تئاتری‌ها خوب یادشان هست سال 85 بحث بازسازی تئاتر شهر مطرح شد، ابتدا قرار بود این تعمیرات اواخر سال 85 آغاز شود و تا اواسط اردیبهشت 86 به پایان برسد اما این زمان‌بندی مانند بسیاری اتفاقات دیگر دستخوش تغییرات شد.
با توجه به وضعیت ایمنی تئاتر شهر، ضرورت تعمیرات و بازسازی این مجموعه بر کسی پوشیده نیست، بویژه اینکه خرداد 83 تالار «خانه خورشید»، یکی از تالارهای کوچک تئاتر شهر، دچار آتش سوزی شد و بار دیگر ضرورت ایمن سازی بزرگترین مرکز تئاتر ایران به همگان یادآوری شد، از سوی دیگر بهروز غریب‌پور به عنوان مدیر پروژه بازسازی معرفی شد و هنرمندان تئاتر دل‌شان را خوش کردند که این بازسازی به سلامت انجام خواهد شد چراکه غریب‌پور با تبدیل کشتارگاه به فرهنگسرای بهمن و پادگان سربازی به خانه هنرمندان ایران سابقه قابل قبولی نزد همکارانش داشت بنابراین، همه اینها باعث شد اوایل کمتر کسی نسبت به این موضوع واکنشی منفی نشان دهد اما تنها بعد از گذشت چند ماه، بازسازی تئاتر شهر مورد آماج انتقادات قرار گرفت.
در آغاز بهروز غریب‌پور از مدیریت پروژه کنار گذاشته شد. این در حالی بود که او تمام طرح‌های لازم را با جزییات کامل تهیه کرده بود؛ طرح‌هایی که هنوز هم موجود است.
غریب‌پور اوایل فروردین سال 86 با بیان نامشخص بودن زمان قطعی آغاز عملیات نوسازی گفته بود:« در نظر داریم بعضی تغییرات را به گونه‌ای انجام دهیم که نیازمند تعطیلی تمام سالن‌ها نباشد، بدین معنا که در طول زمان نوسازی سالن‌ها به نوبت بتوانند برنامه‌های خود را دنبال کنند. طبق پیش‌بینی‌های انجام شده بازسازی تئاتر شهر منوط به انعقاد قرار داد با شرکت‌های حرفه‌ای است تا بتوانیم بهسازی وضعیت نور، الکترونیک، مبلمان و امور فنی را به بهترین شکل انجام دهیم.»
وی همچنین از تامین منابع مالی ساخت و ساز تئاتر شهر خبر داده و گفته بود: «خوشبختانه در آخرین روزهای سال 85 منابع مالی تامین شد، اما به دلیل مراحل اداری که در پیش رو داریم، بازسازی مجموعه از زمان پیش‌بینی شده قبلی به تاخیر می‌افتد. »
بهروز غریب‌پور امیدوار بود بازسازی تئاتر شهر بهار سال 86 که فصل مناسبی برای عملیات ساخت و ساز است انجام شود.
اما چند روز بعد یعنی اواخر فروردین 86 روابط عمومی مرکز هنرهای نمایشی، در خبری کوتاه اعلام کرد: امور اجرایی تعمیرات و بازسازی مجموعه تئاتر شهر به بنیاد رودکی سپرده شد!
در این خبر آمده بود:«پس از برگزاری جلسات رئیس مرکز هنرهای نمایشی با محمدحسین صفار هرندی، وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی و محمدحسین ایمانی خوشخو، معاون وقت وزیر، مقرر شد بازسازی مجموعه تئاتر شهر با اولویت‌های ایمن‌سازی، ترمیم و تجهیز بر اساس تحقیقات و مطالعات به عمل آمده و نیز مبنی بر طرح‌های پیش بینی شده از سر گرفته شود. بنیاد «رودکی» به عنوان کارفرما و دفتر طرح‌های عمرانی به عنوان ناظر کیفی از هفته اول اردیبهشت ماه 86 و همزمان با اجرای برنامه‌های نمایشی، بازسازی را آغاز خواهند کرد.»
پیش‌تر قرار بود تعمیرات از اسفندماه سال 85 با تعطیلی کامل مجموعه تئاتر شهر صورت پذیرد که این امر به دلیل عدم تخصیص بودجه کافی متوقف شد اما مسوولان قول دادند کار ادامه خواهد یافت.
هیچ کس به طور رسمی دلیلی برای این تصمیم اعلام نکرد و تنها در گفتگوهای غیر رسمی و دوستانه مطالبی رد و بدل می‌شد که پای یکی از اعضای خانواده یک مسوول وقت و پیمانکار جدید پروژه که تاجر سنگ است، در میان است.
