در حالی که بیش از سه هفته از آغاز هشتمین دور رایزنی‌های هستهای ایران و کشورهای 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه و چین + آلمان) می‌گذرد، باتمدید ضرب‌الاجل مذاکرات، طرفین تا روز 22 تیر برای حصول توافق و آغاز نوشتن برجام - برنامه جامع اقدام مشترک - به گفت‌وگو می‌پردازند.
آذر ماه سال گذشته (1393) بعد از دو هفته رایزنی میان مذاکره کنندگان ایرانی و 6 کشور با حضور کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی وقت اتحادیه اروپا، با تمدید هفت ماهه توافقنامه ژنو ضرب الاجلی که برای رایزنی‌های دوباره تا حصول توافق جامع تعیین شد، 30 ژوئن سال 2015 یا نهم تیر 1394 بود. روزهای منتهی به این تاریخ رایزنی‌های هستهای میان نمایندگان کشورمان و کشورهای 1+5 در جریان بود اما به دلیل به نتیجه نرسیدن، مذاکرات بعد از آن تاریخ و به اصطلاح در وقت اضافه ادامه دارد و اخبار مخابره شده بیانگر آن است که علیرغم توافق در برخی مسایل، دو طرف هنوز نتوانسته‌اند به توافقی جامع دست یابند.
پنج شنبه شب بود که «جان کری» وزیر خارجه آمریکا در کنفرانس خبری گفت «همانطور که بارها گفتم و شب گذشته نیز درباره آن با رئیس جمهور اوباما بحث کردم، قرار نیست که ما تا ابد در میز مذاکره بنشینیم. حقیقت ساده این است که علیرغم پیشرفت‌های واقعی که در مذاکرات به دست آوردیم، هنوز برخی از موضوعات دشوار به صورت حل نشده باقی مانده است. ما می‌دانیم که گرفتن تصمیمات سخت همیشه ساده نیست اما به هرحال این تصمیمات سخت باید هرچه سریعتر اتخاذ شود.»
وی در ادامه بر روند پیشین سیاسیون آمریکایی تلویحا ایران را تهدید کرد و گفت «همانطور که گفتم مذاکرات نامحدود نیست. همانطور که رئیس جمهور اوباما اعلام کرد ما نمی‌توانیم تا ابد منتظر اتخاذ تصمیمات سخت باشیم. اگر تصمیمات سختی گرفته نشود، آماده‌ایم میز مذاکرات را ترک کنیم.»
در پی این اظهارات محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان پیامی را در حساب کاربری خود در توییتر منتشر کرد که «به شدت در حال کار هستیم، ولی نباید عجله کرد تا کار به خوبی انجام شود. این حرف را جدی بگیرید؛ شما نمی‌توانید اسب‌ها را در وسط مسیر عوض کنید.» به گفته ظریف، طرف غربی مواضع خود را در مذاکرات تغییر داده است و بدین ترتیب مذاکراتی که انتظار می‌رفت تا کنون به نتیجه برسد هم‌چنان و با تمدید مذاکرات تا 13 جولای (22 تیر) هم‌چنان ادامه دارد.
برای بررسی این رفتار طرف غربی در مذاکرات بویژه مقامات آمریکایی، گفت‌وگویی داشتم با آقای «جیم دابل‌یو دین» تحلیل‌گر آمریکایی، سردبیر نشریه انتقادی «وترنز تودی» و ستون‌نویس نشریات متعدد و در ابتدا این تغییر موضع غربی را در نظر وی جویا شدم.
آمریکا با تحریم‌ها می‌خواهد ایران حتی توانایی دفاع نظامی از خود نداشته باشد
آقای دین در پاسخ گفت «انتظار می‌رفت که چنین اتفاقی بیافتد. آمریکا در حال حاضر قصد دارد به صورت مخفیانه، مساله محدودیت سلاح‌های متعارف را در قضیه برداشته شدن تحریم‌ها بگنجاند اما ایران گفته است که هیچ محدودیتی را در مورد تسلیحات متعارف نمی‌‌پذیرد و همه هم این را پذیرفته بودند.» وی تصریح کرد که آمریکا به دلیل امکان کمک چین و روسیه به ایران برای بالا بردن سطح تسلیحات خود و به روز کردن آن، خواهان تحدید تسلیحات متعارف ایران و عدم ورود چنین تجهیزاتی به ایران است.
این تحلیل‌گر آمریکایی ادامه داد «آمریکا می خواهد توانایی‌های ایران را در زمینه‌های نظامی دفاعی تضعیف کند چرا که هرچه ایران تواناتر باشد می‌تواند تهدیدی برای نیروهای آمریکایی در خلیج فارس و در کشورهای عربی منطقه باشد. اما در واقع توانایی‌های ایران دفاعی هستند و تهدیدی برای آمریکا نخواهند بود ولی از آنجایی که آمریکا همواره سیاست حمله دارد، می‌خواهد بقیه کشورها همیشه بی‌دفاع باشند و حتی قدرت تلافی کردن نداشته باشند.»
پس‌زمینه اتفاقات در جریان مذاکرات، خواست آمریکا برای تحدید توانایی‌های معمول دفاعی ایران است
«جیم دین» معتقد است آنچه در پس‌زمینه بسیاری از اتفاقات حال حاضر در مذاکرات وجود دارد، همین گرایش آمریکا برای محدود نگه داشتن توانایی نظامی‌های معمول و دفاعی ایران است.
وی تصریح کرد «به نظر من ایران باید در این مورد بسیار جدی برخورد کند و هیچ تحریمی را در زمینه تسلیحات متعارف نپذیرد؛ در مورد واردات مربوط به این تسلیحات نیز نباید محدودیتی پذیرفته شود و این بخشی از توافق بوده است.
