صراط: سه فیلم مستقیم در ارتباط با واقعه عاشورا و چند ارجاع سینمایی؛ اینها همه سهم سینمای ایران در بیش از سه‌دهه‌ای است که از انقلابش سپری شده است.
سینمای ایران در بدترین وضعیت خود تولیدی معادل سالانه ۵۰ فیلم سینمایی با گردش مالی میلیاردی دارد که اگر در این ۳۰ و چند سال حیات سینما پس از انقلاب اسلامی حتی هر ۵ سال هم یک فیلم درباره عاشورا ساخته می‌شد اکنون ما و دستان خالی‌مان در مقابل هم قرار نمی‌گرفتیم طوری که طی این سال‌ها ۳ فیلم با اشاره مستقیم و کمتر از ۱۰ فیلم با مضامین واقعه عاشورا در کارنامه ۳۵ ساله سینمای ایران پس از انقلاب به ثبت رسیده است.
در تمام سالهای سه فیلم به صورت کاملا مستقیم به عاشورا پرداخته است که در این میان فیلم‌های سینمایی «سفیر» ساخته فریبرز صالح قبل از ورود به کربلا و داستان قیس‌ابن مسهر سفیر اباعبدالله را روایت می‌کند، فیلم سینمایی «روز واقعه» ساخته شهرام اسدی که در واقع موثق‌ترین و نزدیک‌ترین فیلم به واقعه عاشورا طی سالهای اخیر به شمار می‌آید که چند ساعت قبل از وقوع حادثه عظیم عاشورا و داستان جوانی به نام عبدالله با بازی (علیرضا شجاع نوری) را به تصویر می‌کشد و اگر از حق نگذریم سومین فیلمی که به صورت مستقیم روز عاشورا را به تصویر می‌کشد فیلم سینمایی «رستاخیز» نام دارد که داستان بکیر بن حر (فرزند حر بن یزید ریاحی) و چگونگی گرویدن او به لشگر امام حسین را روایت می‌کند.
احمدرضا درویش پس از ۸ سال زحمت و مشقت بسیار زیاد «رستاخیز» را در سی و دومین جشنواره فیلم فجر در سال ۹۲ رونمایی کرد و حال نیز منتظر زمان مناسب برای اکران عمومی این فیلم در کشور به سر می‌برد.
اگر از بحث دور نشده باشیم «سفیر» ساخته فریبرز صالح را میتوان به عنوان اولین فیلم سینمایی درباره شکل گیری قیام عاشورا دانست وی این فیلم در سال ۶۱ و نخستین سالهای پیروزی انقلاب در کارنامه خود به ثبت رساند و این تا مدت‌ها به عنوان یک فیلم مناسبتی در سینما و تلویزیون به نمایش در آمده است.
در این فیلم قیس‌ابن مسهر صیدوای به عنوان نماینده امام حسین (ع) با نامه‌ای برای سلیمان ابن صرد خزاعی راهی شهر کوفه می‌شود. در راه به دست شرطه‌های ابن زیاد والی کوفه، دستگیر و به زندان افکنده می‌شود. قیس پیش از دستگیری نامه را از بین می‌برد و در زندان زندانیان را بر علیه والی شهر یعنی عبیدالله بن زیاد می‌شوراند. حسین‌ابن نمیر، فرمانده راهداران، قیس را به زندان ابن زیاد در کوفه، منتقل می‌کند. ابن زیاد به پیشنهاد مشاورش، خالد، از قیس می‌خواهد که در مسجد سخنرانی کند و به دروغ به مردم بگوید که امام قصد بیعت با یزید را دارد. قیس به ظاهر این خواسته را می‌پذیرد اما در روز موعود علیه یزید سخنرانی می‌کند و ابن زیاد هم از این کار قیس به خشم آمده، او را از فراز دارالعماره به زیر می‌اندازد.
پس از آن «روز واقعه» در سال ۷۳ توسط شهرام اسدی ساخته شد که از آن میتوان به عنوان موثق‌ترین فیلم درباره قیام عاشورا یاد کرد که مستقیماً به واقعه کربلا می‌پردازد.