و این چنین بود که سال 86 بازسازی تئاتر شهر به مهمترین رویداد تئاتری سال تبدیل شد. در پی این بازسازی مهمترین مجموعه تئاتری کشور حدود شش ماه تعطیل شد. در آن دوره حسین پارسایی مدیر اداره کل هنرهای نمایشی و مهرداد رایانی مخصوص مدیر تئاتر شهر بودند. قرار بود این مجموعه با اجرای نمایش «افرا» کار بهرام بیضایی بازگشایی شود اما بیضایی ترجیح داد نمایش‌اش را در تالار وحدت به صحنه ببرد. گرچه خود او ناراحت بود که تالار وحدت برای اجرای نمایش «افرا» مناسب نیست اما باز هم این تالار را به تئاتر شهری که دیگر شبیه تئاتر شهر نبود، ترجیح داد.
بعد از شش ماه انتظار درهای تئاتر شهر به روی هنرمندان تئاتر باز شد اما کمتر کسی توانست در برابر دیدن این تغییرات سکوت کند. حتی کسانی مانند بیضایی که حاضر به گفتگوهای خبری نشدند، در گفتگوهای دوستانه مراتب تاسف خود را از اینکه تئاتر شهر شبیه چلوکبابی‌ها شده، بیان کردند!
اگر کمی هم منصف باشیم ، می‌بینیم تئاتری‌ها حق داشتند. در شرایطی که امیدوار بودند وضعیت ایمن سازی و آکوستیک مجموعه حل شود، مشکلات فنی مانند نقاط کور سالن‌ها برطرف شود، امکانات نور و صدا به روز و بهسازی شود، تئاتر شهر به برق اضطراری، راه‌های خروج اضطراری، سیستم اعلام و اطفاء حریق و ... تجهیر شود، ناگهان با دیوارهایی سنگی روبرو شدند که شبیه دیوار رستوارن‌ها شده بود! موکتهایی که باعث می‌شد صدا در سالن نپیچد، برداشته شده بود و به جای آن کفپوش‌هایی نصب شده بود که صدای رفت و آمد و صدای کفش تماشاگران را بارها بلندتر جلوه می‌داد. صندلی تالارها ثابت شده بود و دیگر امکان چینش متحرک آنها وجود نداشت اما این تنها مشکل صندلی‌ها نبود. صندلی‌های تئاتر شهر با صندلی‌های کهنه فرهنگسرای نیاوران تعویض شده بود! گویا بانی‌های بازسازی فکر می‌کردند اگر روکش صندلی‌های نیاوران را عوض کنند، کسی متوجه این موضوع نخواهد شد!
گرچه بازسازی بعد از شش ماه کامل نشد اما مجموعه تئاتر شهر باز شد و حمید سمندریان بعد از 10 سال دوری از تئاتر نمایش «ملاقات بانوی سالخورده» را در شرایطی در تالار اصلی این مجموعه اجرا کرد که گروه اجرایی و تماشاگران از سرمای این تالار می‌لرزیدند! چراکه سیستم سرمایش و گرمایش هم در کنار بدتر شدن مشکلات فنی سالن، از دیگر مسایل تالار اصلی بود.
چند روز بعد محمدحسین صفارهرندی وزیر وقت ارشاد همزمان با آغاز به کار بیست و ششمین جشنواره تئاتر با همراهی جمعی از هنرمندان و مسوولان از تالارهای بازسازی‌شده مجموعه تئاتر شهر دیدن کردند.
در این بازدید وزیر فرهنگ و ارشاد از تالارهای بازسازی‌شده، راهروها، اتاق‌های گریم، رخت‌کن‌ها و تجهیزات تالارهای نمایشی دیدن کرد و مهدی مسعودشاهی به عنوان پیمانکار پروژه و مدیرعامل بنیاد رودکی همراه با حسین پارسایی مدیر اداره کل هنرهای نمایشی و مهرداد رایانی مخصوص مدیر مجموعه‌ی «تئاتر شهر» درباره وضعیت فعلی تالارها توضیح دادند.
صفارهرندی از افرادی که در روند بازسازی این مجموعه سهم داشتند، تشکر کرده و گفته بود: « در مواجهه با اتفاقی که در تئاتر شهر به مانند یک فاجعه رخ داده بود، اولین چیزی که به ذهنم رسید بار مسوولیت یک اتفاق ناگوار بود زیرا کوچکترین سهل‌انگاری در مجموعه فرسوده تئاترشهر می‌توانست گریبان همه ما را بگیرد و مصیبت‌های زیادی به وجود آورد.»
وی خاطرنشان کرده بود: «طی سال‌های اخیر مجموعه تئاتر شهر سراپا بود، هرچند که طبیعی‌تر این بود که برای چندماه تمام سالن‌ها را تعطیل می‌کردیم تا بازسازی انجام شود. اما باز هم با همکاری مسوولان، ما خطر را از ساحت یک مجموعه فرهنگی دور کردیم تا تصویر زیبا و چشم‌نواز از مجموعه بزرگ تئاتر شهر به وجود آورد.»
