صراط: «2تا‌بچه
کافیه و فرزند کمتر، زندگی بهتر»، شعارهای سلامت جامعه ایران در دهه 70
بود که سعی در کنترل جمعیت کشور و میل خانواده‌ها به فرزند آوری داشت. در
آن سال‌ها و روزها که کشور تازه از شرایط جنگ تحمیلی خارج شده بود، نگاه
خانواده‌ها به فرزند آوری و نگرانی از تشدید جمعیت جامعه وجود داشت و دولت
وقت و مسئولان تصمیم گیر به دنبال سیاست‌هایی برای کنترل جمعیت بودند. از
آن روزها بیش از بیست سال می‌گذرد و اکنون این خطر کاهش جمعیت کشور و پیر
شدن سن جمعیت است که به عنوان هشداری برای جامعه محسوب شده و جامعه ایرانی
را در آستانه پیر شدن قرار داده است. تذکرهای اخیر رهبری انقلاب به
تهدید‌های کاهش جمعیت نیز از همین روست که تداوم شرایط فعلی دوری از بچه
دار شدن، خطراتی جدی متوجه جامعه ایرانی در سال‌های پیش رو خواهد گذارد و
وزارت بهداشت به عنوان متولی بهداشت و سلامت جامعه مسئولیتی خطیر در این
بخش دارد. دکتر «علی سنگی» مدیر کل دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت
بهداشت که البته هفته گذشته، جای خود را به دکتر مطلق داد، در گفت وگو با
«قانون» به تشریح خطرات ناشی از کاهش جمعیت و برنامه‌های وزارت بهداشت برای
جلوگیری از بروز این اتفاق پرداخت:
غفلت از رصد خطرات کاهش جمعیت
دکتر سنگی با اشاره به اینکه برنامه‌های کنترل جمعیت و مقاصدی که نظام برای کاهش فرزند آوری در دهه 70 داشت، توانست تا سال 1372 به خوبی به کنترل جمعیت بپردازد، گفت: متاسفانه از سال 72 به بعد، رصدی در برنامه‌های کنترل جمعیت و تاثیری که این برنامه‌ها در آینده کشور دارد، نشد و به گونه ای سیاست‌های غلط کنترل جمعیت در بیست سال گذشته تداوم یافت. با توجه به اینکه در سال‌های دهه 60، نظام با جنگ تحمیلی مواجه بود و نگاه افزایش جمعیت در کشور وجود داشت، دولت وقت با برنامه کنترل جمعیت به دنبال تغییر نگاه مردم در فرزند‌آوری و القای این نکته که "فرزند کمتر، زندگی بهتر" می‌آفریند بود. اما این برنامه بعد از سال 72 نیز ادامه یافت و درحالی که نیازی به کنترل جمعیت کشور نبود، اما کشور به سمت کنترل جمعیت پیش رفت و در این سال‌ها نیز کسی متوجه تاثیرات منفی این اتفاق نبود. اکنون با تداوم سیاست‌های کنترل جمعیت در جامعه ساختار نسلی کشور به مخاطره افتاده است و دغدغه‌هایی که از سوی مقام معظم رهبری عنوان شده است، کاملا درست و علمی بوده و باید جامعه را متوجه مخاطرات کنترل جمعیت کرد.مدیرکل سابق دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه از نظر فرهنگی باید دغدغه فرزند آوری در خانواده‌ها برطرف شود تصریح کرد: امروز خانواده‌های ایرانی هزینه‌هایی را در زندگی انجام می‌دهند که شاید در مقابل هزینه‌های بزرگ شدن فرزندان ناچیز باشد، اما چون به لحاظ فرهنگی ، داشتن فرزند کمتر در اذهان مردم جا افتاده است، دغدغه‌های جدی برای فرزند دار شدن مطرح می‌کنند.
