به گزارش صراط به نقل از تسنیم، نرخ ارز بازار آزاد در هفته های اخیر روند صعودی داشته است. کارشناسان اقتصادی و فعالان بازار، معتقدند یکی از دلایل این وضعیت، سقف‌شکنی‌های نرخ نیما است ولی عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد به عنوان مدافع اصلی افزایش نرخ نیما، از پذیرش این واقعیت خودداری می‌کند.
همتی هفته گذشته باز هم در واکنش به افزایش نرخ ارز در بازار آزاد و ارتباط آن با افزایش نرخ نیما، مدعی شد: «اینکه گفته می‌شود ارز نیما به بازار سیگنال می‌دهد، کاملا اشتباه است». او در جمع خبرنگاران با اشاره به اینکه «شرایط اخیر بازار ناشی از حوادث و انتظارات روانی بوده» گفت: «افزایش نرخ دلار بازار آزاد ارتباطی به نیما ندارد و اگر نرخ ارز در نیما هم افزایش پیدا نمی‌کرد، نرخ دلار در بازار آزاد افزایش پیدا می‌کرد».
مقایسه دو دوره
برخلاف آنچه همتی مدعی آن است، بررسی روند قیمت نرخ دلار آزاد و نیمایی نشان می‌دهد که افزایش نرخ نیما یک محرک جدی برای افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد است.
در یک سال اخیر تا قبل از اینکه همتی در وزارت اقتصاد مستقر شود (مرداد 1403) اتفاقات سیاسی و امنیتی بی‌سابقه و عجیبی در کشور و منطقه رخ داد که عامل افزایش نرخ دلار شد، اما با فاصله کوتاهی قیمت‌ها به سطوح تعادلی قبلی بر می‌گشت.
از عملیات طوفان الاقصی در مهرماه 1402 تا ابتدای دولت چهاردهم، شوک‌های متعددی از جمله عملیات تروریستی در گلزار شهدای کرمان، شهادت رئیس جمهور، شعله‌ور شدن جنگ بین حزب‌الله لبنان و رژیم صهیونیستی، حمله صهیونیست‌ها به کنسولگری ایران در دمشق و پاسخ مستقیم ایران به اسرائیل برای اولین بار بوسیله چندین موشک و پهپاد به کشور وارد شد.
25 فروردین ایران در عملیات بی‌سابقه وعده صادق 1، مستقیما به اسرائیل پاسخ داد اما جالب این بود که نرخ دلار که از 62 هزار تومان در اواسط فروردین، به حدود 66 هزار تومان رسیده بود، بعد از این عملیات نزولی شد و کمتر از یک هفته بعد به کانال 57 هزار تومان سقوط کرد.
در ماجرای سقوط بالگرد رئیس جمهور در اردیبهشت ماه نیز با وجود اینکه کشور عملا دو ماه تا زمان انتخابات مردادماه رئیس جمهور نداشت، ولی نوسان ارز در کمترین میزان خود قرار داشت.
اما این وضعیت در دو ماه گذشته متفاوت بوده است. عبدالناصر همتی از ابتدای شهریورماه در وزارت اقتصاد مستقر شد و از همان روزهای نخست بر ساز گرانی نرخ ارز نیما به نفع شرکت‌های بورسی صادرکننده دمید. از آنجایی که بازار بسیار هوشمند است، به سرعت سیگنال گرانی ارز را از وزیر اقتصاد گرفت و قیمت‌ها به مرور خود را با وضعیت جدید همراه کردند.
در مدت دوماه اتفاقاتی مانند ترور و شهادت اسماعیل هنیه و سید حسن نصراله رخ داد و عملیات وعده صادق 2 هم انجام شد، اما اثرپذیری بازار ارز از این اتفاقات با موارد مشابه در یکسال منتهی به حضور همتی در وزارت اقتصاد متفاوت بوده است. با وجود فروکش کردن نسبی تنش‌ها و علیرغم برخی اقدامات صورت گرفته و عرضه‌های سنگین بازارساز نرخ دلار در بازار آزاد همچنان در کانال 68 هزار تومان نوسان دارد.