این روزنامه‌نگار کهنه‌کار آمریکایی افزود «اگر آمریکا [گفت‌وگوها] را از مسایل هستهای به تسلیحات متعارف بکشاند، این آمریکاست که شانس توافق با ایران را از دست می‌دهد.»
طرح موضوعات تسلیحاتی در مذاکرات ابزاری برای آمریکاییها و قبولاندن شرایط خود به ایرانی‌هاست
وی هم‌چنین بیان داشت «احتمالا آنچه آمریکاییها سعی دارند به دست آورند این است که از این ابزار برای جای دیگری بهره ببرند تا ایران شرایط آمریکا را بپذیرد؛ در واقع آمریکا با طرح این حیله، نگرانی را مطرح می‌کند تا در جای دیگری از آن به سود خود استفاده کند و ایران را مجبور به پذیرش شرایط خود در موضوع تحریم‌ها کند.»
در ادامه گفت‌وگو درباره احتمال بهره‌برداری آمریکا از زمان و طولانی شدن مذاکرات سوال کردم. وی در پاسخ خاطر نشان کرد «به نظر من هرچه مذاکرات طولانی‌تر باشد برای 1+5 و آمریکاییها بهتر است چراکه در این صورت زمان دارند تا در برخی مسائل پیشرفت‌هایی داشته و مسائل اساسی را به آخر موکول کنند اما این روندی طبیعی است.»
طولانی شدن مذاکرات به اسرائیلی‌ها و رسانه‌ها این فرصت را می‌دهد تا علیه توافق تبلیغات بیشتری کنند
«جیم دین» افزود البته «اوباما دوست دارد که گفت‌وگوها زودتر تمام شود؛ هرچه بیشتر و طولانی‌تر شود، اسرائیلی ها بیشتر فرصت خواهند داشت از رسانه‌ها علیه این گفت‌وگوها و توافق احتمالی تبلیغات کنند و بیشتر فرصت دارند بر کنگره تاثیرگذار باشند تا رای مخالف دهد.»
اوباما، آمریکا و جهان به توافق با ایران نیاز دارند
وی هم‌چنین بیان داشت «به نظر من اوباما به این توافق را به عنوان میراثی برای خود نیاز دارد، اما کشور[ما] و جهان نیز به این توافق نیاز دارد. از سوی دیگر این توافق شکستی برای لابی اسرائیلی خواهد بود.»
برخی در کنگره می‌خواهند ایران هیچ توانایی غیرنظامی هستهای نیز نداشته باشد
در ادامه گفت‌وگو نظر این تحلیل‌گر مسایل سیاسی را درباره کنگره آمریکا و امکان اطمینان به آن در صورت حصول توافق جویا شدم. «جیم دین» در پاسخ گفت «افرادی در کنگره هستند که در اختیار لابی صهیونیستی می‌باشند و این طبیعی که از هیچ توافقی احساس رضایت نداشته باشند چراکه منابع مالی آنان از سوی این اسرائیلی‌ها تامین می‌شود. رویکردی که اسرائیلی‌ها در مورد برنامه هستهای ایران دارند این است که ایران هیچ توانایی هستهای نداشته باشد حتی توانایی‌های هستهای غیرنظامی برای ایران در نظر گرفته نشود.»
وی توجیه اسرائیلی‌ها برای چنین رویکردی را حقه اسرائیلی‌ها از برنامه تسلیحات هستهای عنوان کدر و گفت «اسرائیلی‌ها می‌گویند ایران در آنصورت می‌تواند به طور مخفیانه سلاح هستهای بسازد. این حقه‌ای است که در در لایه‌های زیرین مذاکرات هست و می‌خواهند همه فراموش کنند که این یک حقه است.»
تسلیحات هستهای ایران دروغ اسرائیلی برای مظلوم‌نمایی و توجیه حمله به ایران است
سردبیر نشریه «وترنز تودی» تصریح کرد«این دروغ است که ایران برنامه تسلیحات هستهای مخفی دارد و اسرائیلی‌ها بر این باورند که حتما چنین برنامه‌ای هست و برخی آمریکاییها نیز این باور را دارند که چنین برنامه‌ای وجود دارد. اما تمام کسانی که این ادعاها را می‌کنند هرگز مدرکی دال بر وجود تسلیحات هستهای در ایران ارائه نداند و در واقع هیچ مدرکی از سوی هیچکس ارائه نشده است.»
«جیم دین» تاکید کرد «پس واقعیت آن است که برنامه تسلیحات هستهای ایران یک حقه است که قطعا هیچ مدرکی هیچ وقت بر این ادعاها وجود نداشته و تنها چند کشور هستند که این حقه را ترویج می کنند. کسانی که این حقه را ترویج دادند، هرگز تنبیه نشدند و رسانه‌هایاشان نیز بر این ادعاها دامن زدند. با تمام این مسایل باز این اسرائیلی‌ها هستند که سعی دارند مذاکرات را برهم بزنند و ایران را متهم می کنند که برنامه تسلیحات هستهای دارد و با این ادعاها این حق را به خود بدهند که برای محافظت خود در مقابل تسلیحات هستهای ایران، حق حمله به ایران را دارند.»
آمریکاییها قابل اطمینان نیستند
وی در انتهای گفت‌وگو یادآور شد در توافق پیشین بین ایران و کشورهای 1+5 قرار بود دارایی‌های بلوکه شده ایران آزاد شود اما هم‌چنان هزاران دلار از دارایی‌های ایران باقی مانده و آزاد نشدند بنابراین نباید به آمریکاییها آنقدر اعتماد کرد که تحریم‌ها را برخواهند داشت.