صفارهرندی با یادآوری بازدید خود از این مجموعه در قیاس با سال‌های قبل گفته بود: «بعضی سالن‌ها آنقدر خاک صحنه خورده بودند که بعد از بازسازی شکلی غریب برای ما داشتند و این مساله نشان می‌دهد که همه‌چیز طبق آنچه باید انجام شود، پیش رفته و سال آینده قطعا سال پررونقی برای فرهنگ و هنر ایران است.
اما هنوز بوی سوختگی در تالار سایه تئاتر شهر می‌آمد و بخشی از صندلی‌های تالار اصلی در راهروی کارگاه نمایش دیده می‌شد و وضعیت سیستم‌های گرمایی تالارها مشخص نبود.
به تدریج و همچنانکه گروه‌های بیشتری نمایش‌هایشان را در تئاتر شهر به صحنه می‌بردند، انتقادات تئاتری‌ها از روند بازسازی بالا گرفت تا جایی‌که یک سال بعد یعنی سال 87 وزیر ارشاد بار دیگر از تئاتر شهر بازدید کرد. صفار هرندی دراین بازدید، ناچار شد به پرسش‌هایی درباره مشکلات بازسازی مجموعه تئاتر شهر توضیح بدهد.
او گفته بود: «همیشه بخشی از این اقدامات سلیقه‌ای است. برای بازسازی از مسعودشاهی کمک گرفتیم که از اول انقلاب تاکنون تجربه‌ای طولانی در این زمینه دارد و او مهندسان، معماران و مشاوران را انتخاب کرد. دفتر فنی وزارتخانه هم در کنار این کار، فعالیت داشتند. آنچه رخ داده به این صورت نیست که همین گونه رها شده باشد. بنده در روزهای پایانی بازسازی با نگاه جزء به جزء، بخش های مختلف را دیدم و اگر امروز دچار مشکلات صوتی هستیم می‌توان برایش چاره‌اندیشی کرد.»
محمدحسین ایمانی خوشخو معاون هنری وقت هم که وزیر ارشاد را در این دیدار همراهی می‌کرد، درباره برخی مشکلات فنی که بعد از بازسازی تئاتر شهر به وجود آمده بود، توضیح داده بود: «دوستان رسانه‌ای در جریان کل بازسازی هستند. اگر به شکل سابق بود، نگرانی ما بسیار عمیق‌تر بود چون کوچکترین جرقه در شکل قدیمی تئاتر شهر به فاجعه‌ای انسانی می‌انجامید. فراموش نکنیم مسعودشاهی مشاور بسیاری از پروژه‌های بزرگ بازسازی بوده است. البته هر کاری، نواقصی دارد. اگر امروز با مشکل صدا روبرو هستیم قبلا هنگام حرکت در سالن‌ها با مشکل بلند شدن گرد و خاک روبرو بودیم. در حالیکه امروزه تمام پروژه‌ها و سالن‌ها از همین کف پوش‌هایی استفاده می‌کنند که امروز در تئاتر شهر استفاده شده است.»
او معتقد بود:« آکوستیک سالن‌ها در قیاس با گذشته تغییری نکرده است. قبلا دخمه‌هایی به نام سالن نمایش داشتیم اما امروز شرایط خیلی بهتر از قبل شده است. وقتی که پشت‌بام تئاتر شهر تخلیه شد، عده‌ای گمان کردند بنای عظیمی خراب و تخلیه شده است.»
به اعتقاد ایمانی خوشخو اگر تاکید وزیر و همکاری دفتر طرح‌های عمرانی نبود، بازسازی تئاتر شهر به شکل ضربتی انجام نمی‌شد.
اما هیچ یک از این توضیحات باعث کم شدن انتقادات تئاتری‌ها نشد تا جایی که اوایل سال 88 حسین پارسایی پیرو برخی انتقادات در مراسم اختتامیه اردیبهشت تئاتر ایران، گفته بود:«اگر بازسازی ایده‌آل شما نیست، بگویید بازسازی ایده‌آل نیست. اما بخش‌هایی از مجموعه تئاترشهر نو شده است، دیگر نگویید که تئاترشهر شبیه چلو‌کبابی شده است و کل روند بازسازی را زیر سوال نبرید.»
آذر سال 88 سید محمد حسینی که وزیر ارشاد دولت دهم شده بود، از تئاتر شهر بازدید کرد. این بازدید هم بی دلیل نبود چون معمولا حضور وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی در مکانی مانند تئاتر شهر در پی یک حادثه خطر ساز صورت می‌گیرد. آذر سال 88 در پی ترک دوباره بخشی از دیواره بیرونی تالار «قشقایی» مجموعه تئاتر شهر، وزیر ارشاد با همراهی برخی از مدیرانش از مجموعه تئاتر شهر بازدید کرد.