در «روز واقعه»، «عبدالله» با بازی (علیرضا شجاع نوری) جوانی نصرانی که تازه اسلام آورده است، در جریان عروسی خود با «راحله» دختر «زید» ندائی می‌شنود که او را به یاری فرا می‌خواند. «عبدالله» به دنبال این ندا بیابان به بیابان و واحه به واحه تا کربلا می تازد و سرانجام زمانی به کربلا می‌رسد که عصر روز عاشورا است، زمانی که «حقیقت» را در زنجیر.... پاره پاره بر خاک ... و سرانجام «حقیقت» را بر سر نیزه می‌بیند.
پرونده سینمای عاشورا نزدیک به ۲ دهه بسته بود تا اینکه احمدرضا درویش «رستاخیز» را با محوریت مستقیم محوریت روز عاشورا ساخت و در آن از لوکیشن‌های عظیم و عوامل حرفه‌ای سینما بهره گرفت تا اثری درخور شان این واقعه عظیم به تصویر بکشد که این فیلم نیز پس از اکران در سی و دومین جشنواره فیلم فجر مورد توجه بسیاری قرار گرفت و توانست عنوان بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر را به خود اختصاص دهد و حدود ۸ سیمرغ بلورین را از آن خود کرد.
«رستاخیز» در یک ساختار قوی مقطع تاریخی مرگ معاویه تا شهادت امام حسین(ع) در روز عاشورا از زاویه دیدی بکیر بن حر (فرزند حر بن یزید ریاحی) را روایت می‌کند.
آرش آصفی (بکیر بن حر)، پوریا پورسرخ (حفظ فرزند عمر بن سعد)، حسن پورشیرازی(عمر بن سعد)، فرهاد قائمیان (حر بن یزید ریاحی)، بابک حمیدیان (عبیدالله بن زیاد و یزید بن معاویه)، بهادر زمانی (حضرت ابالفضل العباس)، سعید علیپور حضرت علی اکبر) به عنوان اصلی ترین بازیگران این فیلم به شمار می‌آیند که البته به تصویر کشیدن چهره حضرت عباس علمدار ابی عبدالله و جوان رشید کربلا حضرت علی اکبر (ع) در این فیلم با حواشی هم روبرو شد اما سرانجام این فیلم بدون حذف نمایش چهره حضرت عباس پروانه نمایش گرفت.
البته بازیگران عرب نیز از «رستاخیز» بی بهره نبودند و افرادی همچون جمال سلیمان، طلحت حمدی، رضوان عقیلی و فواز سرور از سوریه، داوود حسین از کویت، جواد الشکرچی از عراق و فادی ابراهیم از لبنان در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند. تدوین این فیلم را طارق انوار و آهنگسازی آن توسط استفان واربک انجام شده است.
خلاصه اینکه «سفیر»، «روز واقعه» و «رستاخیز» همه سهم سینمای ما از ناجوانمردانه‌ترین واقعه تاریخی جهان اسلام بعد از ۳ دهه شکل‌گیری سینما در کشور اسلامی ایران است و کمبود این آثار جای تاسف دارد که چرا به واقعه‌ای با این عظمت و پر از سوژه‌های بکر سینمای پرداخته نمی‌شود البته هزینه سنگین تولید چنین آثار به اصطلاح بیگ پرداکشنی را نیز نباید از قلم انداخت چرا که ساخت چنین آثاری به حمایت های بسیاری نیاز دارد.
«افق» مرحوم رسول ملاقلی پور را میتوان یکی از فیلم‌هایی دانست که عاشورا و حوادث ان را دستمایه یک قصه دفاع مقدسی قرار داده است و تلاش رزمنده ای به نام نصرت برای انهدام سکوی الامیه را به تصویر می‌کشد که طی آن نصرت به تنهایی به مأموریت شناسایی و عکس برداری از اسکله می رود. همرزم او، احمد، که می داند نصرت بیمار است به دنبال او روان می شود. آن ها به محاصره ی دشمن درمی آیند. احمد نصرت را فرار می دهد و خود دستگیر و کشته می‌شود و با اطلاعاتی که نصرت در اختیار رزمندگان قرار می‌دهد، سرانجام اسکله الامیه توسط رزمندگان سپاه پاسداران و بسیج منهدم می‌شود.
