صراط: ناخن یک دایناسور در کویر «لوت» کشف شد؛ هنوز مطالعات قطعی روی این یافته صورت نگرفته، اما گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که فسیل یافت شده، ناخن سرپنجه یک دایناسور باشد.
این ناخن حدود دو ماه پیش توسط زمین‌شناسان و کاشفان معدن در حاشیه‌ی کویر لوت، واقع در استان خراسان جنوبی پیدا شد. هنوز معلوم نیست صاحب این فسیل، چه نوع دایناسوری بوده و در چه دوره‌ای می‌زیسته است. مهم‌تر از آن قطعیت این‌که گونه‌ی یافت شده جزئی از یک دایناسور باشد تا کنون به اثبات نرسیده است.
علیرضا عابدی، دکتری زمین‌شناسی اقتصادی و یکی از فعالان اکتشافات معدنی در خراسان جنوبی که حدود دو ماه پیش این فسیل را در حاشیه‌ی کویر لوت پیدا کرد، به خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، گفت: شکل ناخن دایناسور کاملا مشخص است، ما آن را دو ماه پیش پیدا کردیم، اما تا کنون مطالعه‌ای روی آن صورت نگرفته و همه‌چیز در حد گمانه‌زنی است، مراکزی وجود دارد که می‌تواند این فرضیه را اثبات کند.
او با استناد به قدمت کانی‌ها و فعالیت‌های اکتشافتی در منطقه خراسان جنوبی این احتمال را که فسیل‌های یافت شده متعلق به دایناسورها باشند، مطرح کرد و افزود: دایناسورها بین 60 تا 220 میلیون سال پیش زندگی می‌کردند، دقیقا همان بازه‌ی زمانی که سنگ‌ها و کانی‌های منطقه‌ای وجود داشته‌اند، پس امکان اکتشاف فسیل دایناسور در این منطقه وجود دارد.
در جست‌وجوی الماس‌های کویری
عابدی در عین حال بر گمانه‌زنی‌های خود درباره ناخن دایناسور تاکید کرد و افزود: در این مناطق یکسری اندیس‌های جدید یافته‌ایم که شاید کمتر در فرهنگ معدنی ایران بوده است، مثل الماس که برخلاف تئوری‌ها، طبق مطالعات اخیر هیچ ارتباطی با ژنتیک ندارد. در نتیجه ما روی آن کار می‌کنیم.
او همچنین از کشف کهربا در خراسان جنوبی خبر داد و افزود: کهربا، کانی نیست و یک ماده آلی به رنگ خردلی است که برای نخستین‌بار در اسکاندیناوی پیدا شد، علت پدید آمدن آن شیره‌ی درختان کاج است، این الگویی شد در روسیه برای یافتن کهربا، ما با توجه به این‌که بیرجند مهد کاج است، احتمال کشف آن را دادیم و یا پیگیری الگوی اسکاندیناوی، اولین قطعه‌ی کهربا را در خراسان جنوبی پیدا کردیم.
این زمین‌شناس سپس از کشف شهاب سنگ‌ها در کویرهای خراسان جنوبی خبر داد و گفت: وقتی اجرام در سطح آسمان، قدرت عبور از جو را پیدا کنند عنوان "شهاب سنگ" می‌گیرند، درحال حاضر به خاطر جو سنگین کره‌ی زمین امکان عبور این اجرام آسمانی سخت است، چون اصطکاک ناشی از عبور، باعث ذوب آن‌ها می‌شود که نور ناشی از آن هم قابل مشاهده است، اما استثنائا فقط برخی از این قطعات امکان عبور از جو را پیدا می‌کنند.
وی با اشاره به عبور این اجرام در ادوار گذشته، اظهار کرد: قدمت اجرامی که پیدا می‌شود به 50 هزار سال قبل می‌رسد، چون اگر عمر آن‌ها پیش از این تاریخ باشد، حتما در فرایند زمین‌شناسی به تدریج فرسوده شده است.
