به گزارش صراط به نقل از بنیان، شیرینکنندههای مصنوعی جایگزین‌های مصنوعی برای قندهای طبیعی مانند ساکارز (قند سفره) هستند. این مواد معمولاً بسیار شیرین‌تر از قند هستند، اما معمولاً کمتر کالری دارند یا حتی بدون کالری هستند. به دلیل خواص ویژه‌ای که دارند، این شیرین‌کننده‌ها به عنوان جایگزینی برای قند در محصولات مختلف غذایی و نوشیدنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. شیرینکنندههای مصنوعی جدید نیستند. اولین و شناخته‌شده‌ترین شیرین‌کننده مصنوعی، ساخارین، در اواخر قرن نوزدهم کشف شد. از آن زمان تاکنون، انواع مختلفی از شیرینکنندههای مصنوعی توسعه یافته و به بازار عرضه شده‌اند. این شیرین‌کننده‌ها هر کدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند و به تدریج جایگاه خود را در صنعت غذا و نوشیدنی یافته‌اند.
انواع شیرینکنندههای مصنوعی:
1. ساخارین: یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین شیرینکنندههای مصنوعی است. ساخارین چند صد برابر شیرین‌تر از ساکارز است و معمولاً در نوشیدنی‌های رژیمی، آدامس‌ها و سایر محصولات غذایی کم‌کالری استفاده می‌شود.
2. آسپارتام: آسپارتام از مولکول‌های دو آمینواسید، آسپارتیک اسید و فنیل‌آلانین ساخته شده است و حدود ۲۰۰ برابر شیرین‌تر از ساکارز است. این شیرین‌کننده معمولاً در نوشابه‌های رژیمی، محصولات لبنی و آدامس‌ها استفاده می‌شود.
3. سوکرالوز: این شیرین‌کننده از تبدیلات شیمیایی ساکارز تولید شده و حدود ۶۰۰ برابر شیرین‌تر از آن است. یکی از مزایای اصلی سوکرالوز پایداری آن در دماهای زیاد است، بنابراین می‌توان از آن در پخت و پز و سرو غذاهای داغ هم استفاده کرد.
4. آسه سولفام پتاسیم (Acesulfame K): این شیرین‌کننده حدود ۲۰۰ برابر ساکارز شیرین‌تر است و غالباً در ترکیب با سایر شیرین‌کننده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد تا طعم بهتری فراهم کند.
مزایا و معایب شیرینکنندههای مصنوعی:
مزایا:
1. کاهش کالری: یکی از بزرگترین مزایای شیرینکنندههای مصنوعی کاهش میزان کالری مصرفی است. این مزیت برای افرادی که به دنبال کاهش وزن یا مدیریت دیابت هستند بسیار مهم است.
2. کنترل قند خون: شیرینکنندههای مصنوعی بر خلاف قندهای طبیعی، تأثیر کمتری بر افزایش قند خون دارند و می‌توانند برای افراد مبتلا به دیابت مناسب باشند.
3. پیشگیری از پوسیدگی دندان: این مواد معمولاً به پوسیدگی دندان کمک نمی‌کنند، بنابراین می‌توانند گزینه بهتری برای حفظ سلامت دهان و دندان باشند.
معایب:
1. طعم مصنوعی: برخی از افراد طعم شیرینکنندههای مصنوعی را دوست ندارند و ترجیح می‌دهند از قندهای طبیعی استفاده کنند.
2. آثار جانبی: برخی از شیرینکنندههای مصنوعی مانند آسپارتام در برخی افراد باعث سردرد، سرگیجه یا مشکلات گوارشی می‌شوند.
3. بحث‌های سلامتی: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف بیش از حد برخی شیرینکنندههای مصنوعی ممکن است با افزایش خطر بیماری‌های مختلف، از جمله برخی انواع سرطان، مرتبط باشد. اما این مطالعات همواره مورد بحث و بررسی بیشتر قرار می‌گیرند و نتایج قطعی ندارند.
مصارف شیرینکنندههای مصنوعی:
شیرینکنندههای مصنوعی در محصولات متنوعی به کار می‌روند. از نوشیدنی‌های رژیمی گرفته تا محصولات پخت‌وپز، آدامس‌ها، دسرها و حتی برخی داروها، این مواد به دلیل خواص خاص خود مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از ویژگی‌های مهم شیرینکنندههای مصنوعی قابلیت استفاده در دماهای بالا و محیط‌های اسیدی است که این امکان را فراهم می‌کند تا در محصولات مختلف با حفظ کیفیت به کار روند.
شیرینکنندههای مصنوعی جایگزین‌های محبوبی برای شکر هستند که به‌طور گسترده در محصولات غذایی و نوشیدنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ترکیبات شامل آسپارتام، ساخارین، سوربیتول، زایلیتول، و سوکرالوز می‌شوند. مصرف این مواد به عنوان راهی برای کاهش مصرف کالری و مدیریت وزن معرفی شده است. با این حال، شواهد جدید نشان می‌دهند که ممکن است این مواد اثرات منفی بر سلامتی داشته باشند، از جمله افزایش خطر لخته خون و بیماری قلبی.
