توقیف موقت اول
روزنامه‌ی
شرق با گروه روزنامه‌نگاران اصلاح‌طلب فعال دهه‌ی 70 کارش را شروع کرد و
اولین حکم توقیف را پس از انتشار شماره‌ی 141 خود، به‌دلیل پوشش دادن خبر
مربوط به نامه‌ی اعتراضی نمایندگان مجلس ششم پس از رد صلاحیت گسترده در 29
بهمن 1382 از سوی شعبه‌ی 6 دادسرای ویژهی کارکنان دولت دریافت کرد. این
توقیف در حالی اتفاق افتاده بود که وزارت ارشاد وقت اعلام کرد که حکم
توقیف این روزنامه را دریافت نکرده است؛ اما این توقیف به‌دلیل نامه‌ی
عذرخواهی مدیرمسئول روزنامه‌ی شرق که به سعید مرتضوی - دادستان وقت تهران -
نوشت، زمان زیادی طول نکشید.
در این نامه،
رحمانیان با بیان این‌که روزنامه‌اش مرتکب خطای مطبوعاتی شده است، رفع
توقیف این روزنامه را خواستار شده و گفته بود: «ما ضمن تمکین به نظر و
اقدام دادسرا، اعلام می‌داریم بدون مطالعه کافی، بخش‌هایی از نامه‌ی بدون
امضا که سندیت آن محرز نبوده و انتساب آن به نمایندگان از مسیر طبیعی و
روال متعارف برای ما حاصل نشده را منتشر کرده‌ایم.»
توقیف به‌خاطر کاریکاتور
روزنامه‌ی
شرق که گام‌های ابتدایی فعالیت خود را برمی‌داشت، توانست با این عذرخواهی
فعالیت خود را 7 اسفندماه 1382 از سر بگیرد. این فعالیت شش‌ماه بیشتر دوام
نداشت و نامه‌ی توقیف دوم به‌دلیل انتشار یک کاریکاتور در صفحه‌ی پایانی
شماره‌ی 853 این روزنامه که یک صفحه‌ی شطرنجی با دو مهره‌ی خر و اسب
روبه‌روی یکدیگر بود، دریافت شد. پیش از توقیف، به روزنامه‌ی شرق دستور
داده شده بود که مدیرمسئول و سردبیر خود را تغییر دهد. بنابراین در متن
ارسال‌شده از سوی دبیرخانه‌ی هیأت نظارت بر مطبوعات این‌گونه آورده شد:
«صاحب امتیاز شرق روز دوشنبه، 20 شهریور، با ارسال نامه‌ای به این هیأت،
تقاضای دوماه مهلت دیگر را کرده است؛ اما با توجه به تخلفات مکرر روزنامه و
عدم اصلاح در یک‌ماه اخیر و خصوصا با توجه به انتشار کاریکاتور توهین‌آمیز
در یکی از شماره‌های اخیر آن نشریه، هیأت نظارت بر مطبوعات به اتفاق آرا
روزنامه‌ی شرق را توقیف کرده است.»
شرق با تغییرات هم توقیف شد
اسفندماه
1385 هم برای شرق خبر رفع توقیف داشت. شرق پس از هشت‌ماه، انتشار دوباره‌ی
خود را از روز 24 اردیبهشت 1386 آغاز کرد، با این تفاوت که محمد قوچانی و
محمد عطریان‌فر از این روزنامه جدا شدند و شرق با نیمی از اعضای تحریریه‌ی
قبلی و با سردبیری احمد غلامی به فعالیت خود ادامه داد.
باز
هم این وضعیت موقت بود و به‌علت چاپ مصاحبه با یک شاعر مقیم خارج از کشور،
این روزنامه به‌دلیل آنچه انتشار مطالب خلاف عفت عمومی اعلام شد، از هیأت
نظارت بر مطبوعات در تاریخ 15 مرداد 1386 حکم توقیف دریافت کرد.
این توقیف در حالی اتفاق افتاد که روزنامه‌ی شرق این‌بار هم برای انتشار این مصاحبه و غیرعمد توصیف کردن آن، عذرخواهی کرد.