معضلات اجتماعی تک فرزندی
امروزه فرهنگ تک فرزندی یا نداشتن فرزند در خانواده‌های ایرانی نهادینه شده و این در حالی است که اکنون، جمعیت سالمند 2/8 درصد از جمعیت ایران را تشکیل داده و تا 20 سال دیگر، حداقل 20 درصد از جمعیت کشور را شامل می‌شود. دکتر سنگی تصریح کرد: میل خانواده‌ها به تک فرزندی، جدا از مشکلات و مخاطرات جدی که متوجه نسل و جمعیت کشور می‌کند، خانواده‌های ایرانی را نیز به لحاظ اجتماعی با مشکل ایجاد می‌کند. فرض کنید دختر تک فرزند از یک خانواده با پسر تک فرزند از خانواده دیگر ازدواج کند و در این خانواده نه از عمه و خاله خبری هست و نه از بستگانی که بتواند هویت اجتماعی خانواده را بسازد. به طور قطع این دختر و پسر با مشکلاتی در زندگی مواجه خواهند شد که اگر از اکنون به فکر آنها باشیم، می‌توان جلوی بسیاری از معضلات را گرفت. وی تاکید کرد: از سویی بحث سالمندی و پیر شدن جمعیت کشور نیز هزینه‌های بسیاری را در سال‌های آینده دنبال خواهد داشت چرا که در جوامع پیر، بیش از 60 درصد منابع و هزینه‌های کشور صرف درمان و تامین اجتماعی سالمندان خواهد شد و این مهم، فشاری دو چندان به دولت وارد خواهد کرد.
نرخ پایین فرزند آوری در ایران
متوسط نرخ رشد در جهان که برای جلوگیری از منفی شدن تراز جمعیت 1/2 درصد است که این آمار در ایران 8/1 درصد گزارش شده که حتی در برخی منابع از رشد پایین‌تر 3/1 درصدی نیز آمارهای ارائه شده است.بر اساس سناریو رشد پایین جمعیتی که سازمان ملل متحد در سال 2010 منتشر کرده است، اگر ایران با شرایط فعلی به ادامه جایگزینی جمعیتی بپردازد و برنامه ای برای تعادل آن نداشته باشد، در 80 سال آینده جمعیت 31 میلیونی را تجربه خواهد کرد که 47 درصد آن را افراد سالمند بالای 60 سال در برمی گیرند و این درحالی است که در خاورمیانه کشورهای عربستان و قطر دارای بیشترین رشد جمعیتی در میان سایر کشورهای منطقه هستند.ایران در حال حاضر نیز جزو10 کشوری است که به سرعت به سمت کهنسالی در حال حرکت هستند و در جایگاه ششمین کشور جهان قرار دارد که افراد آن به سن پیری می‌رسند و در 20 سال آینده وارد فاز اول سالمندی جمعیتی خواهد شد و در 10 سال آتی نیز فاز دوم سالمندی را تجربه خواهد کرد. مدیرکل سابق دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت در این باره به بحث پایین بودن نرخ باروری در جامعه ایران نیز اشاره کرد و گفت: در حالی که نرخ باروری در کل دنیا 1/2 درصد است، اما در سال‌های اخیر این نرخ در ایران به 76/1 درصد رسیده که ساختار جمعیتی کشور را با مشکل مواجه می‌کند. رهبری انقلاب بیش از 7 بار نسبت به مخاطرات کاهش جمعیت کشور هشدار داده اند اما متاسفانه در سال‌های گذشته توجهی به این موضوع نشد و اکنون کشور در شرایطی قرار گرفته که اگر بازهم به این هشدار‌ها بی توجهی شود، مشکلاتی جدی دامنگیر جامعه خواهد شد.وی گفت: باید برنامه‌های کنترل جمعیت در کشور برچیده شود و نباید هم فراموش کرد که ساختار جمعیتی ، بحثی ملی است و همه ارگان‌ها از صدا و سیما گرفته تا وزارت ارشاد، باید پای کار بیایند. وقتی صدا و سیما فیلم و سریال‌هایی نشان می‌دهد که خانواده‌های کم جمعیت یا بدون فرزند در آن تبلیغ شده و داشتن فرزند زیاد یک عارضه تلقی می‌شود، نباید انتظار داشت که فرهنگ نداشتن فرزند یا تک فرزندی در جامعه از بین رود. باید نوع فکر مردم در ایران تغییر کند و برنامه‌های راهبردی فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی برای فرزند آوری در پیش گرفته شود. مدیر کل سابق دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت بازنگری در بسته‌های آموزشی وزارت بهداشت در بحث جمعیت را ضروری خواند و تاکید کرد: البته از خردادماه امسال ، بخشنامه‌هایی در این خصوص ابلاغ شده اما تا زمان کارا شدن باید به طور جدی دنبال شود.