«پرواز در شب» هم یکی دیگر از آثار فاخر مرحوم ملاقلی پور به شمار می‌آید که بازی فرج الله سلحشور در این فیلم جالب توجه است.
در این فیلم یک گردان نیروهای ایران در محاصرة ارتش دشمن قرار می‌گیرند و ارتباط آن‌ها با قرارگاه مرکزی قطع می‌شود، چهارنفر از رزمندگان گردان انتخاب می‌شوند تا برای درخواست کمک خود را به قرارگاه برسانند از آن میان سه تن کشته می‌شوند و یکی خود را به قرارگاه می‌رساند.
مهدی نریمان فرمانده گردان کمیل با بازی (فرج‌الله سلحشور) در این فیلم برای تهیة آب آشامیدنی و در یک تشبیه فکری توسط کارگردان این فیلم همانند حضرت عباس (ع) محاصره دشمن را می‌شکند و سرانجام به آب می‌رسد و با اینکه لبهای او خشک و رمقش کم شده یاد رزمندگان زخمی تشنه او را از نوشیدن آب منع می‌دارد و سرانجام با رسیدن نیروهای دشمن قم قمه های او مورد اصابت تیرهای دشمن قرار میگیرد و همانند علمدار خیام حسین (ع) آب به خیمه ها یا همان سنگرهای رزمندگان نمی‌رسد.
فیلم سینمایی «عصر روز دهم» ساخته مجتبی راعی نیز با داستانی جنگی سعی کرده کمی خود را به عاشورا نزدیک کند.
در خلاصه داستان این فیلم دکتر مریم شیرازی با گروهی از پزشکان هلال احمر برای کمک به مردم عراق عازم این کشور می‌شود و تصمیم به جستجو برای یافتن خواهر گمشده‌اش میگیرد که تمام داستان این فیلم در دهه اول محرم الحرام و در کشور عراق می‌گذرد.
البته به جز فیلم‌های مختلفی که در زمینه ارتباط مستقیم با عاشورا و مضامین عاشورایی در آثار دفاع مقدسی ساخته شده است و باورهای حسینی را در خود داشته، میتوان به چند نمونه در این زمینه اشاره کرد.
ابوالقاسم طالبی در «دست‌های خالی» باورهای حسینی را در فیلمش به عنوان یک عامل متحول‌کننده به تصویر می‌کشد و مسعود کیمیایی سال ۷۵ در «سلطان» یکی از فصل‌های فیلم خود را به زنجیرزنی قهرمان خود در اربعین اختصاص داده که یکی از تصاویر ماندگار سینمایی در ایران است.
البته فیلم‌های سینمایی «مصائب دوشیزه» مسعود اطیابی، «سینه سرخ» پرویز شیخ طادی، «بخاطر هانیه» کیومرث پوراحمد، «راه طی شده» عباس رافعی، «من و زیبا» فریدون حسن پور، «بال های سفید» مهدی هاشمی و «سهم گمشده» حسن نجفی هم به نوعی اشاراتی به واقعه عظیم عاشورا داشته‌اند.
باید گفت که سینمای ما استعداد و امکانات لازم برای ساخت آثاری فاخر عاشورایی و در خودشان ابی عبدالله و خاندان مطهرش را دارد این مورد را میتوان در فیلم سینمایی «روز واقعه» به طور جدی مشاهده کرد به طوری که با تماشای این فیلم میتوان فهمید که این فیلم فاخر در سال ۷۳ با امکانات آن دوران ساخته شده حال که ما در سال ۹۳ قرار داریم و ابزاری از جمله دوربین آلکسا پا به سینمای ایران گذاشته است.
باید دید از این به بعد کدام کارگردان روایت و قصه خود را به قیام عاشورا گره می‌زند و حادثه کربلا را دستمایه تولید یک فیلم سینمایی در حد و اندازه قیام عاشورا قرار می‌دهد.
