صراط: الهه کولایی که سابقه فعالیت حزبی و سیاسی و نمایندگی مجلس در دولت اصلاحات را در کارنامه خود دارد ، این روزها به دور از فضای سیاسی کشور در دانشگاه تهران علوم سیاسی تدریس می‌کند.
کولایی در این گفت‌وگو به تحلیل و ارزیابی زوایای مذاکرات هسته‌ای ایران با 1+5 پرداخت و نشست خزر و موقعیت روسیه در منطقه را با توجه به تحولات روی داده مورد تحلیل قرار داد.
روسیه پایبندی جمهوری اسلامی به مقررات بین‌المللی را مورد تاکید قرار می‌دهد
الهه کولایی با اشاره به مذاکرات هسته‌ای ایران با 1+5 و نقش روسیه و آمریکا در این مذاکرات، گفت: هر چند همکاری هسته‌ای با جمهوری اسلامی برای روسیه از اهمیت بسیار زیادی به لحاظ سیاسی و اقتصادی برخوردار است، اما رهبران روسیه نیز مانند رهبران کشورهای غربی مایل به حل و فصل نگرانی‌های موجود در خصوص برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران هستند.
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه افزود: درواقع روس‌ها همواره بر ابعاد غیرنظامی این برنامه تاکید داشتند و از ابتدای این همکاری در برابر اتهام‌ها و فشارهای غرب به ویژه آمریکا موضوع پایبندی جمهوری اسلامی به مقررات بین‌المللی را مورد تاکید قرار دادند.
وی یادآور شد: اما اینکه در این مذاکرات مانند دیگر مسائل مربوط به روابط ایران، روسیه و آمریکا، روس‌ها در پی فرصت تامین منافع خود هستند جای هیچ تردیدی نیست.
کولایی همچنین بیان کرد: در طول بیش از دو دهه‌ای که از فروپاشی شوروی می‌گذرد روس‌ها در زمینه‌های مختلف نشان داده‌اند که تلاش می‌کنند از مسائل میان ایران و آمریکا به نفع خود بهره‌برداری کنند که البته این قاعده روابط بین‌المللی کنونی است.
این کارشناس مسائل منطقه‌ای با بیان اینکه امروز همه کشورها سعی می‌کنند از فرصت‌های موجود در روابط خود با دیگر کشورها برای تامین منافع و رسیدن به اهداف خود استفاده کنند، تصریح کرد: روسیه نیز از این قاعده مستثنی نیست بنابراین ما از این بابت نمی‌توانیم به روس‌ها خرده بگیریم.
لابی صهیونیسم نقش مخرب و بازدارنده در مسئله هسته‌ای ایران ایفا می‌کند
وی ادامه داد: آنچه اهمیت دارد این است که ایران مانند همه کشورهای جهان و به ویژه با در نظر گرفتن موقعیت خاصی که در این منطقه پرآشوب جهان دارد نیازمند تعامل سازنده و مفید با کشورهای جهان است.
این استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: حل و فصل مسائل مربوط به برنامه هسته‌ای ایران این فرصت را برای ما فراهم می‌کند تا در کنار رقبای منطقه‌ای خود بتوانیم از امکانات و فرصت‌های کم‌نظیر به نفع خودمان بهره بگیریم و بدون تردید عناصر مختلفی همان‌طور که سیاست را در کشور ما شکل می‌دهند در آمریکا و روسیه بر تصمیم‌گیری‌ها، روند و نتیجه آن تاثیرگذار هستند.
کولایی در ادامه گفت: در آمریکا نیز زمینه‌ها، عوامل و جریان‌های مشخصی از جمله لابی صهیونیست‌ها مایل به حل و فصل مسائل موجود نیستند و نمایندگان این جریان‌ها و تفکرات به گونه‌ای در مسیر گفت‌وگوهای کنونی نقش بازدارنده و مخرب خود را ایفا می‌کنند.
طولانی شدن مذاکرات به معنای شکست نیست
وی با اشاره به نقش قدرت‌های منطقه در مساله هسته‌ای ایران، تصریح کرد: در سطح منطقه نیز به همین شکل است و برخی قدرت‌های رقیب مایل نیستند کشور ما بتواند با استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات بی‌نظیر خود در شرایط منطقه و فراتر از منطقه نقش موثر و سازنده خود را ایفا کند بنابراین تقلیل دادن عوامل طولانی شدن مذاکرات کنونی که به نظر من نمی‌توان نام شکست را بر آن گذاشت بسیار متنوع و متعدد است.