نرخ زاد و ولد با مرگومیر، یکسان می‌شود
باید آموزش‌ها به زوجین در بحث جمعیت و فرزند آوری تغییر کند چرا که با تداوم روند موجود، تا سال 1420 نرخ زاد و ولد و مرگومیر در ایران یکسان و پس از آن جمعیت رو به رشد منفی خواهد گذاشت.سنگی خاطرنشان کرد: باید زوجین تشویق به فرزند آوری شوند و زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی نیز توامان فراهم شود. از سویی باید به شاخص‌های مرگومیر مادران باردار نیز توجه کنیم. سالانه یک میلیون و چهار صد هزار زاد و ولد در کشور داریم که مراقبت از مادران پر خطر بسیار حائز اهمیت است و اختصاصاً باید مراقبت از مادران پرخطر افزایش یابد. سنگی با اشاره به برنامه‌هایی که وزارت بهداشت برای کاهش رفتارهای پر خطر جنسی در سال‌های اخیر انجام داده و تاثیر این برنامه‌ها بر کنترل جمعیت تاکید کرد: اینها منافاتی باهم ندارند و همچنان باید به خانواده‌ها و رفتارهای پر خطر ارائه کرد اما قرار نیست به زوج‌های جوان که هیچ مشکلی برای فرزند‌آوری ندارند، خدمات پیشگیری از بارداری ارائه داد. برنامه‌هایی که وزارت بهداشت برای خدمات به افراد پر خطر و جلوگیری از تشدید خطرات رفتارهای پر خطر جنسی دنبال می‌کند - همچون جلوگیری از رفتارهای پر خطر جنسی، استفاده از کاندوم و آموزش رفتارهای سالم جنسی - باید تداوم یابد اما در عین حال زوجین به فرزند آوری و آشنایی با خطرهای جلوگیری از بچه دار شدن و یا فرزند آوری در سنین بالا ، تشویق شوند.
غفلت از رصد خطرات کاهش جمعیت
دکتر سنگی با اشاره به اینکه برنامه‌های کنترل جمعیت و مقاصدی که نظام برای کاهش فرزند آوری در دهه 70 داشت، توانست تا سال 1372 به خوبی به کنترل جمعیت بپردازد، گفت: متاسفانه از سال 72 به بعد، رصدی در برنامه‌های کنترل جمعیت و تاثیری که این برنامه‌ها در آینده کشور دارد، نشد و به گونه ای سیاست‌های غلط کنترل جمعیت در بیست سال گذشته تداوم یافت. با توجه به اینکه در سال‌های دهه 60، نظام با جنگ تحمیلی مواجه بود و نگاه افزایش جمعیت در کشور وجود داشت، دولت وقت با برنامه کنترل جمعیت به دنبال تغییر نگاه مردم در فرزند‌آوری و القای این نکته که "فرزند کمتر، زندگی بهتر" می‌آفریند بود. اما این برنامه بعد از سال 72 نیز ادامه یافت و درحالی که نیازی به کنترل جمعیت کشور نبود، اما کشور به سمت کنترل جمعیت پیش رفت و در این سال‌ها نیز کسی متوجه تاثیرات منفی این اتفاق نبود. اکنون با تداوم سیاست‌های کنترل جمعیت در جامعه ساختار نسلی کشور به مخاطره افتاده است و دغدغه‌هایی که از سوی مقام معظم رهبری عنوان شده است، کاملا درست و علمی بوده و باید جامعه را متوجه مخاطرات کنترل جمعیت کرد.مدیرکل سابق دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه از نظر فرهنگی باید دغدغه فرزند آوری در خانواده‌ها برطرف شود تصریح کرد: امروز خانواده‌های ایرانی هزینه‌هایی را در زندگی انجام می‌دهند که شاید در مقابل هزینه‌های بزرگ شدن فرزندان ناچیز باشد، اما چون به لحاظ فرهنگی ، داشتن فرزند کمتر در اذهان مردم جا افتاده است، دغدغه‌های جدی برای فرزند دار شدن مطرح می‌کنند.
