صراط: شکایت گازی ترکیه از ایران به داوری بین‌المللی و درخواست کاهش شدید قیمت گاز صادراتی ایران از سوی ترکیه موضوع جدیدی نیست و مدت‌ها است که از سوی دو کشور پیگیری می‌شود اما به تازگی وزیر انرژی ترکیه در مصاحبه با یکی از رسانه‌های داخلی این کشور از حذف بند بسیار مهمی از قرارداد گازی ایران و ترکیه خبر داده است.
«تانر ییلدیز» گفته است این کشور بند «دریافت کن یا بپرداز» را تا پایان سال 2014 یعنی حدود دو ماه آینده از قرارداد صادرات گاز ایران به این کشور حذف خواهد کرد. وی با اشاره به حذف این بند از قراردادهای واردات گاز ترکیه از روسیه و آذربایجان تاکید کرده است:« ما برای گازی پول پرداخت می‌کنیم که دریافت نمی‌کنیم.»
*بند «دریافت کن یا بپرداز» چه می‌گوید؟
بند «دریافت کن یا بپرداز» ناظر به تعهد دریافت گاز از سوی خریدار است و بر اساس آن خریدار گاز به دلیل سرمایه‌گذاری کلان کشور صادرکننده برای توسعه میادین گازی و تولید گاز و همچنین احداث خطوط لوله برای انتقال گاز موظف می‌شود تا پایان هر دوره مالی میزان مشخصی از گاز را از کشور تولیدکننده دریافت کند و اگر به هر دلیلی چنین کاری را انجام ندهد باید جرایم قابل توجهی به کشور صادرکننده بپردازد.
در مقابل، کشور صادرکننده گاز هم متعهد می‌شود برای تامین نیاز خریدار میزان مشخصی از گاز را در دوره مالی توافق شده به کشور خریدار تحویل دهد و اگر به هر دلیل این اتفاق رخ ندهد کشور صادرکننده نیز موظف به پرداخت جرایمی خواهد شد.
بر این اساس ترکیه پیش از این به دلیل مشکلات ایران در تامین و صادرات گاز به این کشور در فصل سرما جرایم قابل توجهی از ایران دریافت کرده است.
لغو یک طرفه بند «دریافت کن یا بپرداز» از سوی ترکیه بدون اینکه بند متناظر آن در قرارداد صادرات گاز یعنی « تحویل بده یا بپرداز» لغو شود امتیاز بسیار مهمی به نفع ترکیه در این قرارداد خواهد بود و طبعا ضامن تامین منافع ملی ایران نیست.
در این صورت، اگر ایران به دلیل بالا رفتن مصرف گاز داخلی در فصل سرما نتواند به موقع به میزان تعهد شده به ترکیه گاز تحویل بدهد مشمول پرداخت جرایم سنگین خواهد شد و در مقابل اگر ترکیه به هر دلیلی از جمله مشکلات امنیتی این کشور و انفجارهای متعدد در خط لوله انتقال گاز در خاک این کشور نتواند به میزان تعهد شده گاز دریافت کند هیچ جریمه‌ای به ایران پرداخت نخواهد کرد.
در سال‌های گذشته به دلیل ناتوانی ترکیه در تامین امنیت خطوط لوله انتقال گاز انفجارهای متعددی از سوی گروه‌های مخالف این کشور در مسیر این خطوط رخ داده و روند انتقال گاز را مختل کرده است.
ترکیه علیرغم نداشتن منابع نفت و گاز تلاش می‌کند با گرفتن امتیازان متعدد و متنوع از کشورهای همسایه و صاحبان ذخایر فسیلی خود را به عنوان هاب انرژی در منطقه مطرح کند. تحلیلگران قاچاق و فروش مقادیر عظیمی از منابع نفتی سوریه و عراق که به دست داعش افتاده است را نیز در راستای همین سیاست ترکیه ارزیابی می‌کنند.
ترکیه پیش از این با تشکیل پرونده‌ای در دیوان داوری بین‌المللی خواستار کاهش 60 درصدی قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه شده بود. این کشور همزمان برای افزایش واردات گاز ایران با قیمت‌های پایین‌تر از قیمت‌های فعلی تلاش می‌کند.