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه تاکید کرد: این هنر دیپلمات‌ها و تصمیم گیرندگان سیاسی است که باید برای فائق آمدن بر این موانع تدبیر کنند و از امکانات و ظرفیت‌های موجود در کشور که بسیار متنوع و گسترده است بهره‌برداری کنند.
کولایی در خصوص امکان دستیابی به توافق نهایی در مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه 1+5، گفت: انتظاری که از فرآیند مذاکره در مورد چنین مساله حساسی با سوابق آن می‌رود این است که این مذاکرات را به یک مقطع خاص محدوده نکرده و راه این ارتباط را باز تلقی کنیم.
ایران ظرفیت انتقال گاز به برخی کشورهای همسایه را دارد
وی همچنین در پاسخ به این سوال که گفته می‌شود در صورت رفع تحریم‌های ایران و صادرات گاز به اروپا، روسیه منافعش را در خطر می‌بیند و به همین دلیل شاید این کشور مانع توافق نهایی در مذاکرات شود، اظهار کرد: این سوال خیلی ساده بیان می‌شود چرا که باید ابتدا دید سهم ایران در بازار انرژی جهان چه مقدار است.
این کارشناس مسائل منطقه‌ای ادامه داد: اینکه ما در داشتن ذخایر گاز چه جایگاهی داریم یک مساله است و اینکه توان ظرفیت این گاز از سوی کشور ما در بازارهای جهانی چیست مساله دیگری است. در واقع به دست آوردن موقعیت ممتاز برای ایران در بازارهای جهانی موضوعی است که نیازمند فرآیندی از بازسازی و بهسازی زیرساخت‌های داخلی در حوزه استفاده از گاز طبیعی است تا به ما امکان حضور فعال در بازار جهانی گاز را بدهد.
کولایی با بیان اینکه در حال حاضر ما از برخی از کشورهای همسایه گاز وارد می‌کنیم و در واقع در مسیر انتقال گاز به برخی کشورهای دیگر قرار داریم، بیان کرد: ما ظرفیت انتقال گاز به برخی کشورهای همسایه را نیز داریم ضمن اینکه این حضور و تعامل در گرو حل و فصل مسائل بسیاری است که به روابط ما با جامعه جهانی مربوط می‌شود.
وی افزود: در غیر این صورت در شرایط حل و فصل نشدن مشکلات ما با جامعه جهانی آنچه بر سر خط لوله صلح آمد و بهره‌مندی‌های گسترده و بسیار متنوع دولت‌های هند و پاکستان در امتیاز گرفتن از آمریکا در خصوص این خط لوله در موارد دیگر نیز تکرار خواهد شد.
بهبود رابطه جمهوری اسلامی با جامعه جهانی در رقابت با روسیه به نفع ایران خواهد بود
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه تاکید کرد: به نظر من باید یک نگاه همه‌جانبه به این موضوع داشت. بررسی توانمندی صادرات گاز ایران در درجه اول مورد نیاز است و در درجه بعد باید گفت بدون تردید ایران و روسیه در حوزه انرژی رقابت را تجربه می‌کنند که این حوزه‌های رقابتی در پرتو بهبود رابطه ایران با جامعه جهانی می‌تواند به نفع ما و به زیان روسیه فعال شود.
روسیه سعی کرده از اهرم گاز برای رسیدن به اهداف دیپلماتیک خود استفاده کند
کولایی یادآور شد: به طور مثال آنچه در مورد بازار اروپا مورد اشاره قرار گرفت بدون تردید مورد رضایت روس‌ها نیست و در طول سال‌های گذشته رهبران روسیه همواره سعی کرده‌اند ایران را به سوی بازارهای شرقی سوق دهند و هیچ نوع تعاملی به حضور ایران در بازارهای غربی نداشتند چرا که روسیه سعی کرده از اهرم گاز برای رسیدن به اهداف دیپلماتیک خود بهره بگیرد.
