرهنگی سنگین تر شده است و باید نهادهای مربوطه باید در این خصوص اقدامات حمایتی لازم را از خانواده ها داشته باشند تا شاید بتوانیم آمار افزایش طلاق را کنترل کنیم.
به‌دلایل فرهنگی در گذشته در سنین بالاتر طلاق عاطفی انجام می شد و افراد زیر یک سقف زندگی می کردند اما از هم طلاق نمی گرفتند. هرچند این عمل آنها نیز زشت شمرده می شد و اثرات منفی به همراه داشت، اما امروزه به دلیل شکسته شدن قبح فرهنگی طلاق، زوجین بعد از سالهای زیادی زندگی، طلاق عاطفی را تبدیل به طلاق می کنند و به راحتی علی رغم داشتن فرزندان بزرگ و حتی عروس و داماد از هم جدا می شوند که این موضوع نیز جای کارشناسی زیادی دارد.
وی از تشکیل جلسات مختلف با مسئولان دستگاه های حمایتی خبر داد و گفت: تاکنون بیش از ۹ جلسه در رابطه با آسیب های اجتماعی از جمله طلاق برگزار شده و تمامی محورهای دستورات مقام معظم رهبری در اولویت بررسی و تحلیل قرار گرفته و بر اساس آن اقدامات لازم نیز انجام شده است مانند برگزاری کلاس های کاهش طلاق و مددکاری در استان یزد که به دنبال آن شاهد کاهش آمار طلاق در این استان بوده ایم.
وی گفت: اینگونه اقدامات باید در استان های دیگر نیز گسترش پیدا کند تا شاهد کاهش و کنترل این آسیب اجتماعی باشیم.
نهادهای فرهنگی و حمایتی مداخله کنند
وی به پیگیری های لازم نهادهای فرهنگی و حمایتی اشاره کرد و گفت: تمامی نهادهای فرهنگی باید فعالیت و اقدامات لازم را در این خصوص انجام دهند همچنین مشاوره های قبل از ازدواج و مشاوره های قبل از طلاق و همچنین پرداختن به موضوعات مربوط به رفع مشکلات اقتصادی خانواده ها و... از دیگر اقداماتی است که باید صورت گیرد.
به گفته وی: در حال حاضر در برخی از استانها مشاوره های قبل از طلاق به صورت پایلوت اجرا می شود که شاهد اثربخشی آنها بوده ایم به گونه ای که ۲۰ تا ۳۰ درصد آمار طلاق کاهش پیدا کرده است.
وی گفت: طرح مشاوره ها چنانچه در تمامی استان ها به صورت کامل اجرایی شود، شاهد کاهش آمار طلاق خواهیم بود که البته طلاق در سنین بالا موضوعی است که باید مددکاران، کارشناسان و متخصصین امر به طور ویژه به آن بپردازند.
دکتر مجید ابهری آسیب شناس اجتماعی و استاد دانشگاه نیز در این مورد به خبرنگار مهر گفت: طلاق به عنوان جدایی اختیاری بین زن و مرد به یکی از آسیب های جدی در جامعه ما تبدیل شده است. تا قبل از این یک امر ناپسند و غیراجتماعی بود که بسیاری از خانواده ها آن را زشت می دانستند و از نظر دینی نیز تأکید بر این است که تا حد امکان این جدایی صورت نگیرد اما متأسفانه در دهه اخیر علیرغم افزایش آمار ازدواج در میان افراد ۶۰ سال به بالا، شاهد خبرهای ناگوار افزایش طلاق نیز در این طیف سنی هستیم.
علت این موضوع نیز به طور خاص این است که در این سن افراد کم حوصله تر می شوند و از سوی دیگر گاهی ممکن است بیماری های مختلفی داشته باشند که باعث کسالت و ناراحتی طرف مقابل شود.
ضرورت حمایت از سالمندان در عمل، نه در حرف
ابهری ادامه داد: جدا از هزینه های بیماری و رژیم های غذایی، فرزندان نیز به دنبال زندگی خود رفته اند و کمتر به سراغ والدین خود می آیند. بنابراین تنهایی از یک طرف و خستگی نیز از سوی دیگر باعث می شود سالمندان جدا شدن را در زندگی مشترک ترجیح دهند و متأسفانه کسی نیز نمی تواند در بین آنها داوری کرده و یا آنها را نصیحت کند چرا که این گونه افراد در سنین خاصی هستند که خود مشاور و تعیین کننده هستند.
این آسیب شناس اجتماعی تصریح کرد: حمایت از سالمندان در عمل و نه در حرف مانند کمک به هزینه های درمانی، مددکاری اجتماعی و ایجاد تسهیلات برای گردش و امور رفاهی آنها می تواند به نشاط روانی این طبقه کمک موثری کرده و افسردگی و اضطراب آنها را نیز کاهش دهد.
متأسفانه رشد آمار طلاق میان سالمندان الگوی منفی برای جوانان نیز هست و وقتی پدر و مادر که دارای عروس و داماد و نوه هستند از یکدیگر جدا می شوند تکلیف جوانان روشن می شود و بنابراین باید تا دیرتر از این نشده، نهادهای حمایتی نسبت به حل این مشکلات و کمک به سالمندان اقدامات لازم را انجام دهند چرا که آسیب طلاق سالمندان عوارض مختلفی را بر جامعه خواهد داشت که اگر به موقع مشکلات بررسی و راهکارهای اساسی برای آن در نظر گرفته نشود اثرات جبران ناپذیری خواهد داشت.
ارائه آموزشهای خانواده و مشاوره های لازم برای زوجهای سالمند، بررسی علل جدایی بعد از سه دهه زندگی، آموزش روشهای ثبات و آرامش در زندگی، روشهای حل مساله مشکلات خاص افرا د مسن، نحوه برقراری ارتباطای موثر و سودمند در این دوران و ... از جمله اقداماتی است که لازم است مسئولان برای حفظ و پایداری زندگی زوجین در میانسالی انجام دهند.
