آیااردوغان ازشیعیان عذرخواهی خواهدکرد؟

اردوغان در این برنامه تلویزیونی، در میانه انتقادات خود به طرفداران «فتح الله گولن»، شیعیان را نیز مورد حمله قرار داد و گفت: «این افراد (گولنیست ها) سه ویژگی مهم دارند؛ تقیه کردن، دروغ گفتن و افترا زدن. نتیجه هر سه خصلت، فتنه و فساد است. یاران گولن با این صفات از شیعیان جلو زده اند؛ زیرا شیعیان در سه صفت تقیه، دروغ و افترا در مقابل گولنی ها کم آورده اند». 

المانیتور با اشاره به این موضوع می نویسد شیعیان ترکیه که عموماً با عنوان «جعفری» (پیروان امام جعفر صادق) شناخته می شوند، اکنون خواستار عذرخواهی اردوغان هستند. انجمن های جعفری ترکیه نیز ضمن موضع گیری علیه سخنان اردوغان، در بیانیه ای اعلام کرده اند که نخست وزیر باید به عقاید همه شهروندان احترام بگذارد و باید بداند که توهین به هر عقیده ای، جرم است. 

«علی اوزگوندوز»، نماینده پارلمان ترکیه که عضور حزب جمهوری خواه خلق است نیز اظهار داشته نخست وزیر با واسطه نفرت انگیزی و ایجاد خصومت میان مردم، مرتکب جرم شده است. وی گفته: «رویکرد تبعیض آمیز، نژادپرستانه و فرقه گرایانه اردوغان، آرامش اجتماعی ما را تهدید می کند». 

در این میان، تظاهراتی که انجمن های جعفری ترکیه قصد برگزاری آن را داشتند، در لحظه آخر لغو شد. رهبران این انجمن ها دلیل این امر را وجود برخی تلاش ها برای سوءاستفاده از فضای موجود و سوق دادن ترکیه به مسیری خطرناک اعلام کردند. به گفته آن ها، در صورتی که گلوله ای سبب کشته شدن یک کودک شیعه شود، دیگر نمی توان جلوی علوی ها و جعفری ها را گرفت و این برای کل کشور آسیب رسان خواهد بود.

«محمود گوک» که یک روزنامه نگار ترک جعفری است به المانیتور می گوید زدن برچست دروغگو و فتنه گر به جعفری های ترکیه، اقدامی به شدت آسیب رسان است؛ زیرا جعفری ها جمعیتی بوده اند که حقوق خود را فدای آرامش ترکیه کرده اند. وی اظهارات اردوغان را ناشی از معلومات متعصبانه وی دانسته است. 

البته در این نکته که معلومات اردوغان دارای نواقص جدی است، تردیدی وجود ندارد. مدتی قبل نیز زمانی که علوی های ترکیه درخواست ساخت یک «سماوی» (عبادتگاه مخصوص علویان) را در محله «کاراساهمنت» استانبول داشتند، وی سماری را محلی برای جشن و پایکوبی خطاب کرد. پس از آن نیز زمانی که علویان به هر حال سماوی مذکور را احداث کردند، اردوغان اقدام آن ها را «شرارت بار» خطاب کرد. 

از سوی دیگر، باید اشاره کرد که این گونه اظهارات اردوغان، تنها به اتهام زنی علیه مذاهب و فرقه های موجود در داخل ترکیه محدود نمی شود؛ بلکه وی در مواردی اظهاراتی را علیه دیگر ملیت ها نیز مطرح کرده که ازعمق دیدگاه نژادپرستانه وی حکایت دارد. به عنوان مثال، یک بار در سال 2011 وی یونانی را هدف این گونه اظهارات خود قرار داده و در توصیف کتاب هایی که علیه خودش منتشر شده بود، گفت: «از دید آن ها، ما یهودی، آمریکایی و با عرض معذرت، یونانی هستیم». 

المانیتور اشاره می کند که جعفری ها – که به ویژه طی سال های اخیر با برگزاری پرشکوه مراسم عاشورا خود را بیش از پیش در عرصه عمومی ترکیه مطرح کردند – در گذشته نیز مشکلاتی با دولت داشتند؛ اما تقابل مستقیم و آشکار دولت با آن ها، پدیده ای جدید محسوب می شود. 

جمعیت جعفری ترکیه که اکثر آن ها را آذری تبارها تشکیل می دهند، عمدتاً در استان های «قارص» و «ایغدیر» ساکن هستند و جمعیت آن ها بین 700 هزار تا سه میلیون نفر برآورد می شود. جعفری ها از سال 2006 و از طریق سازمان «جعفری دِر» به طور جدی وارد عرصه فعالیت های اجتماعی ترکیه شدند. هرچند، از همان زمان نیز فشارهای گوناگون از سوی دستگاه های مختلف دولتی متوجه آن ها شد.

از جمله مشکلاتی که جعفری ها در ترکیه با آن دست به گریبان هستند، وضعیت مساجدشان و همچنین آموزش های تحریف شده در مدارس است. شورای دولتی امور مذهبی در ترکیه تا حدی دارای رویکرد تبعیض آمیز است که حتی شاخه های دیگر اهل سنت، به جز مکتب «حنفی» را نیز به رسمیت نمی شناسد، چه برسد به جعفری ها و علویان. اما جعفری ها تأکید دارند که مساجد و امامان جماعتشان باید مستقل از این شورا باشد.

به عقیده المانیتور، آنچه در عمل طی سال های اخیر و در دوره حکومت حزب «عدالت و توسعه» در ترکیه جریان داشته، سیاستی مبتنی بر «سنی کردن» دیگر جمعیت های مذهبی این کشور بوده و همین امر، زمینه رنجش و خشم مذاهب مختلف را در این کشور فراهم کرده است. به هر حال، اینک و پس از توهین های آشکار اردوغان، جعفری های ترکیه کمترین اقدام لازم را عذرخواهی رسمی وی می دانند.