جاذبه زن و مسأله رسانه/استفاده از جذابیت های عمومی زن نقطه اتکایی برای جذب مخاطب

به گزارش صراط، شاید در یک دسته بندی کلی، بتوان دو نوع جذابیت و کارکرد برای وجود زن در نظر گرفت:
یکی، آن جذابیت‌های خصوصی زن است که اظهار آن مختص به محارم زن بوده و نمایاندن آن به دیگران و در یک رسانه عمومی از لحاظ شرع مقدس اسلام مجاز نمی‌باشد. مانند زیباییهای ظاهری و جذابیت‌های جنسی و شهوانی زن و عشق و علاقه و رابطه خصوصی زن و شوهر.

این نوع از جذابیت‌ها حس شهوانی و میل طبیعی و مادی وجود مخاطب را تحریک و بیدار می‌کند و یکی از مهم‌ترین تکیه‌گاه‌هایی است که رسانه‌های غربی جهت جذب مخاطب بر آن سرمایه‌گذاری می‌نمایند.

دیگری جذابیت‌ها و فضائل عمومی زن است که فی‌الجمله می‌توان گفت اظهار آن برای کسانی غیر از محارم زن نیز بلا اشکال می‌باشد. این فضائل را می‌توان به دو دسته فضائل فردی زن مانند عفاف و حجاب و نجابت و متانت و… و فضائل اجتماعی او که مربوط به جایگاه و نقش مؤثر زن در خانواده و اجتماع می‌باشد، تقسیم کرد.

این فضائل از آن‌جا مجالی برای ظهور می‌یابند که برای حضور زن در اجتماع و ایفای نقش مؤثر او در امور جامعه جایگاه مهم و قابل توجهی قائل شویم و نوع حضورش در جامعه و پوشش و رفتارش را در ارتباط با دیگران مد نظر قرار دهیم.

از همین روست که اسلام برای حضور اجتماعی زن شرایط و قواعد و احکامی را قرار داده است تا زن بتواند بهتر به ایفای نقش اجتماعی خویش در ارتباط با دیگران بپردازد. شاید جمله معروف «حجاب مصونیت است نه محدودیت» حکایت از همین امر داشته باشد.

به نظر می‌رسد رعایت این قواعد و احکام از سوی زن، نوعی فضیلت و حسن و کمال را در وجودش ایجاد نموده که با توجه به فطرت گرایش انسان به فضائل و کمالات، حس معنویت‌گرایی و پاکی و روحیه عفاف و نجابت را در وجود مخاطب زنده می‌کند.
البته عده‌ای از مذهبیون سنتی با هرگونه حضور زن در اجتماع و به طریق اولی در رسانه مخالفند و دلایل خودشان را دارند که بحث در این باره از موضوع این نوشتار خارج است.

حال سؤال اینجاست که با توجه به سرمایه‌گذاری رسانه‌های غربی و ضد ارزشی بر استفاده از جاذبه‌های خصوصی زن برای جذب و تأثیر بر مخاطب، در مقابل آن آیا می‌توان در یک رسانه انقلابی و دینی از جذابیت‌ها و فضائل عمومی زن به عنوان نقطه اتکایی برای جذب مخاطب در جهت بازنمایی و ترویج و الگوسازی زن مسلمان استفاده کرد؟

برای یافتن پاسخ این سؤال ابتدا باید بصورت عام، اهمیت و ارزش جایگاه زنان در خانواده و اجتماع و نقش مؤثر آنان در محیط پیرامونشان را شناخت و سپس بطور خاص به بررسی کیفیت بازنمایی و اظهار نقش زن در یک رسانه دینی و انقلابی پرداخت.
با تأمل در اندیشه‌های مقام معظم رهبری می‌توان بطور قطع ادعا نمود که مسأله زن و ضرورت پرداختن جدی و صحیح به جایگاه زنان از اهمیت بالایی برخوردار است:
 «به نظر من، نقش زن هرچه برجسته شود، خیلى بهتر است. زنهاى ما مظلومند. من راجع به زن حرف‌هاى زیاد و بحثهاى فراوانى دارم. مسأله‌ى زن واقعاً مسأله‌ى مهمّى است. یک عدّه توجّه نمى‌کنند و به‌عنوان یک مسأله‌ى نمایشى که حالا مد روز است، حرف مى‌زنند. خوب؛ گرایشهاى فمینیستى و گرایش خاص غربىِ در مورد زن هم که به‌جاى خود محفوظ است؛ اما اصل نقش زن در خانواده، در اجتماع؛ ارزش و اهمیت زن و امورى از این قبیل، چیزهایى است که ما حقیقتاً به آن‌ها کم پرداخته‌ایم و از این کم پرداختن خسارت هم مى‌بینیم. خودِ این یک مسأله است.» (دیدار با مدیران صدا و سیما ۱۵/۱۱/۸۱)

بعد از آنکه به اهمیت پرداختن به مسأله زنان پی بردیم؛ باید بررسی نماییم که ضرورت پرداختن به این مسأله در رسانه و کیفیت بازنمایی و ترویج الگوی زن مسلمان در یک رسانه دینی و انقلابی چگونه باید باشد. آیا می‌توان از جاذبه‌های عمومی زن در رسانه بهره برد؟