مکانیزم اثر در بدن
شیرینکنندههای مصنوعی به‌طور کلی بدون کالری یا با کالری بسیار کم هستند و بسیاری از آنها از طریق مکانیسم‌های مختلف به قندهای طبیعی شباهت دارند. با این حال، تحقیقات نشان داده‌اند که این مواد می‌توانند تاثیرات متفاوتی بر میکروبیوم روده، متابولیسم گلوکز، و واکنش‌های انسولینی داشته باشند.
تاثیر بر لخته خون
مطالعات انجام‌شده حاکی از آن است که مصرف مکرر و بلندمدت برخی شیرینکنندههای مصنوعی ممکن است منجر به افزایش فاکتورهای انعقادی (مانند فیبرینوژن) شود. این فاکتورها می‌توانند خون را غلیظ کنند و منجر به تشکیل لخته‌های خونی شود. برخی از مکانیسم‌های احتمالی عبارتند از:
1. التهاب: شیرینکنندههای مصنوعی ممکن است منجر به افزایش التهاب در بدن شوند که می‌تواند منجر به افزایش عوامل انعقادی و تغییرات در پروفایل لیپیدی شود.
2. اختلال در میکروبیوم روده: تحقیقات نشان داده‌اند که این مواد می‌توانند ترکیب میکروبیوم روده را تغییر دهند، که ممکن است به طریقی نهایی تاثیر منفی بر سلامت قلب و عروق داشته باشد.
ارتباط با بیماری قلبی
برخی مطالعات اپیدمیولوژیک ارتباطی میان مصرف شیرینکنندههای مصنوعی و افزایش خطر بیماری‌های قلبی نشان داده‌اند. مکانیزم‌های احتمالی عبارتند از:
1. افزایش فشار خون: بعضی مطالعات نشان داده‌اند که شیرینکنندههای مصنوعی ممکن است منجر به افزایش فشار خون شوند، که یکی از مهمترین عوامل خطر برای بیماری‌های قلب و عروق است.
2. تاثیر بر میزان لیپوپروتئین‌های خون: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف شیرینکنندههای مصنوعی ممکن است پروفایل لیپیدی خون را تغییر دهد، از جمله افزایش سطح LDL (کلسترول بد) و کاهش سطح HDL (کلسترول خوب).
3. تاثیر بر وزن بدن و مقاومت به انسولین: مصرف بلندمدت شیرینکنندههای مصنوعی ممکن است تاثیری معکوس بر مدیریت وزن داشته باشد و منجر به افزایش وزن و مقاومت به انسولین شود. این پدیده‌ها خود می‌توانند منجر به افزایش خطر بیماری‌های قلبی شوند.
مطالعات علمی
برای مثال، محققان در یک مطالعه منتشر‌شده در سال 2017 در مجله “Canadian Medical Association Journal” بیان کرده‌اند که مصرف بلندمدت شیرینکنندههای مصنوعی می‌تواند با افزایش خطر چاقی، فشار خون بالا، دیابت نوع ۲، و بیماری‌های قلب و عروق مرتبط باشد. در مطالعه‌ای دیگر که در سال 2020 در مجله معتبر “Critical Reviews in Food Science and Nutrition” منتشر شد، پژوهشگران رابطه‌ای میان مصرف شیرینکنندههای مصنوعی و افزایش خطر بیماری‌های قلب و عروق پیدا کردند.
نکات پیشگیرانه
اگرچه بسیاری از سازمان‌های بهداشتی مانند FDA مصرف برخی شیرینکنندههای مصنوعی را برای بیشتر افراد سالم بی‌خطر می‌دانند، اما افراد باید با احتیاط از این مواد استفاده کنند، مخصوصاً اگر در معرض خطر افزایش لخته‌خون یا بیماری قلبی قرار دارند. توصیه‌های کلی شامل:
1. کاهش مصرف کلی شیرینکنندههای مصنوعی: کاهش مصرف این محصولات می‌تواند یک قدم مثبت در کاهش خطرات بالقوه باشد.
2. تغذیه متعادل و سالم: به جای استفاده از مواد مصنوعی، سعی کنید از منابع طبیعی‌تر مثل میوه‌ها برای شیرین‌کردن غذاها استفاده کنید.
نتیجه‌گیری
شیرینکنندههای مصنوعی به صورت گسترده‌ای به عنوان جایگزین‌های کم‌کالری برای شکر استفاده می‌شوند، اما مصرف بلندمدت و مکرر آنها ممکن است با افزایش خطر لخته خون و بیماری‌های قلب و عروق مرتبط باشد. برای کاهش این مخاطرات، معتدل‌کردن مصرف این مواد و انتخاب منابع شیرین‌کننده طبیعی‌تر می‌تواند مفید باشد. همچنین، مشاوره با پزشک و پیروی از توصیه‌های بهداشتی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