انتقال انرژی از حوزه‌های رقابتی میان ایران و روسیه است
وی با تاکید بر اینکه این یکی از حوزه‌های رقابتی در بهره‌برداری و انتقال گاز و همچنین در خصوص مسیرهای انتقال انرژی از مناطق شمالی است، تصریح کرد: ایران به لحاظ موقعیت خاصی که از نظر جغرافیایی دارد می‌تواند کشورهای آسیای مرکزی، قفقاز و حوزه خزر را در رسیدن به بازارهای جهانی کمک کند.
این کارشناس مسائل منطقه‌ای همچنین حوزه انرژی و انتقال انرژی را از حوزه‌های رقابتی میان ایران و روسیه دانست و افزود: این موضوع قابل اهمیتی است که در صورت تغییر معادلات کنونی به زیان ما خواهد بود.
همه کشورهای ساحلی خزر تمام کارت‌های خود را برای بیشتر کردن منافع به میز مذاکره می‌آورند
کولایی در ادامه گفت‌وگوی خود با ایسنا در خصوص برگزاری نشست خزر در 7 مهرماه سال جاری در کشور روسیه، گفت: بدون تردید میز مذاکره خزر میزی است که همه کشورهای ساحلی همه ابزار و همه کارت‌های خود را برای بیشتر کردن منافع و دستاوردهای خود به میدان می‌آورند که نه تنها بازیگران حوزه خزر از همه امکانات و توانمندی‌های خود در این روند بهره می‌گیرند بلکه سعی می‌کنند از معادلات فرامنطقه‌ای و بین‌المللی نیز به نفع خود استفاده کنند.
وی ادامه داد: سیاستی که در مورد جمهوری آذربایجان یا حتی قزاقستان در طول سال‌های گذشته وجود داشته حمایت آمریکا و شرکت‌های چند ملیتی از طرح‌های انرژی و انتقال انرژی در این کشورها بوده که با منافع این کشورها کاملا همخوانی داشته است.
ایران از منافع حوزه دریای خزر استفاده نکرده است
این استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران با بیان اینکه موضوع بهره‌برداری از دریای خزر و رژیم حقوقی این دریاچه در سال‌های گذشته برای ایران یکی از عرصه‌های عدم تکاپوی لازم برای دستیابی به منافع بوده است، اظهار کرد: ما به دلیل نبود رابطه مناسب با جامعه جهانی نتوانستیم از اهرم‌های خود در این مذاکرات استفاده کنیم و در واقع نبود اولویت در روابط با کشورهای ساحلی دریای خزر به ویژه جمهوری‌های آذربایجان، قزاقستان و حتی ترکمنستان امروز روابطی را فراروی ما قرار داده که اهرم‌های مناسب برای تنظیم آن در این حوزه به دلیل نبود اولویت مناسب در روابط با این کشورها از پیش شکل نگرفته است.
اهرم‌های زیادی برای چانه زنی در موضوع خزر وجود ندارد
کولایی خاطرنشان کرد: به همین دلیل اهرم های زیادی برای چانه زنی وجود ندارد اما امتیازی که ما در این حوزه داریم مقررات حقوق بین‌الملل و تعهدات پیشین این کشورها است که چند بار متعهد شدند به توافق‌های دوران اتحاد شوروی پایبند باشند تا توافق جامعی در بین این کشورها شکل بگیرد.
این کارشناس مسائل منطقه‌ای در ادامه تاکید کرد: به نظر می‌رسد اگر جمهوری اسلامی ایران در تعامل خود با جامعه جهانی بتواند به حل و فصل مسائل موجود دست یابد در این عرصه نیز در موقعیت بهتری برای دستیابی به منافع خود قرار خواهد گرفت.
اراده لازم برای دفاع از منافع همه‌جانبه مردم در حوزه دریای خزر کمتر دیده می‌شود
وی افزود: آمارها نیز نشان می‌دهد به جز ایران همه کشورهای ساحلی از منابع انرژی دریای خزر بهره برداری می‌کنند و ما به لحاظ جغرافیایی در شرایطی قرار داریم که آلودگی‌ها و مشکلات زیست محیطی این دریاچه برای ما بسیار آسیب‌زا است. در این زمینه نیازمند تقویت و تعمیق همکاری‌ها با کشورهای ساحلی دریای خزر هستیم که متاسفانه به نظر نمی‌رسد اولویت ویژه‌ای به مسائل این دریاچه داده شده باشد.