سینمای ایران در بدترین وضعیت خود تولیدی معادل سالانه ۵۰ فیلم سینمایی با گردش مالی میلیاردی دارد که اگر در این ۳۰ و چند سال حیات سینما پس از انقلاب اسلامی حتی هر ۵ سال هم یک فیلم درباره عاشورا ساخته می‌شد اکنون ما و دستان خالی‌مان در مقابل هم قرار نمی‌گرفتیم طوری که طی این سال‌ها ۳ فیلم با اشاره مستقیم و کمتر از ۱۰ فیلم با مضامین واقعه عاشورا در کارنامه ۳۵ ساله سینمای ایران پس از انقلاب به ثبت رسیده است.
در تمام سالهای سه فیلم به صورت کاملا مستقیم به عاشورا پرداخته است که در این میان فیلم‌های سینمایی «سفیر» ساخته فریبرز صالح قبل از ورود به کربلا و داستان قیس‌ابن مسهر سفیر اباعبدالله را روایت می‌کند، فیلم سینمایی «روز واقعه» ساخته شهرام اسدی که در واقع موثق‌ترین و نزدیک‌ترین فیلم به واقعه عاشورا طی سالهای اخیر به شمار می‌آید که چند ساعت قبل از وقوع حادثه عظیم عاشورا و داستان جوانی به نام عبدالله با بازی (علیرضا شجاع نوری) را به تصویر می‌کشد و اگر از حق نگذریم سومین فیلمی که به صورت مستقیم روز عاشورا را به تصویر می‌کشد فیلم سینمایی «رستاخیز» نام دارد که داستان بکیر بن حر (فرزند حر بن یزید ریاحی) و چگونگی گرویدن او به لشگر امام حسین را روایت می‌کند.
احمدرضا درویش پس از ۸ سال زحمت و مشقت بسیار زیاد «رستاخیز» را در سی و دومین جشنواره فیلم فجر در سال ۹۲ رونمایی کرد و حال نیز منتظر زمان مناسب برای اکران عمومی این فیلم در کشور به سر می‌برد.
اگر از بحث دور نشده باشیم «سفیر» ساخته فریبرز صالح را میتوان به عنوان اولین فیلم سینمایی درباره شکل گیری قیام عاشورا دانست وی این فیلم در سال ۶۱ و نخستین سالهای پیروزی انقلاب در کارنامه خود به ثبت رساند و این تا مدت‌ها به عنوان یک فیلم مناسبتی در سینما و تلویزیون به نمایش در آمده است.
در این فیلم قیس‌ابن مسهر صیدوای به عنوان نماینده امام حسین (ع) با نامه‌ای برای سلیمان ابن صرد خزاعی راهی شهر کوفه می‌شود. در راه به دست شرطه‌های ابن زیاد والی کوفه، دستگیر و به زندان افکنده می‌شود. قیس پیش از دستگیری نامه را از بین می‌برد و در زندان زندانیان را بر علیه والی شهر یعنی عبیدالله بن زیاد می‌شوراند. حسین‌ابن نمیر، فرمانده راهداران، قیس را به زندان ابن زیاد در کوفه، منتقل می‌کند. ابن زیاد به پیشنهاد مشاورش، خالد، از قیس می‌خواهد که در مسجد سخنرانی کند و به دروغ به مردم بگوید که امام قصد بیعت با یزید را دارد. قیس به ظاهر این خواسته را می‌پذیرد اما در روز موعود علیه یزید سخنرانی می‌کند و ابن زیاد هم از این کار قیس به خشم آمده، او را از فراز دارالعماره به زیر می‌اندازد.
پس از آن «روز واقعه» در سال ۷۳ توسط شهرام اسدی ساخته شد که از آن میتوان به عنوان موثق‌ترین فیلم درباره قیام عاشورا یاد کرد که مستقیماً به واقعه کربلا می‌پردازد.
