به گزارش صراط به نقل از خبر آنلاین ، اصل
نودم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را شاید بتوان صریح ترین اصل قانونی
در تبیین جایگاه نظارتی مجلس شورای اسلامی و گام مهمی در جهت پاسخگو کردن
نهادهای حکومتی به مردم دانست. آنجا که تاکید دارد «هرکس شکایتی از طرز کار
مجلس یا قوه مجریه یا قوه قضاییه داشته باشد، می تواند شکایت خود را کتبا
به مجلس شورای اسلامی عرضه کند. مجلس موظف است به این شکایات رسیدگی کند و
پاسخ کافی دهد و در مواردی که شکایت به قوه مجریه و یا قضاییه مربوط است
رسیدگی و پاسخ کافی از آنها بخواهد و در مدت متناسب، نتیجه را اعلام نماید
و در موردی که مربوط به عموم باشد به اطلاع عامه برساند».
هرچند
این قانون ریشه در قوانین قبل از انقلاب دارد، اما به دلیل روحیه مستبدانه
حاکمان آن زمان، چندان مورد توجه قرار نمی گرفت. با پیروزی انقلاب اسلامی
اما زمینه برای بروز و ظهور این قانون فراهم شد تا آنجا که کمیسیونی تحت
کمیسیون اصل نود در مجلس شورای اسلامی شکل گرفت تا سه قوه اصلی نظام را زیر
چتر نظارتی مجلس بنشاند. هرچند صراحت موجود در این اصل تا حدی زیادی
بیانگر جایگاه مهم و حساس کمیسیون اصل نود در رسیدگی به شکایات مردمی و
نظارت بر سه قوه دارد، اما مروری اجمالی بر عملکرد این کمیسیون از دوره اول
تا پنجم مجلس نشان می دهد کمیسیون اصل نود در این دوره ها رویکردی به نسبه
منفعلانه و غیرنظارتی داشته و چندان در مسیر اجرای این اصل حرکت نمی
کرده است.
گل کردن فعالیت این کمیسیون به مجلس ششم باز
می گردد؛ در این دوره به دلیل فضای سیاسی حاکم بر کشور حجم شکایات و
درخواست های ارسال شده به این کمیسیون خصوصا از سوی چهره های سیاسی افزایش
یافت و کمیسیون وارد فاز جدیدی از فعالیت شد و پیگیری و رسیدگی به شکایات
قضایی برخی چهره های سیاسی را عهده دار شد. این کمیسیون در مجلس هفتم وهشتم
رویکرد جدیدی تری در بعد نظارتی اتخاذ کرد و از مسائل خرد و منطقه ای وارد
مسائل کلان شد و نظارت بر سازوکارهای عملیاتی و عملکرد سه قوه جز
دستورکارهای اصلی کمیسیون قرار گرفت.
مجلس هشتم حتی در
اقدامی برای محکم کردن جایگاه کمیسیون اصل نود مصوب کرد که سایر دستگاه
های نظارتی، همچون دیوان محاسبات و سازمان بازرسی همواره یک نسخه از گزارش
ها و نتایج بررسی های خود درباره تخلفات و موضوعات مهم در دست بررسی را در
اختیار این کمیسیون قرار دهند تا به نحوی از ظرفیت های این کمیسیون در مسیر
پیگیری پرونده ها استفاده کنند.
با گذشت نزدیک به 2
ماه از آغاز به کار مجلس نهم، کمیسیون اصل نود همپای سایر کمیسیون ها
فعالیت خود را آغاز کرده است و «بررسی و اصلاح برخی از موارد آیین‌نامه
داخلی برای استفاده از ظرفیت‌های قانونی»، «بررسی ابعاد جدیدی از پرونده
فساد بزرگ مالی» و «پرونده مربوط به فردی که معروف به سلطان گوشت است» را
در دستور کار خود قرار داده است.
