پزشکان معمولا در جامعه از احترام ویژه ای برخوردار هستند، اما اعتبار اجتماعی این منجیان جان بیماران به این معنا نیست که آنها هیچ گاه مرتکب اشتباه نمی‌شوند، کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که به دلیل برخی از ضعف‌های ساختاری در نظام سلامت کشور میزان خطاهای پزشکی بسیار بالا باشد.
با ارتقای دانش و تکنولوژی در دهه های اخیر ارائه خدمات درمانی بسیار پیچیده تر شده و احتمال ایجاد خطر در ارائه خدمات درمانی افزایش یافته که متاسفانه بر اساس مستندات تجربی تعداد بیمارانی که به علت خطاهای پزشکی دچار عارضه می شوند نیز غیرقابل چشم پوشی است.
نحوه تامین ایمنی بیماران بستری در بیمارستان ها یک نگرانی بهداشتی جهانی است که همه مجموعه های بهداشتی درمانی را در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تحت تاثیر قرار می دهد. مطالعات مختلف نشان داده اند که به طور میانگین حدود 10 درصد پذیرش های بیمارستانی منجر به نوعی آسیب غیرعمدی در بیمار می شود و این درحالی است که بیش از 50 درصد این خطاها قابل پیشگیری هستند.
هزینه هایی که به دلیل خطاهای پزشکی تحمیل بیمارستان می شود
علاوه بر آسیب های کاملا غیر قابل جبران انسانی، مراقبت غیر ایمن هزینه های اقتصادی سنگینی را نیز تحمیل می کند چنین تخمین زده می شود که بین پنج تا 10درصد هزینه ها در سیستم های بهداشتی در نتیجه فعالیتهای غیر ایمن و آسیب رسان به بیمار بوجود می آید.
در حال حاضرسازمان جهانی بهداشت با درک اهمیت ایمنی بیمار، آن را به عنوان نگرانی بهداشتی عمومی اعلام کرده است، چرا که آمارها نشان می دهند که خطای کارکنان بهداشتی یک نفر از هر 10 بیمار پذیرش شده در بیمارستان های جهان را تحت تاثیر قرار می دهد.
سازمان جهانی بهداشت معتقد است که میلیون ها بیمار در سرتاسر جهان سالانه از ناتوانی، آسیب یا مرگ ناشی از مراقبت غیر ایمن رنج می برند. عفونت های مرتبط با مراقبت بهداشتی، تشخیص های اشتباه، تاخیر در درمان، آسیب ناشی از استفاده نامناسب از وسایل پزشکی و حوادث ناخواسته در نتیجه خطاهای دارویی از علل شایع آسیب های قابل پیشگیری به بیماران هستند.
11 هزار شکایت از قصور پزشکی در 4 سال
برا اساس اعلام احمد شجاعی رئیس پزشکی قانونی کشور، در چهار سال گذشته 11 هزار و 138 مورد شکایت قصور پزشکی در پزشکی قانونی ثبت شده که از این پرونده ها، پنج هزار و 91 مورد یعنی 45.7 درصد به محکومیت پزشک منجر شده است.
افزایش 12 درصدی شکایت از قصور پزشکی در 5 سال گذشته
در این راستا در سال 1385 میزان پرونده های شکایت یک هزار و 854 مورد بود در حالی که این تعداد در سال 1389 به عدد 2925 پرونده رسید که متوسط رشد سالیانه پرونده های قصور پزشکی در پنج سال گذشته 12 درصد بوده است.
سازمان پزشکی قانونی کشور نیز در گزارشی اعلام کرده است: تعداد کل پرونده های رسیدگی شده در کمیسیون های پزشکی قانونی در سال 1390 بیش از 3370 پرونده بوده است که از این تعداد 1508 پرونده محکوم و 1869 پرونده منجر به تبرئه شده است. با این آمار می توان این گونه عنوان کرد که میزان شکایت و قصور پزشکی در سال 90 نسبت به سال 89 بیش از 15 درصد افزایش داشته است.
تنها در چهارماهه سال جاری بیش از 1200 پرونده شکایت از قصور پزشکی وارد شده که 488 مورد آن منجر به محکومیت شده است این در حالی است که هنوز هیچ گزارشی از نحوه بازرسی و نظارت بر پزشکان و رسیدگی به تخلفات از سوی وزارت بهداشت اعلام نشده است.