آنچه مسلم است در رسانه‌های غربی و همگام با آنان در صدا و سیمای ایران در قبل از انقلاب تصویر مناسب و مطلوبی از نقش و جایگاه زن برای مخاطبان ارائه نمی‌گردیده است. در نظر مقام معظم رهبری در این رسانه‌ها هم منزلت و ارزش حجاب از میان رفته و هم جایگاه حقیقی وجود زن در عالم مورد غفلت و تحقیر قرار می‌گرفته است:
 «در مورد مسأله‌ى زن نیز دو عیب اساسى در برنامه‌هاى گذشته‌ى صدا و سیما وجود داشت: یکى این‌که ارزش حجاب از بین رفته بود. از این بزرگ‌تر، آن بود که نقش‌هاى پست کننده به زن داده مى‌شد. در عیب اول، یک ارزش زیر سؤال مى‌رفته و پایمال مى‌شده که آن، ارزش حجاب بوده است؛ اما در عیب دوم، گاهى همه‌ى ارزشهاى بشرى که براى زن مورد نظر مى‌باشد، زیر سؤال مى‌رفته است. چنانچه داستان عاشقانه‌یى نقل مى‌شده، داستانى بوده است که زن در آن‌جا بالاخره‌‌ همان نقش صهیونیست‌پسند و استکبارپسند خودش را دارا بوده است و غالباً و قاعدتاً در چهره‌ى یک مادر، یک همسر خوب و یک انسان کارآمد ارایه نمى‌شده است. باید این دو عیب برداشته شود.» (دیدار اعضای شورای سیاستگذاری صداوسیما ۱۴/۱۲/۱۳۶۹)

همان‌طور که ملاحظه می‌شود، ایشان بر حفظ ارزش و جایگاه حقیقی زنان تأکید داشته و ضرورت اصلاح عملکرد اشتباه رسانه‌های قبل از انقلاب را مطالبه می‌نمایند.

ایشان هم چنین بر ضرورت بازنمایی چهره‌ای مناسب از زن مسلمان در رسانه دینی تأکید ویژه‌ای دارند:
ما بایستى زن را، هم باحجاب نشان بدهیم، هم سرشار از ارزش‌هایى که اسلام و انقلاب براى او در نظر گرفته است؛ یعنى نجابت و عفت زن. مهم‌ترین مسأله، آن گوهر عفت زن، آن عضو اصلى و رکن اساسى خانواده بودن، آن عضو اصلى و رکن اساسى فعالیت‌هاى جامعه بودن، آن تأثیر زن در رشد جامعه و رشد مردان، آن تأثیر زن در واقعیت‌هاى گذشته‌ى ما – از قبیل انقلاب و جنگ و غیره – است. «(دیدار اعضای شورای سیاستگذاری صداوسیما ۱۴/۱۲/۱۳۶۹)

با توجه به این مطلب می‌توان نتیجه گرفت که مقام معظم رهبری نه تنها با نشان دادن زن در رسانه مخالف نیستند، بلکه بر بازنمایی چهره‌ای مناسب از زن مسلمان در یک رسانه دینی و انقلابی تأکید دارند. اما این بازنمایی باید در جهت اظهار و حفظ ارزش‌های حقیقی و معنوی وجود زن باشد و از جاذبه‌ها و فضائل عمومی زن مانند حجاب، نجابت، عفت و هم‌چنین نقش مؤثر زن در جامعه و محیط پیرامون باید برای این منظور استفاده کرد.

به نظر می‌رسد تأکید مقام معظم رهبری بر اظهار و بازنمایی فضائل و ارزش‌های زن در رسانه، ناشی از یک مسأله اساسی و مهم است. که آن مسأله چیزی نیست جز ضرورت الگودهی و الگوسازی از زن مسلمان در یک رسانه دینی و انقلابی برای جامعه و جهان در این عصر ارتباطات و انبوه رسانه‌های عمومی و جمعی. که این الگودهی و معرفی اسوه و نمونه همواره از اهداف دین و انبیاء و اولیاء الهی بوده و در قرآن کریم نیز با معرفی برخی از زنان موفق تاریخ، مورد اشاره قرار گرفته است.

البته شناخت کیفیت این بازنمایی در رسانه و حدود و قواعد آن و پیچیدگی‌های این بازنمایی و کیفیت نمایش الگوهای منفی برای شناخت بهتر الگوی مطلوب از باب» تعرف الاشیاء باضداد‌ها «از جمله مسائل مطرح و مهمی است که باید با رجوع به اصول تفکر دینی و نظرات صاحبنظران و کار‌شناسان این امر بطور تفصیلی بدان پرداخته شود. که در غیر اینصورت عرصه در دست رسانه‌های ضد ارزش و افراد و جریانات بی‌مبالات و بی‌مبنا خواهد افتاد و الگوهای بدلی که در رسانه‌های غربی و ضد ارزش عرضه می‌گردد، جایی برای ارائه الگوی حقیقی و مطلوب باقی نخواهد گذاشت.