چغازنبیل

ال اونتاش (Al Untash به ایلامی / دوراونتاش DurUntsh به اکدی) نام باستانی شهری است که امروزه به عنوان چغازنبیل میشناسیم. این شهر به دستور اونتاش ناپیریشا، پادشاه قدرتمند ایلامی در چهارده قرن پیش از میلاد ساخته شده، به همین دلیل نام آن را الاونتاش یعنی شهر اونتاش نامیده اند. شهر از سه حصار (حصار بیرونی، حصار میانی وحصار درونی) تشکیل و در مرکز درونی‌ترین حصار، زیگورات شهر بنا شده است. علاوه بر زیگورات، در جای جای مختلف شهر، معابد و ساختمان‌های آئینی، مسکونی، مهندسی و آرامگاهی نیز ساخته شده است. کاوش در چغازنبیل از سال ۱۹۳۵ میلادی توسط هیئت فرانسوی مستقر در شوش آغاز شد و عمده کاوش‌ها به سرپرستی رومن گیرشمن از سال ۱۹۵۱ تا ۱۹۶۲میلادی انجام گرفت. در مرکز شهر، بزرگترین معبد که همان زیگورات است، قرار دارد. زیگورات چغازنبیل در دو مرحله ساخته شده است. در مرحله اول فقط یک حیاط مربع با اتاق‌هایی در اطراف حیاط بوده است. ورودی این اتاق‌ها به حیاط مرکزی باز می‌شدند. در مرحله دوم، ورودی‌های اتاق‌ها را مسدود کردند و طبقات دوم، سوم و چهارم را به صورت حجم‌های تو پر خشتی از کف حیاط مرکزی ساختند. پی هر سه این طبقات بر حیاط مرکزی قرار دارند. راه دسترسی به اتاق‌هایی که قبلا ورودی آن از حیاط مرکزی بود، نیز از سقف طبقه اول و با کمک پلکان بوده است. بر روی طبقه چهارم نیز، معبد اعلی را ساختند. احتمالا زیگورات در زمان رونق شهر، حدود ۵۲ متر ارتفاع داشته که امروزه فقط دو طبقه و نیم از آن به ارتفاع ۲۵ متر از سطح زمین باقی مانده است.

دوراونتاش یا چغازنبیل نخستین اثر تاریخی ایران است که در سال ۱۹۷۹ میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این معبد در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه واقع است. چغازنبیل اسم مرکب از دو واژه «چُغا» که در زبان لری به آن تپه می‌گویند و «زنبیل» به معنی سبد است. محوطه چغازنبیل ۱۰۰ هکتاری در واقع یک شهر به‌جای مانده از دوره ایلامی است. نام اصلی این مکان بر اساس آجرنوشته‌های به دست آمده از این محوطه به زبان ایلامی (ال- اونتاش) و به زبان اکدی دوراونتاش است.

مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه گفت: با توجه به حساسیت موضوع احداث کارخانه قند در حریم چغازنبیل ، نامه‌ای از سازمان جهانی وابسته به یونسکو واصل شده که در آن گزارش کاملی از اتفاقات و برنامه مدیریت این ماجرا خواسته شده تا در کمیته‌های تخصصی مورد ارزیابی بیشتر قرار گیرد.

در بناهای تاریخی و فرهنگی کشور در خانه‌های خشتی یزد، در مجموعه عالی‌قاپو میدان نقش‌جهان در اصفهان و حتی در چغازنبیل که جمعیت زیادی از موریانه‌ها کلونی داشتند، اتفاقات خوبی برای کنترل جمعیت آنها افتاد.