اکنون هم سياسيون و هم بزرگان کشور تاکيد دارند که رمز گذر از مشکلات کنوني داخلي و خارجي، وحدت نيروهاي انقلاب و همچنين حضور پرشور مردم در انتخابات سال آينده است. اين حضور پرشور به چه نحوي محقق خواهد شد؟
در آستانه سي و چهارمين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي
قرار داريم. در زمان پيروزي انقلاب 17 سال داشتم و به دليل نزديكي به
دست‌اندركاران انقلاب و جريان‌هاي سياسي در جريان خيلي از امور قرار دارم.
هم اكنون 51 سال دارم و تجربه گرانقدري را در طول اين سال‌ها بدست
آورده‌ام. در طول اين سال‌ها همان طور كه مي‌دانيد و بارها گفته شده ، بيش
از 30 انتخابات مهم برگزار شده است. انتخابات مربوط به مجلس پيش‌نويس قانون
اساسي، همه پرسي قانون اساسي، همه‌پرسي نوع حكومت و انتخابات رياست جمهوري
تابه‌حال 10 بار و انتخابات مجلس نيز نزديك به 14 بار البته با ميان
دوره‌اي‌ها و انتخابات خبرگان ، انتخابات شوراها و .... در شرايطي بودم كه
تمامي اين انتخابات را مملوس زير نظر داشتم و در بخش مهمي از آنها درگير
فكري يا عملي بوده‌ام، لذا با اين سابقه مي‌توانم بگويم كه تا به حال
جمهوري اسلامي ايران انتخاباتي با اين حساسيت نداشته است.
علتش چيست که شما اين انتخابات را داراي حساسيت زيادي مي‌دانيد؟
دليل آن خوب عمل نکردن دولتهاي نهم و دهم در بخشي از زمينه‌هاست.
متوجه منظورتان نمي‌شوم. يعني چه ويژگي دولتهاي نهم و دهم سبب حساس شدن انتخابات 92 شده که آن مولفه در دولتهاي قبل وجود نداشته؟
ببينيد
در تمامي انتخابات قبلي بخش عمده‌اي از گروه‌هاي سياسي كه اكثريت جامعه
را تشكيل مي‌دادند، شركت داشتند. اگر مشكل با خارجي‌ها وجود داشت، مستقيماً
درگيري و دخالت غربي‌ها مخصوصاً آمريكا و اروپا ديده نمي‌شد البته از طريق
نوچه‌هاي خود اقداماتي را انجام مي‌دادند. 8 سال جنگ تحميلي را با عراق
داشتيم و انسجام داخلي به دليل جنگ در حد بالايي بود. انتخاباتي كه در دولت
سازندگي و يا دولت اصلاحات برگزار مي‌شد، در فضاي تنش‌زدايي با جهان و حتي
در داخل همراه بود. مي‌دانيم كه هاشمي رفسنجاني با شعار سازندگي مطرح شد و
از گفتمان خود عدول نكرد و او را نيز به همين عنوان مي‌شناسند. خاتمي از
اصلاحات گفت و تا امروز نيز بدان وفادار است. اميد به آينده بالا بود
علي‌رغم درآمد نفتي پايين در حد متوسط 150 ميليارد دلار در 8 سال براي هر
سه دولت دوم، هاشمي و خاتمي وضعيت اقتصادي رو به پيشرفت بود. پارامترهاي
اقتصادي و اجتماعي از قبيل نرخ تورم، نرخ توسعه، نرخ توليد، نرخ آسيب‌هاي
اجتماعي و اكثراً آمارها در حد قابل قبولي در حد يك كشور در حال توسعه و در
حال مبارزه براي ايده‌آل‌ها و اهداف بود. عمل گرايي و واقع‌گرايي در كنار
نگاه به اهداف و ايده‌آل‌ها ديده مي‌شد.
به پايداري دولتهاي سازندگي و اصلاحات در گفتمان‌هايشان اشاره کرديد، دولتهاي نهم و دهم هم گفتمان خود را داشتند.
بله
ولي بايد ديد كه احمدي‌نژاد با چه شعاري آمد و واقعاً چه كرد؟ و در آينده
چگونه شناخته خواهد شد. متأسفانه برخي عملكردهاي دولتهاي نهم و دهم در
ايجاد مشکلات دخيل بوده است. او نه تنها به شعار سازندگي و اصلاحات رحم
نكرد بلكه اصولگرايان را نيز از هم جدا کرد. الان هم وضعيت اقتصادي در حد
مناسبي نيست.
