خیابان کارگر شمالی، جنب پارک لاله، معماری مدرن یک ساختمان دیدگان هر تازه واردی را مجذوب خود می‌کند. بنایی که در طراحي آن از بادگيرهاي مناطق كويري الهام گرفته شده و از عناصري چون چهارسو، گذرگاه، معبر و هشتي كه ملهم از معماري سنتي گذشتگان نیک اندیش ایران زمین است، بهره گرفته شده است. اما گذشته از معماری بسیار زیبا و جذاب این ساختمان، اگر بدانید در انبارهای این ساختمان زیبا چه گنجینه ای نهفته است، سخت حیرت خواهید کرد. اینجا موزه هنرهای معاصر تهران است.
نامی که برای اهل هنر به طور عام و گردشگران به طور خاص، آشناست. طراحي فضاي داخلي و نگارخانه‌هاي اين موزه به‌گونه‌اي است كه بازديدكننده را گرداگرد ساختمان با يك شيب ملايم از طبقه بالا به سمت زيرزمين هدايت مي‌كند. موزه ۹ گالري دارد که در فواصل زمانی معین نمایشگاه های مختلف هنری در آن برپا می شود و علاوه بر این، بخش اداري، كتابخانه، سينما تك، گنجينه، كافه‌تريا و باغ مجسمه از دیگر بخش‌های این موزه است.
گرچه از موزه هنرهای معاصر تهران به عنوان یکی از 10 موزه برتر هنرهای مدرن جهان یاد می شود، اما این موزه در حالی این عنوان را با خود یدک می‌کشد، که در طول سالهاي گذشته تاکنون هیچ اثر هنری خارجی به گنجینه موزه افزوده نشده و این بر خلاف رویکرد معمول میان موزه‌های هنر مدرن دنیاست. همین مسئله خود جایگاه موزه را در جهان به نوعی در معرض تهدید قرار داده است. هر چند متولیان فرهنگ و هنر کشور، بنای سیاست خود را بر حمایت آثار داخلی و عدم خرید آثار خارجی گذاشته‌اند، اما همچنان چشم جهانیان به گنجینه غنی و منحصر به فرد آثار خارجی موزه هنرهای معاصر تهران دوخته شده است.
این موزه با داشتن آثاری از بزرگ‌ترین هنرمندان جهان مانند پابلو پيكاسو، جكسون پولاك، ژرژ روان، پل گوگن، آندره دورن، ژرژ براك، ونسان ونگوگ، خوان ميرو، مارك شاگال، رنوار، ماكس ارنست، فرانسيس بيكن،ادوارد مونه، اندي وارهول‌و... تاریخی از هنر جهان را در گنجینه خود حفظ کرده و درست به همین دلیل رقابت سختی بین موزه‌داران جهان برای امانت گرفتن آثار نادر این موزه و به نمایش گذاشتن آن درگرفته است.
حالا به داخل موزه بازگردیم، می‌خواهیم با همین کلمات شما را به گردشی در داخل موزه مهمان کنیم. پس از بازديد از 9 گالري، شیبی ملایم شما را به هشتي موزه و اثري ازهنرمند ژاپني «نوريوكي هاراگوچي» مي‌رساند. اين اثر معماري كه با استفاده از فولاد و روغن‌سياه به شكل مستطيل ساخته شده است، يادآور حوض در معماري خانه‌هاي ايراني است و زيبايي خيره‌كننده آن تا اندازه‌اي است كه هر بازديدكننده كنجكاوي به دور از چشم نگهبانان، كاغذ كوچكي را درون آن پرتاب مي‌كند تا به هويت اصلي اين ماده پي ببرد.