در جدول زیر اهم گزارش ها و پرونده های بررسی شده در کمیسیون اصل نود از دوره اول تا هشتم را مطالعه فرمایید:
| مهمترین مصوبات و گزارش های بررسی شده | ادوار مجلس |
| گزارش
در مورد شکایت وزیر مسکن و شهرسازی از حاکم شرع سابق مستقر در شهرداری و
شهردار تهران، اعزام هیأت به بنیاد مستضعفان برای بررسی مسائل گذشته بنیاد،
اشیاء عتیقه و اموال گرانقیمت موجود در بنیاد،...،اعزام هیأت هایی به
دادگاه مبارزه با منکرات، لجستیک ژاندارمری و وزارت نفت، گزارش کمیسیون
درخصوص شکایت آقای مهندس گنابادی (وزیر سابق مسکن) از سازمان صنایع دفاع
ملی. | مجلس اول |
| گزارش
کمیسیون درخصوص نحوه عملکرد بخش تدارکات سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی
ایران بویژه در زمینه شیوه خریدهای داخلی و خارجی و اشکالات و نواقص موجود و
درخواست پیشنهادات اصلاحی بعنوان شورای سرپرستی سازمان، گزارش درخصوص
عملکرد برخی از مسؤولین وزارت نفت در تخلفات و حیف و میل بیت المال و سوء
استفاده‌های بعضی مسؤولین شرکت نفت، گزارش کمیسیون درخصوص شرکت های گواه و
ایران خودرو، گزارش درخصوص وضعیت شرکت سهامی شیشه قزوین، گزارش درخصوص
اظهارات وزارت، گزارش کمیسیون در مورد تخلفات وزارت بازرگانی در خصوص
جلوگیری از توزیع لاستیک و پیامدهای آن، گزارش درخصوص تخلف آقای عروجی
ریاست شعبه ۱۴۵دادگاه کیفری یک تهران... | مجلس دوم |
| گزارش
درخصوص عدم پرداخت حقوق حق محرومیت کارکنان آموزش و پرورش، گزارش درخصوص
علت انهدام سیلوهای مواد خام کارخانه سیمان بهبهان، گزارش درخصوص عدم
پرداخت حقوق مرزنشینی و مزایای مرزی کارکنان اموزش و پرورش مناطق مرزی
کرمانشاه(سرپل ذهاب و قصر شیرین)، گزارش درخصوص برگزاری انتخابات اتاق
بازرگانی برخلاف نص صریح قانون و در شرایطی که قانون جدید اتاق بازرگانی با
هدف بهبود وضعیت تولیدکنندگان در ساختار تشکیلاتی این اتاق در حال بررسی
در مجلس بود، گزارش درخصوص علت وارد کردن ماشین آلات توپ سازی و بررسی مجوز
قانونی این اقدام، گزارش درخصوص علت عدم تولید وسائل نقلیه عمومی از سوی
وزارت صنایع در شرایطی که تولید خودرو لوکس در دستور کار این وزارتخانه
بود، گزارش درخصوص عدم نظارت مسؤولین وزارتخانه صنایع سنگین بر روی «سایپا»
و رابطه شرکت «سایپا» با شرکت «وداد»، گزارش درخصوص انتصابات مدیران آموزش
و پرورش از خارج از این وزارتخانه و دلایل عزل و نصب های مکرر این
وزارتخانه، گزارش درخصوص مقدار لوله هایی که آقای نوری امام جمعه مسجد
سلیمان توسط پیمانکار از مسیر خط لوله مسجد سلیمان آن هم به صورت غیرقانونی
و بدون مجوز وزارت نفت جمع‌آوری و به فروش رسانده بود. | مجلس سوم |
| گزارش
درخصوص اجرای نادرست قانون تجمل‌‌گرائی خصوصا در دستگاه های دولتی و
شهرداری ها، گزارش درخصوص عدم اجرای قانون حالت اشتغال شهداء، مفقودالاثرها
و جانبازان کلی، گزارش درخصوص اجرای نادرست قانون نظام فرهنگی حقوق مستمری
بازنشستگان، گزارش درخصوص عدم نظارت و کنترل بر اجرای قانون تعزیرات و
کنترل نرخها در مورد همه کالاهای ضروری خصوصاً مواد غذایی، گزارش درخصوص
قانون گریزی های وزیر پست و تلگراف خصوصا استقراض یک میلیارد مارک از آلمان
برای تامین نیاز تجهیزات مخابراتی برای 5 سال آینده بدون مجوز قانونی
(براساس تبصره 22 قانون برنامه دوم توسعه و قانون بودجه سال 74 مخابرات
مشمول سازمان های دارای حق استقراض خارجی نبود)، گزارش درخصوص علت افزایش
تعرفه های پست خارجی بیش از حد مصوبات قانونی، گزارش درخصوص افزایش نرخ
مکالمات تلفنی بیش از مصوبات قانونی، گزارش درباره وضعیت قاچاق کالا و عدم
برخورد قانونی با آن، گزارش درخصوص تعلل شهرداری تهران در پروانه ساختمان