پيش بيني شما از تعداد شرکت کنندگان در انتخابات رياست جمهوري سال آينده به چه ميزان است؟
با
توجه به وضعيتي که آن هم ماحصل دولتهاي نهم و دهم است، براي انتخابات
رياست جمهوري بيش از 40 و اخيراً 50 كانديدا مفروض است. در صورتي كه در
بدترين شرايط تعداد به 7 يا 8 نفر مي‌رسيد. حتي در گذشته‌هاي دور براي
رقابت انتخاباتي بايد دنبال كانديدا مي‌گشتيم.
احساس مي‌کنم آن تعدد کانديداها از ديدگاه شما غيرمطلوب است. براي رساندن تعادل در اين زمينه چه بايد کرد؟
همانطور
كه گفتم تعداد كانديداهاي مفروض به مرز 50 نفر هم رسيده است و بايد فكري
شود كه تعداد كانديدا‌ها از مرز حداكثر 5 نفر تجاوز نكند. تفكرات مطرح با
هم ائتلاف كنند و از بين خود، كانديداي مناسب را انتخاب تا از همه افكار
مطرح ، فردي وجود داشته باشد و با رقابت سالمي كه فراهم مي‌شود، انسجام
بيشتري بوجود آيد. مشکلات ان‌‌شاءا... در دولت يازدهم حل شود.
وضعيت ايران در عرصه بين المللي را چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟
ارتباط
ما با جهان در حد قابل انتظار نيست. حتي با كشورهاي دوست و نزديك مانند
تركيه و ... نيز مشكل پيدا كرده‌ايم. شوروي و چين هم در 1 + 5 با برگ ايران
بازي ميكنند و با منفعت طلبي به نفع خود در قراردادها روبرو مي‌شويم. با
كارت ايران مسائل خود را با غرب حل ميكنند. اين بار مشكل با نوچه‌هاي غرب
نيست بلكه مستقيماً با آمريكا و اروپا و كشورهاي توسعه يافته وابسته به
بلوك غرب مانند ژاپن، كره جنوبي، كشورهاي عربي و ... درگير هستيم. به صورتي
كه با چند تحريم بين‌المللي شوراي امنيت و قوانين تحريمي اتحاديه اروپا و
آمريكا ، فشار را زياد كرده‌اند. دشمنان از سه جهت مبارزه با تروريسم،
اعتماد سازي هسته‌اي و بالاخره حقوق بشر مستقيماً و نه مانند گذشته ايران
را تحت فشار قرار داده‌اند. سعي ميكنند كه به هر طريق ممكن عرصه را بر
جمهوري اسلامي تنگ كنند، حتي احمدي‌نژاد كه چند سال پيش از تحريم‌ها به
عنوان كاغذ پاره ياد مي‌كرد و مي‌گفت اين قدر قطعنامه بدهند كه
قطعنامه‌دانشان پاره شود. اين بار در مجلس علي‌رغم تأكيدات كه همه مشكلات
را به گردن تحريم نيندازيد، تمام مشكلات را به گردن تحريم‌ها انداخت و
درخواست‌هايي براي عبور از آن مطرح كرد كه به نظر انتخاباتي بود.
شايد دولت به قول شما از در مواجهه با تحريم‌ها خوب
عمل نکرد، اما از آن طرف هم شاهديم که دشمنان کشورمان تنها به تحريم‌ها
اکتفا نمي‌کنند و به اعتقاد برخي، بخش کوچکي از مشکلات داخلي کشور، ماحصل
شيطنت‌هاي خارجي است.
درست است. دشمنان نظام جمهوري اسلامي ايران چون مي‌دانند كه از نظر سوق‌الجيشي، تمدن ايران و انسجام مردم نمي‌توانسته و نمي‌توانند به سبك عمل در كشورهاي عراق يا افغانستان يا مالي و ... وارد عمل شوند، با نقشه‌هاي خود تصميم به افزايش مشكلات و اختلافات داخلي داشته و آنچه را كه هدف گرفته‌اند، همان انسجامي است كه در طول 30 سال گذشته مانع حضور آنها شده و آنها را مأيوس كرده است و به همين دليل به دنبال تحريك گسست‌هاي اجتماعي و اقتصادي هستند. به همين دليل است كه ضمن افزايش تحريم‌ها و فشار بر اجراي آنها از وسائل ارتباط جمعي حداكثر استفاده را براي اختلاف افكني مي‌برند.