بنابراين اگر خرده كاغذهاي سفيدي را روي سطح اين حوض رازگونه ديديد، بدانيد جزئي از اثر نيست، بلكه نشان‌دهنده ميزان كنجكاوي بازديدكنندگان بي‌توجه به مقررات موزه است! کنار این حوض سیاه که قرار گرفتید اگر سرتان را بلند كنيد و نگاهي به بالا بيندازيد با اثري هنري مواجه خواهيد شد كه «ماهي نارنجي» نام دارد و اثري است از «الكساندر كالدر» كه از سقف آويزان شده و جلوه‌اي دوچندان به اين فضا بخشيده است.علاوه بر اينها در اطراف ساختمان اصلي موزه هنرهاي معاصر تهران، باغ بزرگي قرار دارد كه تعدادي از آثار مجسمه‌سازان مشهور ايراني و خارجي در آن نگهداري مي‌شود كه از آن جمله مي‌توان به آثار هنري مور، آلبرتو جاكومتي و هنرمند ايراني پرويز تناولي اشاره كرد.
اما درباره مهم‌ترین بخش این موزه که گنجینه آثار هنری آن است، فکرش را هم نکنید که هر زمانی که دلتان خواست، می‌توانید به دیدن آثار گنجینه موزه بروید. البته هر چند سال، این توفیق حاصل می‌شود تا بخشی از آثار داخلی و خارجی گنجینه در معرض دید عموم قرار گیرد، این روند از سال 1383 با بيرون‌آوردن شاهكارهاي هنرمندان مدرنيست و معاصر جهان از گنجينه موزه و نمايش آنها در قالب نمايشگاه‌هاي مختلف شروع شد و تا کنون به صورت کجدار و مریز ادامه یافته است. با توجه به اهمیت آثار این گنجینه و علاقه‌مندی موزه‌های سراسر دنیا برای نمایش این آثار در کشورشان، مسئولان این موزه به فكر تعامل با ساير موزه‌ها و مراكز هنري دنيا و امانت سپاري آثار خارجي این گنجینه افتادند؛ تا جايي كه سال 89 به دنبال برقراري اين تعاملات، 3اثر از گنجينه موزه هنرهاي معاصر تهران به كشورهاي سوئيس، دانمارك و هلند ارسال شد.
علاوه بر آن می توان به شاهکار «طبيعت بي‌جان و باسمه ژاپني» اثر «پل گوگن» اشاره کرد که يكي از آثار گرانبهاي گنجينه موزه هنرهاي معاصر تهران است و در سال های اخیر براي نمايش در نمايشگاه بزرگ موزه هنرهاي مدرن «لوئيزيانا» دانمارك به امانت فرستاده شد و پس از آن به همراه ديگر آثار نقاشان بزرگ جهان در بنياد بيلر بازل سوئيس به نمايش گذاشته شد. تابلوي «نقاش و مدلش» اثر پابلو پيكاسو سومين اثري بود كه از سوي موزه هنرهاي معاصر تهران به خارج از كشور امانت داده شد. تابلوي «نقاش و مدلش» براي شركت در نمايشگاهي از آثار پيكاسو كه به مناسبت يكصد سالگي موزه «كونستهاوس» زوريخ برپا شد، به اين كشور فرستاده شد. اين اثر كوبيسمي سال 1927 خلق شده و يكي از مهم‌ترين آثار پيكاسو است كه به گنجينه موزه هنرهاي معاصرتهران تعلق دارد. آخرین مورد این امانت‌سپاری‌ها را هم که در جریان هستید، همان اثر نفیس «جکسون پولاک» که به امانت نزد یکی از موزه‌های ژاپن فرستاده شد و در هنگام بازگشت در گمرک ایران متوقف شد.
داستان از این قرار بود که گمرک ایران به دلیل بدهی وزارت ارشاد، مانع از تحویل این اثر گرانبها به موزه هنرهای معاصر تهران شد و سرانجام با نامه‌نگاری‌های فراوان و رسانه‌ای شدن این ماجرا که ابعاد بین‌المللی به خود گرفت، این اثر به گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران بازگردانده شد. این اتفاق بازتاب بسیار گسترده ای داشت که با انتقادهای بسیاری از سوی رسانه‌ها و هنرمندان مواجه شد به گونه‌ای که مسئولان را متوجه اهمیت حفظ و امنیت این آثار کرد که یا روند امانت‌سپاری آثار گنجینه خارجی را با دقت، وسواس و انضباط بیشتری پیگیری کنند یا آن که از خیر این تعاملات بگذرند و آثار منحصر به فرد این موزه را در گنجینه به حال خود رها کنند تا احتمال آسیب رساندن به آنها را به حداقل برسانند.