شهاب سنگ‌های لوت چند می‌ارزد؟
این زمین‌شناس با بیان این‌که ارزش مادی و علمی شهاب سنگ‌ها با توجه به قدمت و رنگ پوسته‌ی سوخته، تعیین می‌شود، افزود: ارزش مادی این شهاب سنگ‌ها در هر گرم از 10 دلار تا 4 هزار دلار است و گاهی یک نمونه خوب آن را می‌توان چهار تا پنج میلیون تومان قیمت‌گذاری کرد.
سال گذشته لوت‌شناسان دو قطعه شهاب سنگ در نزدیکی "گندم بریان"، مرسوم به گرم‌ترین نقطه زمین و دیگری را در ریگ یلان واقع در منطقه نهبندان پیدا کردند. احمد رونقی یکی از کویرنوردان و راهنمای تور در خراسان جنوبی که در جریان این اکتشافت بوده است، گفت: بعد از پیدا کردن آن شهاب سنگ‌ها، چند تیم دیگر به منطقه آمدند و یکسری شهاب سنگ دیگر پیدا کردند که البته شنیدیم سنگ‌هایشان را دزدیده‌اند.
عابدی سه گروه را طرفدار سرسخت این شهاب سنگ‌ها اعلام کرد؛ کلکسیون‌دارها، مراکز تحقیقاتی و دانشگاه‌های خارج از ایران.
او در عین حال متذکر شد که شهاب سنگ بدون شناسنامه ارزشی ندارد و در ادامه گفت: باید حتما از یک مرکز معتبر و یا فرد معتبر برا شهاب سنگ شناسانامه گرفت و در آلمان اشخاص معتبری هستند که امضایشان اعتبار دارد، اما در نروژ، اتریش و امریکا نیز مراکز معتبری وجود دارد که می‌توان قطعه کوچکی را در حد یک ناخن برای آن‌ها فرستاد تا پس از بررسی، شناسنامه صادر کنند.
این محقق و کاشف معادن سپس درباره‌ی ذخیرگاه معدنی در استان خراسان جنوبی توضیح داد: تقریبا 50 درصد این استان را عوارض سنگی در بر گرفته و از قدیمی‌ترین سنگ‌های کره زمین تا عهد حاضر در این منطقه موجود است. چنین فاصله‌ی زمانی که بالغ بر 500 تا 700 سال است نشان می‌دهد امکان کانی‌سازی در دوره‌های زمانی مختلفی وجود داشته است.
وی گفت: فعالیت‌های قدیمی که در حوزه‌ی سنگ‌ها و کانی‌ها در خراسان جنوبی شده، مصداق کارهای شدّادی است، یعنی کارهایی که تاریخ آن معلوم نیست. آثار و شواهد این کارها در همه جای استان بوده و نشان می‌دهد فعالیت‌های معدنی در اقصی نقاط خراسان جنوبی صورت می‌گرفته و بیشترین تمرکز هم روی کانی‌های فلزی بوده است.
او همچنین این نکته را یادآور شد که در گذشته، تکنولوژی امروزی برای کشف کانی‌ها وجود نداشت تا مثلا طلا را با parts per million) ppm) و یا مس را با نیم درصد پیدا کنند. تکنولوژی‌ها آنقدر ابتدایی بوده که معلوم است درصدها خیلی بالا بوده که مثلا طلا را با چشم می‌دیدند و مس را با غنای بالای 10 تا 20 درصد کار می‌کردند و این نشان‌دهنده غنای معدنی منطقه است. یکی از کلیدهای اکتشافی ما هم در خراسان جنوبی همان فعالیت‌های قدیمی است.