با توجه به اهميت انتخابات آينده، در اين ميان وظيفه ميانه‌روهايي مثل خودتان چيست؟
وظيفه
ما اين است كه حتماً سعي شود كه شور انتخاباتي با حضور تمامي تفكرات نظام
جمهوري اسلامي با سعه صدر ايجاد شود. به تذكرات دلسوزانه آيت‌ا... هاشمي كه
سابقه قابل تقديري در طول 60 سال گذشته از خود به جاي گذاشته است و از اين
حرف‌ها كلاهي براي خود در نظر نگرفته است، گوش دهيم. در اين صورت به صورت
جدي اميد به آينده در كشور افزايش يافته و به صورتي بازسازي اميد مي‌كنيم.
اين جمله بسيار مهم است. بازسازي اميد در جامعه، اگر درست عمل نكنيم فرصت
را حداقل براي 4 سال آينده از دست داده‌ايم. در زمين بازي دشمن بازي
كرده‌ايم و آن موقع است كه احياناً براي آنها اميد جديد ايجاد كرده‌ايم.
افرادي كه مي‌خواهد در انتخابات رياست‌جمهوري حضور پيدا كنند، از ديد شما بايد داراي چه ويژگي‌هايي باشند؟
مسلماً
هدف انتخاباتي مردم بايد از بين بردن مشکلات در تعاملات سياسي، اجتماعي،
بين‌المللي باشد لذا بايد با افرادي كه مي‌توانند در اين جهت مفيد واقع
شوند و به انسجام بيشتر جامعه کمک کنند، همراه شويم. مسلماً آنها بايد
ويژگي‌هاي مربوط به نظام جمهوري اسلامي ايران از جمله اعتقاد قانون اساسي و
راه امام خميني(ره)، ارزش‌هاي اسلامي و مباني انقلاب اسلامي، شناخت
روحانيت، اعتقاد جدي به آزادي‌‌هاي مشروع اجتماعي و مدني و باور جدي به
توسعه پايدار، قانون و برنامه‌ريزي، تعامل با مجلس و قواي ديگر، وجود داشته
باشد.
برخي اقتصاددانان معتقدند وضعيت اقتصادي و معيشتي مردم در اين مقطع وضعيت چندان مطلوبي نيست. شما تا چه ميزان تحريم را در اين وضعيت تأثيرگذار مي‌دانيد و به غير از تحريم‌ها چه مولفه‌هاي ديگري داراي نقش هستند؟
البته اينكه گفته مي‌شود اوضاع خوب نيست، به
دليل نسبي درآمد ارزي حجيم دولتهاي نهم و دهم است. روشن است كه درآمد ارزي
دولت در 5/7 سال از مرز 800 ميليارد دلار يعني حداقل 6 برابر دولتهاي
قبلي گذشته است. اگر صادرات غير نفتي را كه به دليل درآمد ارزي نفتي و
آماده بودن زير بناهاي كشور در دولتهاي گذشته به دست آمده است حساب شود
مي‌توان گفت كه درآمد دولت در اين سال‌ها به مرز 1000 ميليارد دلار مي‌رسد.
لذا طبيعي است كه همه توقع داشته باشند كه وضعيت نيز نسبت به دولتهاي
گذشته كه فقط به طور متوسط كمتر از 150 ميليارد دلار درآمد ارزي در طول
سال‌هاي صادارت خود داشته‌اند، به مراتب بهتر باشد. در صورتي كه علي‌رغم
اين درآمد هنگفت و آماده بودن زير بناهاي كشور براي يك جهش جدي اقتصادي و
اجتماعي و حل مشكلات اساسي كشور نه تنها وضع بهتر نشده است بلكه آمارها به
صورتي كه است كه در حوزه اقتصاد از سند چشم انداز دور شديم و مردم سوال
ميكنند كه اين همه درآمد واقعاً چگونه هزينه شد؟! لذا به نظر به دليل
افراط و تفريط در طول تمامي اين سال‌ها نمي‌شود، همه مشكلات را تقصير
تحريم‌ها انداخت.