در «روز واقعه»، «عبدالله» با بازی (علیرضا شجاع نوری) جوانی نصرانی که تازه اسلام آورده است، در جریان عروسی خود با «راحله» دختر «زید» ندائی می‌شنود که او را به یاری فرا می‌خواند. «عبدالله» به دنبال این ندا بیابان به بیابان و واحه به واحه تا کربلا می تازد و سرانجام زمانی به کربلا می‌رسد که عصر روز عاشورا است، زمانی که «حقیقت» را در زنجیر.... پاره پاره بر خاک ... و سرانجام «حقیقت» را بر سر نیزه می‌بیند.
پرونده سینمای عاشورا نزدیک به ۲ دهه بسته بود تا اینکه احمدرضا درویش «رستاخیز» را با محوریت مستقیم محوریت روز عاشورا ساخت و در آن از لوکیشن‌های عظیم و عوامل حرفه‌ای سینما بهره گرفت تا اثری درخور شان این واقعه عظیم به تصویر بکشد که این فیلم نیز پس از اکران در سی و دومین جشنواره فیلم فجر مورد توجه بسیاری قرار گرفت و توانست عنوان بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر را به خود اختصاص دهد و حدود ۸ سیمرغ بلورین را از آن خود کرد.
«رستاخیز» در یک ساختار قوی مقطع تاریخی مرگ معاویه تا شهادت امام حسین(ع) در روز عاشورا از زاویه دیدی بکیر بن حر (فرزند حر بن یزید ریاحی) را روایت می‌کند.
آرش آصفی (بکیر بن حر)، پوریا پورسرخ (حفظ فرزند عمر بن سعد)، حسن پورشیرازی(عمر بن سعد)، فرهاد قائمیان (حر بن یزید ریاحی)، بابک حمیدیان (عبیدالله بن زیاد و یزید بن معاویه)، بهادر زمانی (حضرت ابالفضل العباس)، سعید علیپور حضرت علی اکبر) به عنوان اصلی ترین بازیگران این فیلم به شمار می‌آیند که البته به تصویر کشیدن چهره حضرت عباس علمدار ابی عبدالله و جوان رشید کربلا حضرت علی اکبر (ع) در این فیلم با حواشی هم روبرو شد اما سرانجام این فیلم بدون حذف نمایش چهره حضرت عباس پروانه نمایش گرفت.
البته بازیگران عرب نیز از «رستاخیز» بی بهره نبودند و افرادی همچون جمال سلیمان، طلحت حمدی، رضوان عقیلی و فواز سرور از سوریه، داوود حسین از کویت، جواد الشکرچی از عراق و فادی ابراهیم از لبنان در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند. تدوین این فیلم را طارق انوار و آهنگسازی آن توسط استفان واربک انجام شده است.
خلاصه اینکه «سفیر»، «روز واقعه» و «رستاخیز» همه سهم سینمای ما از ناجوانمردانه‌ترین واقعه تاریخی جهان اسلام بعد از ۳ دهه شکل‌گیری سینما در کشور اسلامی ایران است و کمبود این آثار جای تاسف دارد که چرا به واقعه‌ای با این عظمت و پر از سوژه‌های بکر سینمای پرداخته نمی‌شود البته هزینه سنگین تولید چنین آثار به اصطلاح بیگ پرداکشنی را نیز نباید از قلم انداخت چرا که ساخت چنین آثاری به حمایت های بسیاری نیاز دارد.
«افق» مرحوم رسول ملاقلی پور را میتوان یکی از فیلم‌هایی دانست که عاشورا و حوادث ان را دستمایه یک قصه دفاع مقدسی قرار داده است و تلاش رزمنده ای به نام نصرت برای انهدام سکوی الامیه را به تصویر می‌کشد که طی آن نصرت به تنهایی به مأموریت شناسایی و عکس برداری از اسکله می رود. همرزم او، احمد، که می داند نصرت بیمار است به دنبال او روان می شود. آن ها به محاصره ی دشمن درمی آیند. احمد نصرت را فرار می دهد و خود دستگیر و کشته می‌شود و با اطلاعاتی که نصرت در اختیار رزمندگان قرار می‌دهد، سرانجام اسکله الامیه توسط رزمندگان سپاه پاسداران و بسیج منهدم می‌شود.