به گفته‌ی او، خراسان جنوبی که دارای چهار تیپ خاص از کانی‌های ارزشمند فلزی‌ها، غیر فلزی‌ها، سنگ‌های ساختمانی و کانی‌های قیمیت و نیمه قیمتی است، بیش از 49 تا 50 درصد ذخایر معدنی کشور را دربرگرفته که از استثنائات آن، "سلستین" است که برای نخستین‌بار در حاشیه‌ی لوت شناسایی شد و انقدر ذخایرش در کشور محدود است که در داخل فرآوری نمی‌شود و فقط صادر می‌شود.
وقتی از گل سرشور برای حفاری چاه نفت استفاده می‌شود
این زمین‌شناس همچنین گفت: خراسان جنوبی مهد ذخایر غیرفلزی است، از جمله "بِنتونیت" که همان گل سرشور نامیده می‌شود و برای شست‌وشوی مو استفاده می‌شد. بزرگترین ذخایر این ماده معدنی در همین استان است و موارد مصرفی آن در متالوژی، حفاری چاه‌های نفتی و در جلوگیری از ریگ‌ها و شن‌های روان تعریف شده است.
عابدی اضافه کرد: بزرگترین ذخایر "منیزیت" در همین استان است و تنها کارخانه فرآوری آن نیز در خراسان جنوبی ایجاد شده. علاوه‌بر این‌ها، 5 میلیارد تن ذخایر ذغال در خراسان جنوبی و ناحیه طبس موجود است.
با وجود چنین گستردگی در ذخایر معدنی در خراسان جنوبی به ویژه لوت، سوال اصلی این است، آیا فعالیت معادن آن هم در این حجم، مانعی برای ثبت پرونده لوت در فهرست آثار طبیعی جهانی یونسکو نخواهد بود که این زمین‌شناس در پاسخ به آن گفت: این معادن مانعی در ثبت جهانی لوت نیست، قوانینی وجود دارد مثلا این‌که معادن قدیم می‌توانند باشند و استخراج جدید نمی‌تواند انجام داد، اما در هر حال من آن طرف قضیه (ثبت پرونده لوت در یونسکو) نیستم، ولی این را می‌دانم جمعیت زیادی از معادن می‌توانند معیشت کنند.
این ناخن حدود دو ماه پیش توسط زمین‌شناسان و کاشفان معدن در حاشیه‌ی کویر لوت، واقع در استان خراسان جنوبی پیدا شد. هنوز معلوم نیست صاحب این فسیل، چه نوع دایناسوری بوده و در چه دوره‌ای می‌زیسته است. مهم‌تر از آن قطعیت این‌که گونه‌ی یافت شده جزئی از یک دایناسور باشد تا کنون به اثبات نرسیده است.
علیرضا عابدی، دکتری زمین‌شناسی اقتصادی و یکی از فعالان اکتشافات معدنی در خراسان جنوبی که حدود دو ماه پیش این فسیل را در حاشیه‌ی کویر لوت پیدا کرد، به خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، گفت: شکل ناخن دایناسور کاملا مشخص است، ما آن را دو ماه پیش پیدا کردیم، اما تا کنون مطالعه‌ای روی آن صورت نگرفته و همه‌چیز در حد گمانه‌زنی است، مراکزی وجود دارد که می‌تواند این فرضیه را اثبات کند.
او با استناد به قدمت کانی‌ها و فعالیت‌های اکتشافتی در منطقه خراسان جنوبی این احتمال را که فسیل‌های یافت شده متعلق به دایناسورها باشند، مطرح کرد و افزود: دایناسورها بین 60 تا 220 میلیون سال پیش زندگی می‌کردند، دقیقا همان بازه‌ی زمانی که سنگ‌ها و کانی‌های منطقه‌ای وجود داشته‌اند، پس امکان اکتشاف فسیل دایناسور در این منطقه وجود دارد.