چندي قبل انتقادات زيادي به اصلاح‌طلبان كرديد. هدف واقعي از انتقادات چه بود و چرا در اين مطقع گلايه‌هاي خود را بازگو كرديد؟
آن
مصاحبه با حركتي كه سايت‌هاي افراطي انجام دادند و بخش‌هايي را به صورت يك
طرفه با خبرسازي سايتي آوردند، به انحراف كشيده شد و منظور دقيق، ديده و
فهميده نشد. متأسفانه از اين طرف هم اقدامي نشد و مصاحبه چون طولاني بود،
دقيق و كامل خوانده نشد. آنچه نظر من بود، صحبت از غروري بود كه بعد از
پيروزي‌هاي انتخاباتي گريبانگير اصلاح‌طلبان و امروز گريبان برخي
اصولگرايان را نيز گرفته است. اينكه همين غرور باعث افراط و تفريط در حركت
اصلاح‌طلبان در آن موقع و هم اكنون نيز در دولتي‌ها و بخشي از اصولگرايان
شده است. لذا همان طور كه آنها شكست خوردند، به نظر اينها هم شكست خواهند
خورد. اعتدال به جامعه برخواهد گشت ولي متأسفانه با خبرسازي و انحراف كشيدن
آن مصاحبه اهداف مورد نظر در آن مصاحبه بدست نيامد و سوء تفاهم ايجاد كرد.
متأسفانه اينگونه خبرسازي‌ها نيز در جهت همان افراط و تفريط استفاده
مي‌شود. در هر صورت مواضع افراطي از هر طرف كه باشد به نفع كشور نيست.
مواضع افراطي به درد ورود به سياست نمي‌خورد و مقطعي و موقتي است و اگر روي
آن پافشاري شود فقط به درد قهرمان سازي‌هاي مقطعي مي‌خورد. بايد در اين
فكر بود كه اقدامات سياسي و اجتماعي چه تأثيري براي بهبود وضعيت مردم و
آينده كشور و بازسازي اميد در كشور دارد نه اينكه قهرمان‌سازي كرد؛
قهرمانان اين چنيني در نهايت فرصت سوزي ميكنند. قبلا هم گفته ام آقاي علي
مطهري گفته‌اند كه رئيس جمهور آينده بهتر است از ساكتين باشد، به نظرم حرف
عاقلانه‌اي است! بايد گفت كه در اين دوره فقط عقل گرايان و عمل‌گرايان
مي‌توانند هم اصولگرايان و هم اصلاح‌طلبان را از مشکلاتي كه هر يك به
ترتيبي با آن مواجه شده‌اند، نجات دهد.
بزرگترين نقد شما به جريان اصولگرا كه اكنون كرسي‌هاي قدرت را در اختيار دارند، چيست؟
نقدهاي زيادي هست ولي مهمترين نقد استفاده از افراط و تفريط و تخريب براي حفظ قدرت كه متأسفانه انسجام ملي را کاهش مي‌دهد مي‌باشد. يا حداقل حمايت غيرمنطقي و طرفدارانه از افراط و تفريط در جهت گوشه‌نشين كردن اعتدال در كشور مهمترين نقد است.
مثلا طرح دولت وحدت ملي که از سوي آيت ا... هاشمي مطرح شد يکي از طرح‌هايي بود که با هجمه تندروهاي اصولگرا مواجه شد. به هر حال آيت‌ا... در طي دوران اخير، طرح‌هاي زيادي براي ايجاد اعتدال در کشور ارايه کردند که هر بار با هجمه روبرو شد.
اگر آيت‌ا... هاشمي
رفسنجاني دست به ارائه پيشنهاد جديدي در وانفساي مشكلات فعلي مي‌زند، به
دليل آن است كه با تجربياتي كه در طول 60 سال مبارزه و كار به دست آورده و
هوشمندي‌اي كه در ايشان سراغ داريم، اين امكان را در خود و نيروهاي وفادار
به خود و مردم ايران مي‌بيند كه با استفاده از انتخابات پيش رو، كشور را به
سمت اعتدال پيش ببرند. به صورت جدي و اضطراري وارد گود شد تا از بي‌ثباتي
اقتصادي و... جلوگيري كنند لذا نبايد با تخريب جواب اينگونه تلاش‌ها داده
شود. به نظرم ايران امروز در حال تجربه كردن سياست‌هايي است كه گهگاه انسان
را به فضاي غيرواقعي سوق مي‌دهد اما سياستمدار منصف از کنار مسايل به
سادگي عبور نمي‌کند و سعي در رفع مشکلات دارد.