حسینی در این بازدید گفته بود: «ما به تئاتر شهر آمدیم که تصویر درستی از این ساختمان در ذهن داشته باشیم و قرار شد دوستان هم سوابق تئاتر شهر را به ما ارائه بدهند.»
او همچنین درباره بازسازی مجموعه تئاتر شهر هم تاکید کرده بود: « بازسازی باید کامل شود و اشکالات ساختمان برطرف شود.»
اما دو ماه بعد، جشنواره‌ی تئاتر فجر در شرایطی کار خود را آغاز کرد که هنوز بازسازی نیمه‌تمام آن ادامه داشت. گرچه قرار بود زیباسازی این مجموعه در دستور کار قرار بگیرد، اما وضعیت به همان منوال قبلی بود. همچنان وضعیت سرویسهای بهداشتی زیرزمین، نقاشی ناتمام درها و دیوارها، ترمیم نشدن بخشی از سقف‌های کاذب، تعمیر نشدن یکی از آسانسورها و... به همان شکل سابق بود. در حالی که قرار بود به رغم ناتمام ماندن بازسازی، زیباسازی مجموعه توسط دفتر طرح‌های عمرانی وزارت ارشاد مورد توجه قرار بگیرد.
حسین پارسایی که همچنان مدیر وقت داره کل هنرهای نمایشی بود، پیش از آغاز به کار بیست و هشتمین جشنواره تئاتر فجر، گفته بود:« دفتر طرح‌های عمرانی پذیرفته که بازسازی تکمیل بشود اما هنوز این اتفاق محقق نشده است، شاید یکی از دلایل آن کمبود اعتبار باشد. »
دلیل این تاخیر هر چه بود، این انتظار سال‌ها ادامه داشت. دیگر چشمان هنرمندان و تماشاگران تئاتر به مناظر ناخوشایند تئاتر شهر عادت کرده بود. در این بنایی که زود به پیری نشسته است، چیز زیادی عوض نشد و تئاتر شهر چشم به راه بازسازی بود و همچنان ساکت بود و منتظر اما سکوت این مجموعه از سر رضایت نبود تا اینکه چند ماه پیش، روابط عمومی تئاتر شهر با ارسال خبری کوتاه، آتش زیر خاکستر مانده را دوباره شعله‌ور کرد.
سید صادق موسوی مدیر پیشین تئاتر شهر از حضور شرکت پیکر نهاد برای تکمیل بازسازی تئاتر شهر خبر داده و گفته بود:« بین چهار تا پنج میلیارد تومان برای تعمیر و تجهیز اصولی تئاترشهر لازم است. سال گذشته بیش از یک میلیارد تومان هزینه شد که بیشتر صرف سفارش و ساخت 44 تابلو برق، خرید دو دستگاه هواساز و ساخت دیزل ژنراتور شد ولی اعتباراتشان تمام شد به نحوی که حتی پول خرید کابل‌هایی که به وسیله آنها ژنراتور و برق اضطراری نصب می‌شد، وجود نداشت. البته آن زمان گفتند هزینه این کابل‌ها معادل 400 میلیون تومان است.»
او با اشاره به پیگیری‌هایش با اداره کل هنرهای نمایشی و ارجاع این موضوع به معاون هنری و وزارتخانه،ادامه داد: «ظاهرا دوباره اعتباری برای تعمیر تئاترشهر تخصیص داده‌اند و با همان شرکت «پیکر نهاد» برای سال 92 قرارداد جدیدی بسته‌اند. نامه‌ای هم به ما رسید و کارکنان این شرکت را معرفی کرد و گفتند با آنها همکاری کنیم و فضای لازم را در اختیارشان بگذاریم.»
حالا از این گفت‌وگو چند ماه می‌گذرد. اتابک نادری مدیر جدید تئاتر شهر نیز نسبت به وضعیت ایمنی این مجموعه هشدار جدی داده است.هرچند واژه بازسازی برای تئاتری‌ها به واژه‌ای نامیمون تبدیل شده که هیچ خاطره خوشی را تداعی نمی‌کند، با این حال هنرمندان تئاتر امیدوارند با معاون هنری جدید، ادامه روند بازسازی شکل مطلوب‌تری داشته باشد.
مرادخانی علاوه بر 13 میلیارد بدهی که از دوره پیشین تحویل گرفته است، باید راه چاره‌ای برای بازسازی ایده‌آل تئاتر شهر پیدا کند تا شاید بنای تئاتر شهر تهران، آرام بگیرد.