کولایی در ادامه بیان کرد: جایگاه حوزه خزر در دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران متاسفانه تابعی از دیگر مسائل و اولویت‌هاست و این منطقه توجه و اراده لازم را برای دفاع از منافع همه‌جانبه که مردم ما در آن دارند کمتر دریافت کرده است.
روسیه به دنبال بازسازی قدرت خود در سطح منطقه است
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران همچنین در ارزیابی خود از موقعیت روسیه در منطقه با توجه به تحولاتی که در اوکراین صورت گرفته، گفت: روسیه اعلام شده و اعلام نشده در پی احیای نقش و نفوذ قدرتمند دوران اتحاد شوروی نه، که تاریخ خود است.
وی ادامه داد: روسیه قرن‌ها در مناطق پیرامونی به اشکال گوناگون سلطه خود را اعمال کرده البته بدون شک روس‌ها می‌دانند که احیای اتحاد شوروی عملی نیست، اما متناسب با شرایط جدید دولت خود استفاده از همه اهرم‌ها و امکاناتی که در جمهوری‌های پیرامون دارند را مورد توجه قرار داده است.
کولایی خاطرنشان کرد: از جمله این اهرم‌ها روس‌تبارهایی هستند که در جمهوری‌ها زندگی می‌کنند و امکان بسیار خوبی را برای این نوع مداخلات روسیه فراهم آورده‌اند.
این استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران همچنین تاکید کرد: رهبران روسیه پیش از این هم با ارائه تز «خارج نزدیک و خارج دور» نشان داده بودند که در این منطقه برای خود منافع ویژه‌ای قائل هستند، منافعی که غرب به ویژه آمریکا حاضر به پذیرش و به رسمیت شناختن آن نیست.
کولایی در پایان گفت: به نظر می‌رسد که روس‌ها تا آینده قابل پیش‌بینی این تقابل را با بهره‌گیری از همه امکانات خود دنبال کنند و دخالت‌های این کشور در مسائل منطقه‌ای تداوم خواهد یافت و آن به دلیل بازسازی قدرت خود در سطح منطقه است.
کولایی در این گفت‌وگو به تحلیل و ارزیابی زوایای مذاکرات هسته‌ای ایران با 1+5 پرداخت و نشست خزر و موقعیت روسیه در منطقه را با توجه به تحولات روی داده مورد تحلیل قرار داد.
روسیه پایبندی جمهوری اسلامی به مقررات بین‌المللی را مورد تاکید قرار می‌دهد
الهه کولایی با اشاره به مذاکرات هسته‌ای ایران با 1+5 و نقش روسیه و آمریکا در این مذاکرات، گفت: هر چند همکاری هسته‌ای با جمهوری اسلامی برای روسیه از اهمیت بسیار زیادی به لحاظ سیاسی و اقتصادی برخوردار است، اما رهبران روسیه نیز مانند رهبران کشورهای غربی مایل به حل و فصل نگرانی‌های موجود در خصوص برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران هستند.
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه افزود: درواقع روس‌ها همواره بر ابعاد غیرنظامی این برنامه تاکید داشتند و از ابتدای این همکاری در برابر اتهام‌ها و فشارهای غرب به ویژه آمریکا موضوع پایبندی جمهوری اسلامی به مقررات بین‌المللی را مورد تاکید قرار دادند.
وی یادآور شد: اما اینکه در این مذاکرات مانند دیگر مسائل مربوط به روابط ایران، روسیه و آمریکا، روس‌ها در پی فرصت تامین منافع خود هستند جای هیچ تردیدی نیست.
کولایی همچنین بیان کرد: در طول بیش از دو دهه‌ای که از فروپاشی شوروی می‌گذرد روس‌ها در زمینه‌های مختلف نشان داده‌اند که تلاش می‌کنند از مسائل میان ایران و آمریکا به نفع خود بهره‌برداری کنند که البته این قاعده روابط بین‌المللی کنونی است.