در جست‌وجوی الماس‌های کویری
عابدی در عین حال بر گمانه‌زنی‌های خود درباره ناخن دایناسور تاکید کرد و افزود: در این مناطق یکسری اندیس‌های جدید یافته‌ایم که شاید کمتر در فرهنگ معدنی ایران بوده است، مثل الماس که برخلاف تئوری‌ها، طبق مطالعات اخیر هیچ ارتباطی با ژنتیک ندارد. در نتیجه ما روی آن کار می‌کنیم.
او همچنین از کشف کهربا در خراسان جنوبی خبر داد و افزود: کهربا، کانی نیست و یک ماده آلی به رنگ خردلی است که برای نخستین‌بار در اسکاندیناوی پیدا شد، علت پدید آمدن آن شیره‌ی درختان کاج است، این الگویی شد در روسیه برای یافتن کهربا، ما با توجه به این‌که بیرجند مهد کاج است، احتمال کشف آن را دادیم و یا پیگیری الگوی اسکاندیناوی، اولین قطعه‌ی کهربا را در خراسان جنوبی پیدا کردیم.
این زمین‌شناس سپس از کشف شهاب سنگ‌ها در کویرهای خراسان جنوبی خبر داد و گفت: وقتی اجرام در سطح آسمان، قدرت عبور از جو را پیدا کنند عنوان "شهاب سنگ" می‌گیرند، درحال حاضر به خاطر جو سنگین کره‌ی زمین امکان عبور این اجرام آسمانی سخت است، چون اصطکاک ناشی از عبور، باعث ذوب آن‌ها می‌شود که نور ناشی از آن هم قابل مشاهده است، اما استثنائا فقط برخی از این قطعات امکان عبور از جو را پیدا می‌کنند.
وی با اشاره به عبور این اجرام در ادوار گذشته، اظهار کرد: قدمت اجرامی که پیدا می‌شود به 50 هزار سال قبل می‌رسد، چون اگر عمر آن‌ها پیش از این تاریخ باشد، حتما در فرایند زمین‌شناسی به تدریج فرسوده شده است.
شهاب سنگ‌های لوت چند می‌ارزد؟
این زمین‌شناس با بیان این‌که ارزش مادی و علمی شهاب سنگ‌ها با توجه به قدمت و رنگ پوسته‌ی سوخته، تعیین می‌شود، افزود: ارزش مادی این شهاب سنگ‌ها در هر گرم از 10 دلار تا 4 هزار دلار است و گاهی یک نمونه خوب آن را می‌توان چهار تا پنج میلیون تومان قیمت‌گذاری کرد.
سال گذشته لوت‌شناسان دو قطعه شهاب سنگ در نزدیکی "گندم بریان"، مرسوم به گرم‌ترین نقطه زمین و دیگری را در ریگ یلان واقع در منطقه نهبندان پیدا کردند. احمد رونقی یکی از کویرنوردان و راهنمای تور در خراسان جنوبی که در جریان این اکتشافت بوده است، گفت: بعد از پیدا کردن آن شهاب سنگ‌ها، چند تیم دیگر به منطقه آمدند و یکسری شهاب سنگ دیگر پیدا کردند که البته شنیدیم سنگ‌هایشان را دزدیده‌اند.
عابدی سه گروه را طرفدار سرسخت این شهاب سنگ‌ها اعلام کرد؛ کلکسیون‌دارها، مراکز تحقیقاتی و دانشگاه‌های خارج از ایران.
او در عین حال متذکر شد که شهاب سنگ بدون شناسنامه ارزشی ندارد و در ادامه گفت: باید حتما از یک مرکز معتبر و یا فرد معتبر برا شهاب سنگ شناسانامه گرفت و در آلمان اشخاص معتبری هستند که امضایشان اعتبار دارد، اما در نروژ، اتریش و امریکا نیز مراکز معتبری وجود دارد که می‌توان قطعه کوچکی را در حد یک ناخن برای آن‌ها فرستاد تا پس از بررسی، شناسنامه صادر کنند.