ایمنی بیمار از دغدغه های مهم ارائه دهندگان و دریافت کنندگان خدمات درمانی
مشاور معاون درمان و امور هماهنگ کننده برنامه ایمنی بیمار وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در حاشیه همایش ایمنی بیمار در ارومیه به خبرنگار مهر گفت: بر اساس استانداردهای الزامی بیمارستان های دوستدار ایمنی بیمار کلیات و ارزیابی این برنامه از دو سال پیش در کشور آغاز شده است.
دکتر سادات با بیان اینکه 10 تا 12 درصد بیماران مراجعه کننده به بیمارستان ها به نوعی دچار آسیب های ناخواسته می شوند اظهارداشت: استانداردهای ایمنی در سطح کشور ما اگر بالاتر از کشورهای منطقه نباشد پایین تر نیز نیست. ما در سال گذشته ۱۰بیمارستان را برای ارزیابی طرح در مرحله اول انتخاب کرده و بر اساس استانداردهای بیمارستانی در 5 گروه تقسیم کردیم.
وی با بیان اینکه در کل ۱۴۰ استاندارد ایمنی بیمار وجود دارد که در 3 گروه استاندارد حیاتی، استاندارد کلی و محوری و استاندارد پیشرفته در بیمارستان ها اجرا می شوند گفت: از این میان ۲۰ استاندارد حیاتی وجود دارد که حتما باید در بیمارستان ها اجرا شود.
پرده پوشی از مشکلات ایمنی بیمار در بیمارستان ها
دکتر ابوالفتح لامعی از اساتید مدیریت جامع کیفیت کشور درخصوص مدیریت فرایند و ایمنی بیمار گفت: ده ها مشکل ایمنی بیمار در بیمارستان ها پرده پوشی می شود ولی زمانی که بدترین و ناگوارترین حادثه ها یعنی مرگ اتفاق می افتد، زنگ به صدا در می آید و معمولا افراد قابل توجهی از رده های مختلف مدیریتی به موضوع حساسیت نشان می دهند و کمیته ای تشکیل جلسه می دهد که بیشتر اعضای آن در بیشتر مواقع با فرایند ارائه خدمت هیچ نسبتی ندارند و اولین سؤالی که طرح می شود این است که مقصر کیست؟ در جریان رسیدگی به پرونده حادثه مقصر معرفی می شود و پرونده بسته می شود.
وی ادامه داد: این در حالی است که رویکرد بهتری به ایمنی بیمار وجود دارد و آن دیدگاه فرایندی است. در این رویکرد سیستم ها و فرایند ها منشاء مشکلات ایمنی بیمار شناخته می شوند که در این راستا برای ارتقای ایمنی در بیمارستان ها باید بر روی فرایند های ارائه خدمت متمرکز شد.
مدیریت فرایندها مقدم بر استانداردسازی ایمنی بیماران
مدیر امور بیمارستان ها و تعالی خدمات بالینی دانشگاه علوم پزشکی آذربایجان غربی نیز در گفتگو با مهر با مقایسه و بررسی استانداردها و ارتقای مستمر کیفیت در بیمارستان ها گفت: هرچند وجود استانداردها در مواقعی مانند تضمین ایمنی و پیشگیری از صدمات ضروری است ولی در موضوعاتی مانند رهبری، مشارکت و تعامل با بیماران و اثر بخشی بالینی امکان تهیه و تدوین استاندارد وجود ندارد که عدم توجه به این موضوع ناشی از عدم درک روح ارتقای مستمر کیفیت است.
دکتر سیامک عقلمند افزود: بهترین جایگزینی در تهیه و تدوین چنین استانداردهایی می تواند بحث مدیریت فرایندها باشد و در چارچوب فرآیندهای بالینی در بیمارستان ها می توان در ارتقای خدمات درمانی به بیماران اقدام کرد و در نهایت بر لزوم تلاش در ارتقای مستمر ایمنی تاکید کرد.
لزوم ایجاد بیمارستان های دوستدار ایمنی بیمار
دکتر جمشید کرمانچی از دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی معتقد است: با توجه به رشد کمی بیمارستان ها در سراسر کشور در سال های اخیر مسئله کیفیت و نحوه ارائه خدمات در بیمارستان ها روز به روز از اهمیت بیشتری برخوردار و نظام سلامت کشور را به چالشی جدی فرا می خواند.