«پرواز در شب» هم یکی دیگر از آثار فاخر مرحوم ملاقلی پور به شمار می‌آید که بازی فرج الله سلحشور در این فیلم جالب توجه است.
در این فیلم یک گردان نیروهای ایران در محاصرة ارتش دشمن قرار می‌گیرند و ارتباط آن‌ها با قرارگاه مرکزی قطع می‌شود، چهارنفر از رزمندگان گردان انتخاب می‌شوند تا برای درخواست کمک خود را به قرارگاه برسانند از آن میان سه تن کشته می‌شوند و یکی خود را به قرارگاه می‌رساند.
مهدی نریمان فرمانده گردان کمیل با بازی (فرج‌الله سلحشور) در این فیلم برای تهیة آب آشامیدنی و در یک تشبیه فکری توسط کارگردان این فیلم همانند حضرت عباس (ع) محاصره دشمن را می‌شکند و سرانجام به آب می‌رسد و با اینکه لبهای او خشک و رمقش کم شده یاد رزمندگان زخمی تشنه او را از نوشیدن آب منع می‌دارد و سرانجام با رسیدن نیروهای دشمن قم قمه های او مورد اصابت تیرهای دشمن قرار میگیرد و همانند علمدار خیام حسین (ع) آب به خیمه ها یا همان سنگرهای رزمندگان نمی‌رسد.
فیلم سینمایی «عصر روز دهم» ساخته مجتبی راعی نیز با داستانی جنگی سعی کرده کمی خود را به عاشورا نزدیک کند.
در خلاصه داستان این فیلم دکتر مریم شیرازی با گروهی از پزشکان هلال احمر برای کمک به مردم عراق عازم این کشور می‌شود و تصمیم به جستجو برای یافتن خواهر گمشده‌اش میگیرد که تمام داستان این فیلم در دهه اول محرم الحرام و در کشور عراق می‌گذرد.
البته به جز فیلم‌های مختلفی که در زمینه ارتباط مستقیم با عاشورا و مضامین عاشورایی در آثار دفاع مقدسی ساخته شده است و باورهای حسینی را در خود داشته، میتوان به چند نمونه در این زمینه اشاره کرد.
ابوالقاسم طالبی در «دست‌های خالی» باورهای حسینی را در فیلمش به عنوان یک عامل متحول‌کننده به تصویر می‌کشد و مسعود کیمیایی سال ۷۵ در «سلطان» یکی از فصل‌های فیلم خود را به زنجیرزنی قهرمان خود در اربعین اختصاص داده که یکی از تصاویر ماندگار سینمایی در ایران است.
البته فیلم‌های سینمایی «مصائب دوشیزه» مسعود اطیابی، «سینه سرخ» پرویز شیخ طادی، «بخاطر هانیه» کیومرث پوراحمد، «راه طی شده» عباس رافعی، «من و زیبا» فریدون حسن پور، «بال های سفید» مهدی هاشمی و «سهم گمشده» حسن نجفی هم به نوعی اشاراتی به واقعه عظیم عاشورا داشته‌اند.
باید گفت که سینمای ما استعداد و امکانات لازم برای ساخت آثاری فاخر عاشورایی و در خودشان ابی عبدالله و خاندان مطهرش را دارد این مورد را میتوان در فیلم سینمایی «روز واقعه» به طور جدی مشاهده کرد به طوری که با تماشای این فیلم میتوان فهمید که این فیلم فاخر در سال ۷۳ با امکانات آن دوران ساخته شده حال که ما در سال ۹۳ قرار داریم و ابزاری از جمله دوربین آلکسا پا به سینمای ایران گذاشته است.
باید دید از این به بعد کدام کارگردان روایت و قصه خود را به قیام عاشورا گره می‌زند و حادثه کربلا را دستمایه تولید یک فیلم سینمایی در حد و اندازه قیام عاشورا قرار می‌دهد.