*تاثیر حذف بند «دریافت کن یا بپرداز» در دعاوی آینده گازی ایران و ترکیه
ترکیه دو شکایت مبتنی بر price reduction و price revision مطرح کرده است که در مجموع قریب به 60 درصد کاهش قیمت در گاز صادراتی ایران را شامل می‌شود.
به عبارت دقیق‌تر ترکیه مدعی است در 2 ماهه منتهی به اسفند 92 صادرات گاز ایران به این کشور به میزان مورد توافق نبوده است و 25 درصد از حجم آن کاسته شده است. بر اساس این ادعا، ترک‌ها مدعی هستند ایران کم‌فروشی کرده است.
از سوی دیگر ترک‌ها مدعی شده‌اند گاز صادراتی ایران به ترکیه گران است و باید قیمت آن کاهش یابد. بر این اساس آنها خواستار کاهش 25 درصدی قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه شده‌اند.
دلیل این درخواست ترک‌ها، استناد آنها به قیمت ناچیز گاز در قرارداد صادرات گاز ایران به یکی از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس مشهور به کرسنت است که سال‌ها پیش منعقد شده اما هنوز اجرایی نشده است.
تانیر ییلدیز وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه گفته است که 99 درصد یقین دارد که رای دادگاه به نفع ترکیه خواهد بود و آنکارا دو میلیارد دلار از ایران پس خواهد گرفت.
اگر بر اساس آنچه ترک‌ها می‌گویند بند «دریافت کن یا بپرداز» به صورت یک طرفه از قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه حذف شده باشد ترکیه در آینده برای تلاش در جهات کاهش هرچه بیشتر قیمت گاز صادراتی ایران ابزارهای مؤثرتری در اختیار خواهد داشت. چنانکه پیش از این مشکلات ایران در تحویل گاز به ترکیه متناظر با مشکلات ترکیه در تحویل گرفتن گاز قرار می‌گرفت و عملا دو کشور جرایم مرتبط را به صورت متقابل دریافت کرده یا می‌بخشیدند اما در صورت لغو یک طرفه تعهدات ترکیه، طرف ترک می‌تواند از مشکلات احتمالی ایران برای تحویل به موقع گاز به این کشور به عنوان بخش مهمی از مستندات خود در دعاوی آینده قیمتی بین دو کشور بهره ببرد.
«تانر ییلدیز» گفته است این کشور بند «دریافت کن یا بپرداز» را تا پایان سال 2014 یعنی حدود دو ماه آینده از قرارداد صادرات گاز ایران به این کشور حذف خواهد کرد. وی با اشاره به حذف این بند از قراردادهای واردات گاز ترکیه از روسیه و آذربایجان تاکید کرده است:« ما برای گازی پول پرداخت می‌کنیم که دریافت نمی‌کنیم.»
*بند «دریافت کن یا بپرداز» چه می‌گوید؟
بند «دریافت کن یا بپرداز» ناظر به تعهد دریافت گاز از سوی خریدار است و بر اساس آن خریدار گاز به دلیل سرمایه‌گذاری کلان کشور صادرکننده برای توسعه میادین گازی و تولید گاز و همچنین احداث خطوط لوله برای انتقال گاز موظف می‌شود تا پایان هر دوره مالی میزان مشخصی از گاز را از کشور تولیدکننده دریافت کند و اگر به هر دلیلی چنین کاری را انجام ندهد باید جرایم قابل توجهی به کشور صادرکننده بپردازد.
در مقابل، کشور صادرکننده گاز هم متعهد می‌شود برای تامین نیاز خریدار میزان مشخصی از گاز را در دوره مالی توافق شده به کشور خریدار تحویل دهد و اگر به هر دلیل این اتفاق رخ ندهد کشور صادرکننده نیز موظف به پرداخت جرایمی خواهد شد.
بر این اساس ترکیه پیش از این به دلیل مشکلات ایران در تامین و صادرات گاز به این کشور در فصل سرما جرایم قابل توجهی از ایران دریافت کرده است.