برخي تندروها معتقدند آيت‌ا... هاشمي رفسنجاني برنامه ويژه‌اي براي انتخابات 92 دارد لذا از هم اكنون به انتقاداتي از ايشان پرداخته‌اند. برنامه آيت‌ا... براي انتخابات چيست كه مخالفان ايشان را حساس كرده است؟
در شرايطي هستيم كه قطعاً ديگر سكوت جائز نيست. به
شرايط مهم انتخاب مردم وارد مي‌شويم و همه بايد نقش روشنگري خود را بازي
كنند. در اين ميان نقش دانشگاهيان، روشنفكران، نويسندگان، روحانيت و حتي
اصناف و گروه‌هاي مرجع از بقيه آحاد مردم مهمتر است. لذا لازم است كه همه
در ارائه پيشنهادها و برنامه‌هايي كه منجر به شكوفايي كشور در دولت آينده
مي‌شود، فعال شوند و حتي پيگيري مطالبات را در بعد از تشكيل دولت آينده
داشته باشند. مسلماً اين روش، تقويت دولت بعدي در جهت حمايت از مردم است و
امكان بازسازي جدي‌تر در نظام اجتماعي و مبارزه با بيكاري، توسعه پايدار و
در نهايت رسيدن به ايراني واقعاً اسلامي در تمامي ابعاد را خواهد داشت لذا
طبيعي است كه فردي مانند هاشمي رفسنجاني و حتي خانواده او نيز نمي‌توانند
بي عمل باقي بمانند.
منظورتان از بي عمل باقي ماندن چيست؟ يعني چه اقدامي بايد انجام دهند؟
بايد
در ابعادي كه قانون انتخابات اجازه مي‌دهد، تمام تلاش خود را براي تغيير
شرايط موجود كه بر سرنوشت مردم تاثيرگذار است ، به كار گيريم. مي‌بينيم كه
كشور به هر دليل كه فرصت طرح آنها نيست، با مشکلات اقتصادي، مالي و...
مواجه است. جالب است در زماني كه با نخبگان صحبت مي‌كنيم و اخيراً حتي با
صحبت كوچه و بازار مردم اين احساس مي‌شود كه جامعه بايد به سمت تعادل پيش
برود.
اما هر اقدامي از سوي آيت ا... و خانواده شما از سوي تندروهاي اصولگرا به بهره برداري شخصي تفسير مي‌شود.
ايشان (آيت ا... هاشمي رفسنجاني) قطعاً قصد ندارند كه از مشكلات پيش آمده به هر دليل براي كشور كلاهي براي خود بدوزند. از طرف ديگر هم نمي‌توانند منفعل باشند، كاري هم نكنند. در نتيجه به نظر سعي ميكنند كه جريان‌هاي دوستدار نظام را به هم نزديك كنند تا مسئولين و دلسوزان كاري كشور، بتوانند ابراز وجود و عقيده كنند و كشور را در راه پيشرفت و حل مشکلات ياري دهند. آنچه مهم است اين است كه نبايد گذاشت در دوره جديد اين وضع ادامه پيدا کند. لذا لازم است كه گاهي براي بهبود اوضاع نياز به صداي بلند است .
به نظر مي‌رسد در اين راستا، به طرح وحدت ملي که از سوي آيت ا... مطرح شده است، اشاره داريد؟
ببينيد
مردم واقعاً منتظرند كه ميان سياستمداران و نخبگان اجتماعي و سياسي
توافق‌‌هايي صورت گيرد كه مي‌شود نام آن را همان وحدت خواسته شده از طرف
هاشمي رفسنجاني دانست تا ارزش‌هاي انساني و اسلامي در ايران شكوفاتر گردد.
مسلماً ايرانيان مي‌خواهند كه در فضايي وحدت هم زيستي و زندگي كنند. شايد
در شرايط فعلي هاشمي بتواند با توجه به نفوذ خود در جامعه چه در بين
اصولگرايان واقعي و چه اصلاح‌طلبان معتدل و چه در بين مردم كوچه و بازار با
نقش مثبت وحدت مانع تسري مشکلات به جامعه شود. او مي‌تواند با اتحاد اين
نيروها در مقابل افراط و تفريط بايستد.