این محقق و کاشف معادن سپس درباره‌ی ذخیرگاه معدنی در استان خراسان جنوبی توضیح داد: تقریبا 50 درصد این استان را عوارض سنگی در بر گرفته و از قدیمی‌ترین سنگ‌های کره زمین تا عهد حاضر در این منطقه موجود است. چنین فاصله‌ی زمانی که بالغ بر 500 تا 700 سال است نشان می‌دهد امکان کانی‌سازی در دوره‌های زمانی مختلفی وجود داشته است.
وی گفت: فعالیت‌های قدیمی که در حوزه‌ی سنگ‌ها و کانی‌ها در خراسان جنوبی شده، مصداق کارهای شدّادی است، یعنی کارهایی که تاریخ آن معلوم نیست. آثار و شواهد این کارها در همه جای استان بوده و نشان می‌دهد فعالیت‌های معدنی در اقصی نقاط خراسان جنوبی صورت می‌گرفته و بیشترین تمرکز هم روی کانی‌های فلزی بوده است.
او همچنین این نکته را یادآور شد که در گذشته، تکنولوژی امروزی برای کشف کانی‌ها وجود نداشت تا مثلا طلا را با parts per million) ppm) و یا مس را با نیم درصد پیدا کنند. تکنولوژی‌ها آنقدر ابتدایی بوده که معلوم است درصدها خیلی بالا بوده که مثلا طلا را با چشم می‌دیدند و مس را با غنای بالای 10 تا 20 درصد کار می‌کردند و این نشان‌دهنده غنای معدنی منطقه است. یکی از کلیدهای اکتشافی ما هم در خراسان جنوبی همان فعالیت‌های قدیمی است.
به گفته‌ی او، خراسان جنوبی که دارای چهار تیپ خاص از کانی‌های ارزشمند فلزی‌ها، غیر فلزی‌ها، سنگ‌های ساختمانی و کانی‌های قیمیت و نیمه قیمتی است، بیش از 49 تا 50 درصد ذخایر معدنی کشور را دربرگرفته که از استثنائات آن، "سلستین" است که برای نخستین‌بار در حاشیه‌ی لوت شناسایی شد و انقدر ذخایرش در کشور محدود است که در داخل فرآوری نمی‌شود و فقط صادر می‌شود.
وقتی از گل سرشور برای حفاری چاه نفت استفاده می‌شود
این زمین‌شناس همچنین گفت: خراسان جنوبی مهد ذخایر غیرفلزی است، از جمله "بِنتونیت" که همان گل سرشور نامیده می‌شود و برای شست‌وشوی مو استفاده می‌شد. بزرگترین ذخایر این ماده معدنی در همین استان است و موارد مصرفی آن در متالوژی، حفاری چاه‌های نفتی و در جلوگیری از ریگ‌ها و شن‌های روان تعریف شده است.
عابدی اضافه کرد: بزرگترین ذخایر "منیزیت" در همین استان است و تنها کارخانه فرآوری آن نیز در خراسان جنوبی ایجاد شده. علاوه‌بر این‌ها، 5 میلیارد تن ذخایر ذغال در خراسان جنوبی و ناحیه طبس موجود است.
با وجود چنین گستردگی در ذخایر معدنی در خراسان جنوبی به ویژه لوت، سوال اصلی این است، آیا فعالیت معادن آن هم در این حجم، مانعی برای ثبت پرونده لوت در فهرست آثار طبیعی جهانی یونسکو نخواهد بود که این زمین‌شناس در پاسخ به آن گفت: این معادن مانعی در ثبت جهانی لوت نیست، قوانینی وجود دارد مثلا این‌که معادن قدیم می‌توانند باشند و استخراج جدید نمی‌تواند انجام داد، اما در هر حال من آن طرف قضیه (ثبت پرونده لوت در یونسکو) نیستم، ولی این را می‌دانم جمعیت زیادی از معادن می‌توانند معیشت کنند.