معضلات اجتماعی تک فرزندی
امروزه فرهنگ تک فرزندی یا نداشتن فرزند در خانواده‌های ایرانی نهادینه شده و این در حالی است که اکنون، جمعیت سالمند 2/8 درصد از جمعیت ایران را تشکیل داده و تا 20 سال دیگر، حداقل 20 درصد از جمعیت کشور را شامل می‌شود. دکتر سنگی تصریح کرد: میل خانواده‌ها به تک فرزندی، جدا از مشکلات و مخاطرات جدی که متوجه نسل و جمعیت کشور می‌کند، خانواده‌های ایرانی را نیز به لحاظ اجتماعی با مشکل ایجاد می‌کند. فرض کنید دختر تک فرزند از یک خانواده با پسر تک فرزند از خانواده دیگر ازدواج کند و در این خانواده نه از عمه و خاله خبری هست و نه از بستگانی که بتواند هویت اجتماعی خانواده را بسازد. به طور قطع این دختر و پسر با مشکلاتی در زندگی مواجه خواهند شد که اگر از اکنون به فکر آنها باشیم، می‌توان جلوی بسیاری از معضلات را گرفت. وی تاکید کرد: از سویی بحث سالمندی و پیر شدن جمعیت کشور نیز هزینه‌های بسیاری را در سال‌های آینده دنبال خواهد داشت چرا که در جوامع پیر، بیش از 60 درصد منابع و هزینه‌های کشور صرف درمان و تامین اجتماعی سالمندان خواهد شد و این مهم، فشاری دو چندان به دولت وارد خواهد کرد.
نرخ پایین فرزند آوری در ایران
متوسط نرخ رشد در جهان که برای جلوگیری از منفی شدن تراز جمعیت 1/2 درصد است که این آمار در ایران 8/1 درصد گزارش شده که حتی در برخی منابع از رشد پایین‌تر 3/1 درصدی نیز آمارهای ارائه شده است.بر اساس سناریو رشد پایین جمعیتی که سازمان ملل متحد در سال 2010 منتشر کرده است، اگر ایران با شرایط فعلی به ادامه جایگزینی جمعیتی بپردازد و برنامه ای برای تعادل آن نداشته باشد، در 80 سال آینده جمعیت 31 میلیونی را تجربه خواهد کرد که 47 درصد آن را افراد سالمند بالای 60 سال در برمی گیرند و این درحالی است که در خاورمیانه کشورهای عربستان و قطر دارای بیشترین رشد جمعیتی در میان سایر کشورهای منطقه هستند.ایران در حال حاضر نیز جزو10 کشوری است که به سرعت به سمت کهنسالی در حال حرکت هستند و در جایگاه ششمین کشور جهان قرار دارد که افراد آن به سن پیری می‌رسند و در 20 سال آینده وارد فاز اول سالمندی جمعیتی خواهد شد و در 10 سال آتی نیز فاز دوم سالمندی را تجربه خواهد کرد. مدیرکل سابق دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت در این باره به بحث پایین بودن نرخ باروری در جامعه ایران نیز اشاره کرد و گفت: در حالی که نرخ باروری در کل دنیا 1/2 درصد است، اما در سال‌های اخیر این نرخ در ایران به 76/1 درصد رسیده که ساختار جمعیتی کشور را با مشکل مواجه می‌کند. رهبری انقلاب بیش از 7 بار نسبت به مخاطرات کاهش جمعیت کشور هشدار داده اند اما متاسفانه در سال‌های گذشته توجهی به این موضوع نشد و اکنون کشور در شرایطی قرار گرفته که اگر بازهم به این هشدار‌ها بی توجهی شود، مشکلاتی جدی دامنگیر جامعه خواهد شد.