این کارشناس مسائل منطقه‌ای با بیان اینکه امروز همه کشورها سعی می‌کنند از فرصت‌های موجود در روابط خود با دیگر کشورها برای تامین منافع و رسیدن به اهداف خود استفاده کنند، تصریح کرد: روسیه نیز از این قاعده مستثنی نیست بنابراین ما از این بابت نمی‌توانیم به روس‌ها خرده بگیریم.
لابی صهیونیسم نقش مخرب و بازدارنده در مسئله هسته‌ای ایران ایفا می‌کند
وی ادامه داد: آنچه اهمیت دارد این است که ایران مانند همه کشورهای جهان و به ویژه با در نظر گرفتن موقعیت خاصی که در این منطقه پرآشوب جهان دارد نیازمند تعامل سازنده و مفید با کشورهای جهان است.
این استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: حل و فصل مسائل مربوط به برنامه هسته‌ای ایران این فرصت را برای ما فراهم می‌کند تا در کنار رقبای منطقه‌ای خود بتوانیم از امکانات و فرصت‌های کم‌نظیر به نفع خودمان بهره بگیریم و بدون تردید عناصر مختلفی همان‌طور که سیاست را در کشور ما شکل می‌دهند در آمریکا و روسیه بر تصمیم‌گیری‌ها، روند و نتیجه آن تاثیرگذار هستند.
کولایی در ادامه گفت: در آمریکا نیز زمینه‌ها، عوامل و جریان‌های مشخصی از جمله لابی صهیونیست‌ها مایل به حل و فصل مسائل موجود نیستند و نمایندگان این جریان‌ها و تفکرات به گونه‌ای در مسیر گفت‌وگوهای کنونی نقش بازدارنده و مخرب خود را ایفا می‌کنند.
طولانی شدن مذاکرات به معنای شکست نیست
وی با اشاره به نقش قدرت‌های منطقه در مساله هسته‌ای ایران، تصریح کرد: در سطح منطقه نیز به همین شکل است و برخی قدرت‌های رقیب مایل نیستند کشور ما بتواند با استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات بی‌نظیر خود در شرایط منطقه و فراتر از منطقه نقش موثر و سازنده خود را ایفا کند بنابراین تقلیل دادن عوامل طولانی شدن مذاکرات کنونی که به نظر من نمی‌توان نام شکست را بر آن گذاشت بسیار متنوع و متعدد است.
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه تاکید کرد: این هنر دیپلمات‌ها و تصمیم گیرندگان سیاسی است که باید برای فائق آمدن بر این موانع تدبیر کنند و از امکانات و ظرفیت‌های موجود در کشور که بسیار متنوع و گسترده است بهره‌برداری کنند.
کولایی در خصوص امکان دستیابی به توافق نهایی در مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه 1+5، گفت: انتظاری که از فرآیند مذاکره در مورد چنین مساله حساسی با سوابق آن می‌رود این است که این مذاکرات را به یک مقطع خاص محدوده نکرده و راه این ارتباط را باز تلقی کنیم.
ایران ظرفیت انتقال گاز به برخی کشورهای همسایه را دارد
وی همچنین در پاسخ به این سوال که گفته می‌شود در صورت رفع تحریم‌های ایران و صادرات گاز به اروپا، روسیه منافعش را در خطر می‌بیند و به همین دلیل شاید این کشور مانع توافق نهایی در مذاکرات شود، اظهار کرد: این سوال خیلی ساده بیان می‌شود چرا که باید ابتدا دید سهم ایران در بازار انرژی جهان چه مقدار است.
این کارشناس مسائل منطقه‌ای ادامه داد: اینکه ما در داشتن ذخایر گاز چه جایگاهی داریم یک مساله است و اینکه توان ظرفیت این گاز از سوی کشور ما در بازارهای جهانی چیست مساله دیگری است. در واقع به دست آوردن موقعیت ممتاز برای ایران در بازارهای جهانی موضوعی است که نیازمند فرآیندی از بازسازی و بهسازی زیرساخت‌های داخلی در حوزه استفاده از گاز طبیعی است تا به ما امکان حضور فعال در بازار جهانی گاز را بدهد.