به اعتقاد کارشناسان، علت اینکه پس از حوادث مهمی چون حمله به کنسولگری ایران در دمشق، وعده صادق 1 و بسیاری حوادث دیگر بازار ارز به سطوح تعادلی قبل بازگشت اما در موارد اخیر این اتفاق تکرار نشده است، به حضور همتی در وزارت اقتصاد و صدور سیگنال‌های گرانی ارز نیما به بازار بر می‌گردد.
تحریک دلار آزاد با افزایش سرعت رشد نیما
نرخ دلار نیما در ابتدای شهریور ماه که همتی در وزارت اقتصاد مستقر شد در کانال 45200 تومان قرار داشت و 70 روز بعد یعنی 10 آبان ماه پس از فشارهای مستمری که او به بانک مرکزی وارد کرد، نرخ نیما با افزایش 9.1 درصدی به کانال 49300 هزار تومان رسیده است.
همزمان با این افزایش، نرخ دلار در بازار آزاد از حدود 58600 تومان به 68500 تومان رسید که بیانگر افزایش 10 هزار تومانی معادل 16.8 درصد رشد است.
این در حالی است که در طی 70 روز پایانی دولت قبل و پیش از ورود همتی به دستگاه اجرایی کشور، نرخ دلار نیما 6.1 درصد رشد کرده و از 42600 به 45200 تومان رسیده بود. نکته جالب اینکه در همین مدت، دلار بازدهی نزدیک به صفر داشت و با چند نوسان به همان نرخ 58500 تومان بازگشت و حتی بازدهی منفی 0.4 درصدی را ثبت کرد.
همانطور که پیداست، رشد 9.1 درصدی نرخ دلار نیما در دوره همتی با افزایش 16.8 درصدی نرخ ارز آزاد همراه شده، در حالی که در مدت مشابه قبل از آمدن او، نرخ دلار نیما 6.2 درصد و نرخ دلار آزاد صفر درصد رشد داشته است.
بر این اساس می‌توان گفت یکی از دلایل اصلی نوسانات بازار آزاد، سیگنالی است که از ناحیه اظهارات وزیر اقتصاد و افزایش 50 درصدی سرعت رشد نرخ نیما صادر شده است.
بهانه غیرموجه
همتی و تعدادی کارشناس همراه با او مدعی این موضوع هستند که برای رسیدن به ارز تک‌نرخی و حذف رانت ناشی از اختلاف نرخ ارز آزاد و نیمایی، باید نرخ نیما افزایش یابد، اما این تنها یک وجه ماجرا است و این گروه، از اتفاقات و پیش‌فرض‌های آن سوی گران کردن ارز نیما چیزی نمی‌گویند. این در حالی است که کارشناسان هشدار داده بودند که اگر نرخ نیما زیاد شود نرخ بازار هم بالا می رود.
کارشناسان معتقدند که اظهارات همتی درباره تک نرخی شدن ارز اگرچه از لحاظ نظری درست است، اما در شرایط کنونی شدنی نیست؛ چراکه نرخ ارز یکی از متغیرهای کلیدی در اقتصاد کشورمان محسوب می‌شود و نمی‌توان مانند سایر متغیرها با گفتار درمانی آن را مدیریت کرد.
در حال حاضر که شرایط تک نرخی کردن ارز در کشور ما فراهم نیست و با توجه به اینکه نرخ ارز همچنان لنگر انتظارات تورمی فعالان بازار است، هر صحبتی برای تک نرخی کردن ارز به انتظارات افراد جهت می‌دهد و حتی فعالان اقتصادی رسمی کشور یعنی آن‌هایی که از طریق ثبت سفارش نیازهای ارزی خود را تامین می‌کنند، وقتی چنین برداشتی کنند که قرار است نرخ ارز افزایش یابد، برای نیازهای آینده از همین الان ثبت سفارش می‌کنند، به این ترتیب با مازاد تقاضا در سامانه نیما مواجه می‌شویم.
بنابراین حتی اگر فرض کنیم همتی با عینک اقتصادی به ماجرا نگاه می‌کند و اظهاراتش در جهت حمایت از شرکت‌های بزرگ صادرکننده نیست، کاملا پیداست که اظهارات او نتیجه‌ای جز کسب سود بنگاه‌های بزرگ به قیمت گران شدن ارز و آسیب دیدن عموم مردم در پی نخواهد داشت.
