با وجود افزایش رسمی قیمت نان در دو ماه اخیر و پرداخت یارانه ۱۵۰ هزار میلیارد تومان به نان همچنان نانواهای متخلف که تعداد آن‌ها کم نیست گرانفروشی و کم فروشی می‌کنند.
در شرایطی که دولت با اختصاص یارانه‌های کلان به آرد، تلاش می‌کند نان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اقلام سبد غذایی خانوارها، با قیمتی ارزان و مناسب به دست مردم برسد، اما گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که این هدف به‌درستی محقق نشده است. گرانفروشی و کم‌فروشی در برخی نانوایی‌ها همچنان به‌عنوان یک معضل جدی مطرح است و به نارضایتی مردم منجر شده است.
یارانه آرد؛ فرصتی برای مردم یا بستری برای تخلف؟
سالانه ۱۵۰ هزار میلیارد تومان یارانه آرد با هدف کاهش فشار اقتصادی بر مردم و فراهم کردن دسترسی آسان‌تر به نان ارزان اختصاص می‌یابد. اما این یارانه به دلایل مختلف از جمله نبود نظارت مؤثر و تخلفات گسترده برخی نانوایی‌ها، به جای کمک به مصرف‌کننده نهایی، به عاملی برای سودجویی تبدیل شده است.
برخی نانوایی‌ها با فروش آرد یارانه‌ای در بازار آزاد یا کاهش وزن چانه‌های نان، سود کلانی به جیب می‌زنند، در حالی که مردم برای خرید نان با کیفیت متوسط یا حتی پایین، مجبور به پرداخت هزینه‌های بیشتری هستند.
گرانفروشی
یکی از بارزترین تخلفات، گرانفروشی نان است. برخی نانوایی‌ها بدون داشتن مجوز، قیمت نان را افزایش می‌دهند. در حالی که نرخ مصوب دولتی برای انواع نان اعلام شده، مردم در بسیاری از مناطق شاهد فروش نان با قیمت‌هایی بالاتر از نرخ مصوب هستند.
یک نانوایی سنگک در منطقه ۱۹ تهران، یک عدد سنگک را ۷۵۰۰ تومان می‌فروشد و با پاشیدن چند دانه کنجد قیمت را تا ۲۰ هزار تومان بالا می‌برد، گزارش‌های زیادی از نانوایی‌های مناطق مختلف تهران وجود دارد.
در منطقه ۱۳ تهران یکی از نانوایی‌ها نصف روز را آرد دولتی و نصف دیگر را به نرخ آزاد می‌فروشد.
در این میان برخی نانوایی‌ها کارتخوان‌های شخصی دارند و از نانینو استفاده نمی‌کنند و حتی فیش پرداختی را هم به مشتری تحویل نمی‌دهند.
بر اساس قیمتهای مصوب جدید نان که اخیرا ابلاغ شده، نان سنگک ساده ۵ هزار تومان، بربری ساده با آرد نوع یک، ۲ هزار و پانصد تومان و بربری ساده با آرد نوع دو ۳ هزار و پانصد تومان، نان لواش با آرد نوع یک ۷۰۰ تومان و لواش نوع دو ۹۰۰تومان، نان سنتی تافتون با آرد نوع ۱۲۶۰ تومان و نوع دو ۱۵۰۰ تومان نان ماشینی تافتون با آرد نوع یک ۸۵۰ تومان و نوع دو، ۱۲۰۰ تومان تعیین شده است. اما این قیمت‌ها رعایت نمی‌شود
کم‌فروشی
کم‌فروشی یکی دیگر از مشکلات شایع است. کاهش وزن چانه‌ها یا عرضه نان‌هایی که از کیفیت استاندارد برخوردار نیستند، از روش‌های متداول کم‌فروشی است. به‌عنوان مثال، یک نان لواش که باید وزن مشخص داشته باشد، گاه به نصف وزن استاندارد کاهش پیدا می‌کند. وزن چانه‌ها آنقدر پایین است که تشخیص آن نیاز به ترازو ندارد، یک قرص لواش تقریبا یک لقمه شده است.
یک خانم میانسال در صف نانوایی به خبرنگار فارس گفت که مصرف نان لواش قبلاً روزانه ۱۰ عدد بود الان مجبورم ۱۵ عدد بگیرم به خاطر اینکه وزن چانه‌ها کم شده است.
فروش آرد یارانه‌ای در بازار آزاد
فروش آرد یارانه‌ای در بازار آزاد یکی دیگر از تخلفات قابل توجه است. برخی نانوایی‌ها با سوءاستفاده از سهمیه آرد یارانه‌ای، آن را به قیمتهای چندبرابر در بازار آزاد می‌فروشند که عمده خریداران آن‌ها صنف صنعت و قنادی‌ها هستند.
وجود چند نرخ آرد در بازار و تفاوت قیمتهای نان خبازی و صنعتی فروش آرد یارانه‌ای را تشدید کرده است.
چرا نان همچنان گران دست مردم می‌رسد
کارشناس کشاورزی ابراهیم مرادزاده می‌گوید، یکی از عوامل اصلی این وضعیت، ضعف نظارت و بازرسی است. دستگاه‌های نظارتی مسئولیت بررسی عملکرد نانوایی‌ها را بر عهده دارند، اما به نظر می‌رسد این نظارت به اندازه کافی جدی یا مؤثر نیست. بازرسی‌های غیرمنظم، نبود جریمه‌های بازدارنده، و گاه‌عدم شفافیت در توزیع آرد یارانه‌ای، باعث شده است تخلفات بدون نگرانی از عواقب ادامه یابد.
علاوه بر این، برخی نانوایی‌ها با طرح مشکلاتی نظیر افزایش هزینه‌های تولید، قیمت بالای انرژی، و دستمزد کارگران، اقدام به توجیه تخلفات خود می‌کنند. در حالی که هدف یارانه آرد، دقیقاً جبران این هزینه‌ها و کاهش فشار بر مصرف‌کننده است.
ادامه گرانفروشی و کم‌فروشی نانوایی‌ها، پیامدهای منفی زیادی برای جامعه دارد، نان به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین اقلام مصرفی روزانه، سهم قابل‌توجهی در هزینه‌های خانوار دارد. افزایش قیمت یا کاهش کیفیت آن، بار اقتصادی مضاعفی بر مردم تحمیل می‌کند.
برای جلوگیری از ادامه این وضعیت پیشنهاد می‌شودکه دستگاه‌های نظارتی بازرسی‌های منظم و سرزده را به طور جدی‌تر دنبال کنند. ملزوم کردن نانوایان به استفاده از سامانه هوشمند نانینو برای ثبت و رصد اطلاعات نان در نانوایی‌ها می‌تواند نظارت را بهبود بخشد، اعمال جریمه‌های مالی سنگین و حتی تعطیلی موقت یا دائمی نانوایی‌های متخلف می‌تواند نقش بازدارنده‌ای ایفا کند.
از سوی دیگر افزایش آگاهی عمومی، اطلاع‌رسانی به مردم درباره حقوق خود و نحوه گزارش تخلفات می‌تواند به کاهش تخلفات کمک کند.
دولت و نهادهای نظارتی بایدبا جدیت بیشتری به این مسئله ورود کنند تا علاوه بر کاهش فشار اقتصادی بر مردم، اعتماد عمومی نسبت به سیاست‌های حمایتی بازسازی شود. تنها از طریق اقدامات هماهنگ و شفاف می‌توان این چرخه تخلف و نارضایتی را متوقف کرد.