کولایی با بیان اینکه در حال حاضر ما از برخی از کشورهای همسایه گاز وارد می‌کنیم و در واقع در مسیر انتقال گاز به برخی کشورهای دیگر قرار داریم، بیان کرد: ما ظرفیت انتقال گاز به برخی کشورهای همسایه را نیز داریم ضمن اینکه این حضور و تعامل در گرو حل و فصل مسائل بسیاری است که به روابط ما با جامعه جهانی مربوط می‌شود.
وی افزود: در غیر این صورت در شرایط حل و فصل نشدن مشکلات ما با جامعه جهانی آنچه بر سر خط لوله صلح آمد و بهره‌مندی‌های گسترده و بسیار متنوع دولت‌های هند و پاکستان در امتیاز گرفتن از آمریکا در خصوص این خط لوله در موارد دیگر نیز تکرار خواهد شد.
بهبود رابطه جمهوری اسلامی با جامعه جهانی در رقابت با روسیه به نفع ایران خواهد بود
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه تاکید کرد: به نظر من باید یک نگاه همه‌جانبه به این موضوع داشت. بررسی توانمندی صادرات گاز ایران در درجه اول مورد نیاز است و در درجه بعد باید گفت بدون تردید ایران و روسیه در حوزه انرژی رقابت را تجربه می‌کنند که این حوزه‌های رقابتی در پرتو بهبود رابطه ایران با جامعه جهانی می‌تواند به نفع ما و به زیان روسیه فعال شود.
روسیه سعی کرده از اهرم گاز برای رسیدن به اهداف دیپلماتیک خود استفاده کند
کولایی یادآور شد: به طور مثال آنچه در مورد بازار اروپا مورد اشاره قرار گرفت بدون تردید مورد رضایت روس‌ها نیست و در طول سال‌های گذشته رهبران روسیه همواره سعی کرده‌اند ایران را به سوی بازارهای شرقی سوق دهند و هیچ نوع تعاملی به حضور ایران در بازارهای غربی نداشتند چرا که روسیه سعی کرده از اهرم گاز برای رسیدن به اهداف دیپلماتیک خود بهره بگیرد.
انتقال انرژی از حوزه‌های رقابتی میان ایران و روسیه است
وی با تاکید بر اینکه این یکی از حوزه‌های رقابتی در بهره‌برداری و انتقال گاز و همچنین در خصوص مسیرهای انتقال انرژی از مناطق شمالی است، تصریح کرد: ایران به لحاظ موقعیت خاصی که از نظر جغرافیایی دارد می‌تواند کشورهای آسیای مرکزی، قفقاز و حوزه خزر را در رسیدن به بازارهای جهانی کمک کند.
این کارشناس مسائل منطقه‌ای همچنین حوزه انرژی و انتقال انرژی را از حوزه‌های رقابتی میان ایران و روسیه دانست و افزود: این موضوع قابل اهمیتی است که در صورت تغییر معادلات کنونی به زیان ما خواهد بود.
همه کشورهای ساحلی خزر تمام کارت‌های خود را برای بیشتر کردن منافع به میز مذاکره می‌آورند
کولایی در ادامه گفت‌وگوی خود با ایسنا در خصوص برگزاری نشست خزر در 7 مهرماه سال جاری در کشور روسیه، گفت: بدون تردید میز مذاکره خزر میزی است که همه کشورهای ساحلی همه ابزار و همه کارت‌های خود را برای بیشتر کردن منافع و دستاوردهای خود به میدان می‌آورند که نه تنها بازیگران حوزه خزر از همه امکانات و توانمندی‌های خود در این روند بهره می‌گیرند بلکه سعی می‌کنند از معادلات فرامنطقه‌ای و بین‌المللی نیز به نفع خود استفاده کنند.
وی ادامه داد: سیاستی که در مورد جمهوری آذربایجان یا حتی قزاقستان در طول سال‌های گذشته وجود داشته حمایت آمریکا و شرکت‌های چند ملیتی از طرح‌های انرژی و انتقال انرژی در این کشورها بوده که با منافع این کشورها کاملا همخوانی داشته است.