وی گفت: باید برنامه‌های کنترل جمعیت در کشور برچیده شود و نباید هم فراموش کرد که ساختار جمعیتی ، بحثی ملی است و همه ارگان‌ها از صدا و سیما گرفته تا وزارت ارشاد، باید پای کار بیایند. وقتی صدا و سیما فیلم و سریال‌هایی نشان می‌دهد که خانواده‌های کم جمعیت یا بدون فرزند در آن تبلیغ شده و داشتن فرزند زیاد یک عارضه تلقی می‌شود، نباید انتظار داشت که فرهنگ نداشتن فرزند یا تک فرزندی در جامعه از بین رود. باید نوع فکر مردم در ایران تغییر کند و برنامه‌های راهبردی فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی برای فرزند آوری در پیش گرفته شود. مدیر کل سابق دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت بازنگری در بسته‌های آموزشی وزارت بهداشت در بحث جمعیت را ضروری خواند و تاکید کرد: البته از خردادماه امسال ، بخشنامه‌هایی در این خصوص ابلاغ شده اما تا زمان کارا شدن باید به طور جدی دنبال شود.
نرخ زاد و ولد با مرگومیر، یکسان می‌شود
باید آموزش‌ها به زوجین در بحث جمعیت و فرزند آوری تغییر کند چرا که با تداوم روند موجود، تا سال 1420 نرخ زاد و ولد و مرگومیر در ایران یکسان و پس از آن جمعیت رو به رشد منفی خواهد گذاشت.سنگی خاطرنشان کرد: باید زوجین تشویق به فرزند آوری شوند و زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی نیز توامان فراهم شود. از سویی باید به شاخص‌های مرگومیر مادران باردار نیز توجه کنیم. سالانه یک میلیون و چهار صد هزار زاد و ولد در کشور داریم که مراقبت از مادران پر خطر بسیار حائز اهمیت است و اختصاصاً باید مراقبت از مادران پرخطر افزایش یابد. سنگی با اشاره به برنامه‌هایی که وزارت بهداشت برای کاهش رفتارهای پر خطر جنسی در سال‌های اخیر انجام داده و تاثیر این برنامه‌ها بر کنترل جمعیت تاکید کرد: اینها منافاتی باهم ندارند و همچنان باید به خانواده‌ها و رفتارهای پر خطر ارائه کرد اما قرار نیست به زوج‌های جوان که هیچ مشکلی برای فرزند‌آوری ندارند، خدمات پیشگیری از بارداری ارائه داد. برنامه‌هایی که وزارت بهداشت برای خدمات به افراد پر خطر و جلوگیری از تشدید خطرات رفتارهای پر خطر جنسی دنبال می‌کند - همچون جلوگیری از رفتارهای پر خطر جنسی، استفاده از کاندوم و آموزش رفتارهای سالم جنسی - باید تداوم یابد اما در عین حال زوجین به فرزند آوری و آشنایی با خطرهای جلوگیری از بچه دار شدن و یا فرزند آوری در سنین بالا ، تشویق شوند.