بگذریم... دوباره مسیر خود را در این موزه 37 ساله ادامه مي‌دهیم. بدون شک نمی‌توان در این مختصر به تمامی شاهکارهای موجود در موزه پرداخت. همین بس که بدانید در گنجینه دائمی موزه بیش از 4۰۰۰ اثر ارزشمند و یگانه از نخبگان هنرهای تجسمی ایران و جهان نگهداری می‌شود. قديمي‌ترين اثر در این موزه متعلق به شاهنامه شاه طهماسب است و جديدترين آثار هم مربوط به 120 سال گذشته می‌شود، همچنین 30 اثر از پيكاسو نيز در اين گنجينه وجود دارد. جالب است بدانید که چندي پيش يكي از برگ‌هاي شاهنامه مشهور شاه طهماسب در يك حراج جهاني به قيمت 12 ميليون دلار فروخته شد، این در حالی است که هم‌‌اكنون 118برگ از اين شاهنامه در گنجينه موزه هنرهاي معاصر تهران نگهداري مي‌شود.شیوه نگهداری آثار در این گنجینه ارزشمند به باور صاحبنظران و کارشناسان در شرایط مساعدی از نظر دما، نور، رطوبت و....قرار دارند که تقریباً می‌توان گفت چیزی در حد استانداردهای جهانی است،هر چند با کیفیت مطلوب و استاندارد جهانی اندکی فاصله دارد.
از آثار خارجي موزه كه بگذريم، بخشي از گنجينه موزه هنرهاي معاصر تهران به آثار هنرمندان ايراني اختصاص دارد كه اين آثار نيز در نوع خود بي‌نظير است. در گنجينه ايراني اين موزه، آثاري از كمال‌الملك، كمال‌الدين بهزاد، احمد اسفندياري، محمود جوادي‌پور، مسعود عربشاهي، غلامحسين نامي، محسن وزيري‌مقدم، كوروش شيشه‌گران، پرويز كلانتري، عباس سعيدي، بهمن محصص، صادق بريراني، جعفر پتگر، سهراب سپهري و... نگهداري مي‌شود.
این را بدانید که شما تنها به یک موزه معمولی نیامده‌اید، چون موزه هنرهاي معاصر تهران با انديشه‌اي فلسفي و برگرفته از سنت و مدرنيسم طراحي شده است؛ بنابراین شما به میان مجموعه‌ای از هنر وفلسفه وارد شده‌اید.موضوع مهم دیگر، نام موزه هنرهای معاصر تهران است که با کارکرد آن کاملاً متفاوت است، این موزه بیشتر آثار هنر مدرن را در اختیار دارد و کمتر به هنر معاصر پرداخته است، بنابراین شاید عنوان موزه هنرهای مدرن تهران برای آن برازنده‌تر به نظر برسد. در پایان، پاسخ یک پرسش همچنان باقی می ماند و آن این که موزه هنرهای معاصر تهران که اکنون به گفته مسئولان این موزه به عنوان یکی از ۱۰ موزه برتر هنر مدرن دنیا از آن یاد می‌شود، با سیاست عدم خرید آثار هنری خارجی و به روز کردن گنجینه خارجی خود، تا چه زمانی می تواند عنوان معاصر بودن که نه، بلکه مدرن بودن خود را حفظ کند؟ آیا با این سیاست کنونی می‌تواند تا ۲۰ سال آینده نام خود را در بین 10 موزه برتر هنر مدرن جهان همچنان حفظ کند یا خیر؟!