وی ادامه داد: وقایع ناخواسته و خطاهای پزشکی و کیفیت نامناسب ارائه خدمات بیمارستانی همه و همه از مواردی است که مدیریت بیمارستانی را دچار مشکلات کرده و تبعاتی از جمله کاهش رضایت مندی و افزایش شکایت مردمی بدنبال داشته است که رفع معضلات و مشکلات مذکور از دغدغه های جدی متولیان و برنامه ریزان نظام درمان کشور محسوب می شود.
کرمانچی ارائه یک الگوی جامع و نوین مبتنی بر مدیریت کیفیت را ضروری دانست و اظهارداشت: در این راستا دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی با رسالت افزایش میزان پاسخگویی و مسئولیت پذیری با همکاری دفتر نمایندگی سازمان جهانی بهداشت در ایران اقدام به طراحی و برنامه ریزی درخصوص برنامه بیمارستان های دوستدار ایمنی بیمار در چارچوب نوین، «مدیریت خطر و ایمنی بیمار در کشور با هدف عدم تحمیل خسارات مالی مستقیم و غیر مستقیم به مردم و نظام سلامت و افزایش رضایت بیماران و کارکنان» کرده است.
بیمار باید در جریان اقدامات درمانی خود قرار گیرد
سعید صمد زاده متخصص ارولوژی و از اساتید اخلاق پزشکی و پیشکسوتان پزشکی آذربایجان غربی در گفتگو با مهر گفت: منظور از جراحی ایمن، آماده کردن بیمار قبل از عمل جراحی و انجام عمل جراحی با یک تیم مجرب متخصص بیهوشی در یک اتاق عمل استاندارد و مراقبت های لازم بعد از عمل تا اعاده کامل سلامتی بیمار است.
وی با بیان اینکه آمادگی بیمار شامل آمادگی فیزیکی و روانی است اظهارداشت: در خصوص آمادگی روانی، بیماران معمولا از انجام عمل جراحی ترس و یا نگرانی دارند به خصوص بیماران با ریسک بالا در این راستا ضروری است با این بیماران صحبت کرد و آنان را در جریان عمل جراحی قرار داد. بعضی از بیماران نیاز به توضیح بیشتری دارند و برخی به اندک اطلاعات قانع هستند ولی به حال بیمار باید در جریان اقدامات درمانی خود قرار گیرد.
دکتر صمد زاده در خصوص اتاق عمل استاندارد گفت: اتاق عمل نیز باید از هر لحاظ مجهز باشد، چه از لحاظ وسایل و چه از لحاظ پرسنل. امروزه با پیشرفت مهندسی پزشکی لوازم اتاق عمل نیز باید مطابق استاندارد تهیه شود گرچه هزینه بسیار لازم دارد.
جای ایمنی روانی در همایش ایمنی بیمار خالی بود
شمس الدین شمس عضو هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه نیز در حاشیه همایش ایمنی بیمار در ارومیه به خبرنگار مهر گفت: مقالات بسیار مهم و مفیدی در همایش ارائه شد ولی در این مقالات به بعد جسمانی بیمار توجه بیشتری شده بود و جای ایمنی روانی بیمار خالی بود.
وی افزود: بیمارانی که از نظر تامین هزینه های درمانی دچار مشکل هستند در شرایط روانی نامطلوبی بوده و حتی ممکن است از مراجعه به مراکز درمانی خودداری کنند که این مسئله منجر به عوارض غیرقابل جبرانی می شود.
پیچیدگی نظام های ارائه کننده خدمات سلامتی و لزوم انجام کارها به صورت تیمی، این سیستم ها را مستعد بروز خطاهای گوناگون می کند. از این رو توجه دقیق به فرآیندهای جاری و تلاش در جهت ارتقای آنها می تواند از وقوع بسیاری از خطاها کاسته و پی آمدهای مثبتی بدنبال داشته باشد.
دومین همایش کشوری ایمنی بیمار با محورهای مدیریت و فرهنگ ایمنی بیمار، عفونت های ناشی از مراقبت و درمان، خطاهای دارویی، ترانسفوزیون ایمن خون و فرآورده های آن، بیهوشی و جراحی ایمنی بیمار، مشارکت بیمار و خانواده در ایمنی بیمار، استانداردسازی و ایمنی بیمار، فن آوری و ایمنی بیمار 3 تا 5 مهر امسال در ارومیه برگزار شد.
یک پزشک متخصص