به زمین های واگذار شده از سوی کمیته امداد به هزاران نفراز اعضای تعاونی
ها، خصوصاً تعاونی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، گزارش درخصوص
نحوه فروش ۶۷ درصد از کارخانجات نورد آلمینیوم اراک به طور یکجانبه. | مجلس چهارم |
| گزارش
درخصوص عدم انجام تعهدات کارخانه تراکتورسازی ایران در موعد مقرر به
کشاورزان، گزارش درخصوص علت کمبود دارو در کشور، بررسی منابع تامین وثیقه
برای برخی مدیران مطبوعات متخلف از سوی وزارت ارشاد(مثل غلامحسین کرباسچی)،
پرونده بررسی انتقال وجوه عمره مردم به حسابی سپرده در وزارت ارشاد که
ماهانه 5/1 میلیارد سود برای این وزارت داشت (این مبلغ حدودا نزدیک به 100
میلیارد تومان بوده است و هزینه کرد آن از سوی وزارت ارشاد خلاف اصل 53
قانون اساسی بود)، گزارش درخصوص دلایل عدم برخورد مناسب وزارت کشور با
ناامنی و شرارت‌های مناطق مرزی شرق کشور، گزارش درخصوص عدم اجرای طرح
طبقه‌بندی مشاغل ماده (۴۹) قانون کار، گزارش درخصوص عدم تشکیل
پرونده پزشکی و انجام آزمایشهای دوره‌ای و عدم بهره‌مندی از
امکانات رفاهی در مورد بیش از (۱۰۰۰) نفر کارگران قراردادی اصطلاحاً
پروژه‌ای پالایشگاه آبادان، گزارش درخصوص پابرجا بودن مشکلات
پروازهای خطوط هواپیمایی ایران ایر و آسمان به مقصد اهواز و آبادان،
گزارش درخصوص سیاست های غیرشفاف بانک مرکزی و وزارت اقتصاد و دارایی برای
حفظ ارزش پول ملی، گزارش درخصوص بررسی وضعیت معاونین وزارت کشور خصوصا
معاونت سیاسی - امنیتی وزارت(تاج زاده معاون سیاسی – امنیتی وزارت کشور
بود)، گزارش درخصوص عدم اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا، گزارش
درخصوص علت عدم اقدامات لازم در اجرای تقسیم استان خراسان مصوب 9/9/76 از
سوی وزارت کشور، گزارش درخصوص نحوه واگذاری 70 درصد سهام شرکت وابسته به
سازمان گسترش و نوسازی صنایع، گزارش درخصوص مسافرت دسته جمعی مسؤولین
استان زنجان به همراهی استاندار به ظهران عربستان. | مجلس پنجم |
| پرونده
شکایت هاشم آغاجری (استاد دانشگاه که به اتهام توهین به اسلام و مقدسات
دینی به اعدام محکوم شده بود)، پرونده شکایت مربوط به کشته شدن زهرا
کاظمی(عکاس خبری ایرانی-کانادایی که در بازداشت در تهران درگذشت)،
پرونده شکایت آقای ابراهیم یزدی(درباره محکومیت شماری از اعضای نهضت
آزادی)، گزارش کمیسیون درخصوص رسیدگی به شکایات آقایان عمادالدین
باقی، احمد زیدآبادی‌نژاد،ماشاءالله شمس‌الواعظین و اکبر گنجی،گزارش
دررابطه با رسیدگی به شکایت‌جمعی از ایثارگران گرانقدر و خانواده
معظم شهداء و نهادهای انقلاب اسلامی درخصوص عدم اجرای قانون تسهیلات
برای ورود رزمندگان و جهادگران داوطلب بسیجی به دانشگاهها و
مؤسسات آموزش عالی، گزارش کمیسیون اصل نود قانون اساسی در اجرای
بندهای 5 و 6 ماده (۳۳) آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، گزارش
درخصوص شکوائیه خانواده‌های آقایان تقی رحمانی، رضا علیجانی، هدی
صابر و امیر طیرانی، گزارش درخصوص شکایت مالکین اراضی اختصاص یافته برای
ورزشگاه بزرگ اصفهان، گزارش درخصوص شکایت برخی از نهادهای انقلابی؛ گزارش
درخصوص آلودگی هوا؛ گزارش درخصوص عملکرد هیئت های گزینش، گزارش کمیسیون اصل
90 قانون اساسی درخصوص شکایت سردار فرهاد نظری از طرز کار کمیته تحقیق
حادثه 18 تیر و چگونگی عملکرد دولت وقت. | مجلس ششم |
| اصلاح
آئین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، طرح اصلاح موادی از قانون دیوان
محاسبات کشور، گزارش درخصوص سفرهای خارجی کارکنان دولت، گزارش درخصوص
پرونده گرانی کالاها و خدمات، پرونده شکایت از عملکرد سازمان حج و زیارت،
پرونده مربوط به برگزاری همایش ها، سمینارها، گردهمائی ها، اجلاس ها و ....