پس
از توقیف آخر این روزنامه، رحمانیان - مدیرمسئول شرق - اظهار کرده بود:
«هیچ انگیزه‌ای برای باز شدن دوباره‌ی شرق نداریم. مگر چندبار برای یک کار
فرهنگی می‌توان سرمایه‌گذاری و هزینه کرد؟»
در
شهریور سال 1388، شعبه‌ی 76 دادگاه کیفری استان تهران پس از رسیدگی به
اتهامات مدیرمسئول روزنامه، او را مجرم شناخت، ولی مستحق تخفیف در مجازات
دانست و با این حکم، روزنامه‌ی شرق رفع توقیف و مدیرمسئول آن به پرداخت
یک‌میلیارد ریال جزای نقدی محکوم شد و گویا انگیزه آن‌قدر قوی بود که شرق
پس از رفع توقیف، فعالیت خود را در تاریخ 22 فروردین 1389 مجددا آغاز کند.
توقیف چهارم؛ وزیر ارشاد اشتباه کرد!؟
«قطعاً
کار وزیر ارشاد درباره‌ی توقیف این روزنامه اشتباه بوده است.» این
معروف‌ترین سخن رییس‌جمهور درباره‌ی توقیف آخر روزنامه‌ی شرق بود. توقیفی
که در پنجم مهرماه 1391 همزمان با هفته‌ی دفاع مقدس به‌دلیل انتشار یک
کاریکاتور با عنوان «چشم‌بندان» خیلی سریع صورت گرفت. علت این توقیف «توهین
به رزمندگان دفاع مقدس» اعلام شد. درباره‌ی توقیف این روزنامه خود محمد
حسینی - وزیر ارشاد - در حالی که رییس‌جمهور در سفر خارج از کشور بود،
مستقیما وارد ماجرا شد؛ تا جایی که او صبح روز پنجم مهرماه اعلام کرد:
روزنامه‌ی شرق مروج فرهنگ غرب است و تکلیف آن باید یک‌سره شود.
نمایندگان مجلس نیز با امضای متنی نسبت به «کاریکاتور موهن به رزمندگان دفاع مقدس که در روزنامه شرق به چاپ رسید» اعتراض کردند.
توقیف
چهارم شاید پرحاشیه‌ترین توقیف شرق بود، توقیفی که بازداشت شبانه‌ی
مدیرمسئول این روزنامه و احضار کاریکاتوریست به دادسرا را درپی داشت. گرچه
این بازداشت دیری نپایید و رحمانیان با سپردن وثیقه‌ای 50میلیون تومانی، 9
مهرماه آزاد شد.
حاشیه‌های این کاریکاتور صرفا به
محکومیت وزیر ارشاد ختم نشد. 160 روزنامه‌نگار در بیانیه‌ای اعلام کردند:
«توهین به رزمندگان دورترین تلقی ممکن از کاریکاتور روزنامه شرق است.»
همچنین خانواده‌ی 25 شهید نیز در بیانیه‌ای از کاریکاتور هادی حیدری حمایت
کردند. 50 طنزنویس و کاریکاتوریست نیز برداشت توهین از این کاریکاتور را یک
سوءتفاهم جدی دانستند.
با وجود تمام این
اعتراض‌ها، در آن زمان شرق توقیف شد؛ اما سرانجام نهم دی‌ماه 1391 قاضی
مدیرخراسانی - رییس شعبه‌ی 76 دادگاه کیفری استان تهران - حکم رفع توقیف
این روزنامه را صادر کرد و مهدی رحمانیان نیز از اتهامات وارده تبرئه شد.
روزنامه‌ی شرق یازدهم دی‌ماه 1391 انتشار دوباره‌ی خود را از سر گرفت.
...
آنچه
برجسته به‌نظر می‌رسد، این است که روزنامه‌ی شرق به‌عنوان نماد یک جریان
سیاسی تلقی می‌شود و گویی توقیف و رفع توقیف آن نیز با شرایط سیاسی این
جناح سیاسی رابطه دارد. با این اوصاف، روزنامه‌ی شرق دور جدید فعالیت خود
را آغاز کرده است.