ایران از منافع حوزه دریای خزر استفاده نکرده است
این استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران با بیان اینکه موضوع بهره‌برداری از دریای خزر و رژیم حقوقی این دریاچه در سال‌های گذشته برای ایران یکی از عرصه‌های عدم تکاپوی لازم برای دستیابی به منافع بوده است، اظهار کرد: ما به دلیل نبود رابطه مناسب با جامعه جهانی نتوانستیم از اهرم‌های خود در این مذاکرات استفاده کنیم و در واقع نبود اولویت در روابط با کشورهای ساحلی دریای خزر به ویژه جمهوری‌های آذربایجان، قزاقستان و حتی ترکمنستان امروز روابطی را فراروی ما قرار داده که اهرم‌های مناسب برای تنظیم آن در این حوزه به دلیل نبود اولویت مناسب در روابط با این کشورها از پیش شکل نگرفته است.
اهرم‌های زیادی برای چانه زنی در موضوع خزر وجود ندارد
کولایی خاطرنشان کرد: به همین دلیل اهرم های زیادی برای چانه زنی وجود ندارد اما امتیازی که ما در این حوزه داریم مقررات حقوق بین‌الملل و تعهدات پیشین این کشورها است که چند بار متعهد شدند به توافق‌های دوران اتحاد شوروی پایبند باشند تا توافق جامعی در بین این کشورها شکل بگیرد.
این کارشناس مسائل منطقه‌ای در ادامه تاکید کرد: به نظر می‌رسد اگر جمهوری اسلامی ایران در تعامل خود با جامعه جهانی بتواند به حل و فصل مسائل موجود دست یابد در این عرصه نیز در موقعیت بهتری برای دستیابی به منافع خود قرار خواهد گرفت.
اراده لازم برای دفاع از منافع همه‌جانبه مردم در حوزه دریای خزر کمتر دیده می‌شود
وی افزود: آمارها نیز نشان می‌دهد به جز ایران همه کشورهای ساحلی از منابع انرژی دریای خزر بهره برداری می‌کنند و ما به لحاظ جغرافیایی در شرایطی قرار داریم که آلودگی‌ها و مشکلات زیست محیطی این دریاچه برای ما بسیار آسیب‌زا است. در این زمینه نیازمند تقویت و تعمیق همکاری‌ها با کشورهای ساحلی دریای خزر هستیم که متاسفانه به نظر نمی‌رسد اولویت ویژه‌ای به مسائل این دریاچه داده شده باشد.
کولایی در ادامه بیان کرد: جایگاه حوزه خزر در دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران متاسفانه تابعی از دیگر مسائل و اولویت‌هاست و این منطقه توجه و اراده لازم را برای دفاع از منافع همه‌جانبه که مردم ما در آن دارند کمتر دریافت کرده است.
روسیه به دنبال بازسازی قدرت خود در سطح منطقه است
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران همچنین در ارزیابی خود از موقعیت روسیه در منطقه با توجه به تحولاتی که در اوکراین صورت گرفته، گفت: روسیه اعلام شده و اعلام نشده در پی احیای نقش و نفوذ قدرتمند دوران اتحاد شوروی نه، که تاریخ خود است.
وی ادامه داد: روسیه قرن‌ها در مناطق پیرامونی به اشکال گوناگون سلطه خود را اعمال کرده البته بدون شک روس‌ها می‌دانند که احیای اتحاد شوروی عملی نیست، اما متناسب با شرایط جدید دولت خود استفاده از همه اهرم‌ها و امکاناتی که در جمهوری‌های پیرامون دارند را مورد توجه قرار داده است.
کولایی خاطرنشان کرد: از جمله این اهرم‌ها روس‌تبارهایی هستند که در جمهوری‌ها زندگی می‌کنند و امکان بسیار خوبی را برای این نوع مداخلات روسیه فراهم آورده‌اند.
این استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران همچنین تاکید کرد: رهبران روسیه پیش از این هم با ارائه تز «خارج نزدیک و خارج دور» نشان داده بودند که در این منطقه برای خود منافع ویژه‌ای قائل هستند، منافعی که غرب به ویژه آمریکا حاضر به پذیرش و به رسمیت شناختن آن نیست.
کولایی در پایان گفت: به نظر می‌رسد که روس‌ها تا آینده قابل پیش‌بینی این تقابل را با بهره‌گیری از همه امکانات خود دنبال کنند و دخالت‌های این کشور در مسائل منطقه‌ای تداوم خواهد یافت و آن به دلیل بازسازی قدرت خود در سطح منطقه است.