لغو یک طرفه بند «دریافت کن یا بپرداز» از سوی ترکیه بدون اینکه بند متناظر آن در قرارداد صادرات گاز یعنی « تحویل بده یا بپرداز» لغو شود امتیاز بسیار مهمی به نفع ترکیه در این قرارداد خواهد بود و طبعا ضامن تامین منافع ملی ایران نیست.
در این صورت، اگر ایران به دلیل بالا رفتن مصرف گاز داخلی در فصل سرما نتواند به موقع به میزان تعهد شده به ترکیه گاز تحویل بدهد مشمول پرداخت جرایم سنگین خواهد شد و در مقابل اگر ترکیه به هر دلیلی از جمله مشکلات امنیتی این کشور و انفجارهای متعدد در خط لوله انتقال گاز در خاک این کشور نتواند به میزان تعهد شده گاز دریافت کند هیچ جریمه‌ای به ایران پرداخت نخواهد کرد.
در سال‌های گذشته به دلیل ناتوانی ترکیه در تامین امنیت خطوط لوله انتقال گاز انفجارهای متعددی از سوی گروه‌های مخالف این کشور در مسیر این خطوط رخ داده و روند انتقال گاز را مختل کرده است.
ترکیه علیرغم نداشتن منابع نفت و گاز تلاش می‌کند با گرفتن امتیازان متعدد و متنوع از کشورهای همسایه و صاحبان ذخایر فسیلی خود را به عنوان هاب انرژی در منطقه مطرح کند. تحلیلگران قاچاق و فروش مقادیر عظیمی از منابع نفتی سوریه و عراق که به دست داعش افتاده است را نیز در راستای همین سیاست ترکیه ارزیابی می‌کنند.
ترکیه پیش از این با تشکیل پرونده‌ای در دیوان داوری بین‌المللی خواستار کاهش 60 درصدی قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه شده بود. این کشور همزمان برای افزایش واردات گاز ایران با قیمت‌های پایین‌تر از قیمت‌های فعلی تلاش می‌کند.
*تاثیر حذف بند «دریافت کن یا بپرداز» در دعاوی آینده گازی ایران و ترکیه
ترکیه دو شکایت مبتنی بر price reduction و price revision مطرح کرده است که در مجموع قریب به 60 درصد کاهش قیمت در گاز صادراتی ایران را شامل می‌شود.
به عبارت دقیق‌تر ترکیه مدعی است در 2 ماهه منتهی به اسفند 92 صادرات گاز ایران به این کشور به میزان مورد توافق نبوده است و 25 درصد از حجم آن کاسته شده است. بر اساس این ادعا، ترک‌ها مدعی هستند ایران کم‌فروشی کرده است.
از سوی دیگر ترک‌ها مدعی شده‌اند گاز صادراتی ایران به ترکیه گران است و باید قیمت آن کاهش یابد. بر این اساس آنها خواستار کاهش 25 درصدی قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه شده‌اند.
دلیل این درخواست ترک‌ها، استناد آنها به قیمت ناچیز گاز در قرارداد صادرات گاز ایران به یکی از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس مشهور به کرسنت است که سال‌ها پیش منعقد شده اما هنوز اجرایی نشده است.
تانیر ییلدیز وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه گفته است که 99 درصد یقین دارد که رای دادگاه به نفع ترکیه خواهد بود و آنکارا دو میلیارد دلار از ایران پس خواهد گرفت.
اگر بر اساس آنچه ترک‌ها می‌گویند بند «دریافت کن یا بپرداز» به صورت یک طرفه از قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه حذف شده باشد ترکیه در آینده برای تلاش در جهات کاهش هرچه بیشتر قیمت گاز صادراتی ایران ابزارهای مؤثرتری در اختیار خواهد داشت. چنانکه پیش از این مشکلات ایران در تحویل گاز به ترکیه متناظر با مشکلات ترکیه در تحویل گرفتن گاز قرار می‌گرفت و عملا دو کشور جرایم مرتبط را به صورت متقابل دریافت کرده یا می‌بخشیدند اما در صورت لغو یک طرفه تعهدات ترکیه، طرف ترک می‌تواند از مشکلات احتمالی ایران برای تحویل به موقع گاز به این کشور به عنوان بخش مهمی از مستندات خود در دعاوی آینده قیمتی بین دو کشور بهره ببرد.