طی سالهای 80 تا 82، پرونده حادثه مسجد ارگ تهران، گزارش درخصوص شکایات
واصله در خصوص کیفیت نامطلوب خودرهای داخلی و عدم التزام شرکتهای خودروساز
در رعایت زمان تحویل خودرو، . پرونده مالکیت باغ قلهک، پرونده فروش سوالات
آزمونهای سراسری، گزارش درخصوص شکوائیه کانون هموفیلی ایران، پرونده زلزله
زدگان شهرستان بم. | مجلس هفتم |
| گزارش
درخصوص اعطای تسهیلات برخلاف مقررات و در نتیجه طرز کار نادرست توسط برخی
از بانک‌ها ، گزارش درخصوص تخلفات متعدد دولت، گزارش درخصوص سوء جریان در
مدیریت مجلس پرونده وقف دانشگاه آزاد، پرونده فساد اقتصادی، پرونده وضعیت
نظام حسابداری و حسابرسی، پرونده اصلاح الگوی مصرف، پرونده اثربخشی اقدامات
دستگاه‌های نظارتی (کمیسیون اصل نود و دیوان محاسبات) در اصلاح جریان
واگذاری زمین و سایر تسهیلات به مؤسسان مدارس غیرانتفاعی، پرونده عدم تهیه
اساسنامه‌های شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت گاز
ایران توسط دولت علی‌رغم تکالیف قانونی، گزارش کمیسیون اصل نود قانون اساسی
و کمیته تحقیق درخصوص غائله 25 بهمن 1389، گزارش درخصوص شکایت جمعی از
نمایندگان مجلس مبنی‌بر تخلفات رئیس‌جمهور از قوانین، گزارش رسیدگی به
پرونده سوءاستفاده کلان از نظام بانکی (گروه آریا)، گزارش تخلف در عدم
تشکیل وزارت ورزش و جوانان، پرونده سوء جریان اداری و مالی در وزارت امور
خارجه، گزارش درخصوص اعلام مغایرت برخی از مواد اساسنامه سازمان هدفمندسازی
یارانه‌ها با قانون، گزارش درخصوص اشتباه فاحش محاسباتی در تفریغ بودجه
سال 1385 مبنی‌بر کسر واریزی به حساب ذخیره ارزی. | مجلس هشتم |
بر اساس آنچه که در بالا آمده، جدول فراوانی توزیع گزارش‌ها و پرونده‌های کمیسیون اصل نود در ادوار هشت گانه نیز به قرار زیر است:
| حوزه | تعداد اهم شکایات | درصد |
| اجتماعی | 16 | 18% |
| اقتصادی | 33 | 36% |
| امورداخلی | 5 | 6% |
| بهداشت | 3 | 3% |
| سیاسی | 27 | 30% |
| شهرداری | 3 | 3% |
| فرهنگی | 4 | 4% |
* توضیح جدول: اهم پرونده‌ها و گزارش‌های بررسی شده در کمیسیون اصل نود به 7 بخش تقسیم‌بندی. پرونده های اجتماعی: امور مربوط به بنیاد مستضعفان،حج و زیارت، آلودگی هوا،امور دادگاه‌ها و قوه قضاییه، آموزش و پرورش و وزارت علوم و.../ پرونده های اقتصادی: امور مربوط به وزارت نفت، خودرو، بورس و سهام، بازرگانی، واردات، اتاق بازرگانی، نرخ موادغذایی، تعرفه‌ها،کشاورزی، قانون کار،راه و.../ پرونده های امورداخلی مجلس: امور مربوط به تنقیح قوانین،آیین نامه داخلی مجلس، عملکرد هیات رئیسه و ..../پرونده های بهداشت: امور مربوط به دارو، امور پزشکی و خدمات درمانی و ..../ پرونده های سیاسی: امور مربوط به مسائل امنیتی، دفاعی، تخلفات دولت، وزارت کشور و .../ پرونده های شهرداری: امور مربوط به مسکن و مجوز ساخت و ساز و ..../ پرونده های فرهنگی: امور مربوط به صداوسیما، وزارت ارشاد، صداوسیما و ....
نمودار فراوانی توزیع گزارش‌ها و پرونده‌ها در کمیسیون اصل نود
نمودار درصد فراوانی توزیع گزارش‌ها و پرونده‌ها در کمیسیون اصل نود
