به گزارش صراط به نقل از مهر، فردا اول شوال المعظم و عید سعید فطر است. عید فطر اولین روز ماه شوال است که با رؤیت هلال ماه شوال در پایان ماه رمضان ثابت می‌شود.
یکی از اعمال واجب در روز عید فطر پرداختن زکات فطره است. زکات فطره یا زکات فطر و یا فطریه پرداخت حدود سه کیلوگرم از خوراکِ غالب مانند گندم، جو، خرما، برنج، کشمش و یا قیمت آن به‌ازای هر نان‌خور به‌مناسبت عید فطر. موارد مصرف زکات فطره همان موارد هشت گانه زکات مال (فقیر، مسکین، آزادی بردگان، بدهکار، مؤلفة قلوبهم، مأموران جمع‌آوری زکات، فی سبیل‌الله و ابن سبیل) است.
از امیرالمومنین (ع) نقل شده عید سعید فطر عیدی کسی است که خداوند، روزه او را پذیرفته و عبادتش را قبول کرده است. امام رضا (ع) در خصوص عید سعید فطر فرموده است: روز فطر، از آن جهت عید قرار داده شده است که مسلمانان، اجتماعی داشته باشند که در آن روز گرد هم آیند و برای خدا بیرون آیند و او را بر نعمت‌هایی که به آنان داده شده است، بستایند و روز عید، روز تجمع، روز خوردن روزه، روز زکات، روز شوق و روز نیایش است. دعای چهل و ششم صحیفه سجادیه از دعا‌های مأثور از امام سجاد (ع) که پس از نماز عید فطر و روز جمعه آن را می‌خواند. امام سجاد (ع) در این دعا به تمامی نعمت‌های خدا در حق بندگان اعتراف می‌کند و با عبارات مختلفی درصدد جلب رحمت خدا است.
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله، رحمت و مغفرت خدا در این شب را چنین توصیف می‌کند: «هنگام افطار هر شب ماه رمضان، برای خدای تبارک و تعالی آزاد شده‌هایی از آتش است که شمار آنان را جز خدا نداند که آن در علم غیب اوست و، چون آخرین شب ماه رمضان فرا رسد خدا در آن شب بشمارِ آنچه در همه ماه آزاد شده، آزاد کند.» [۱]اعمال شب عید فطر
مرحوم محدث قمی در کتاب شریف مفاتیح الجنان در خصوص این شب بافضیلت اعمالی را نقل کرده است که در ادامه می‌خوانید:
یکی از شب‌های برجسته و برتر است و در فضیلت و ثواب عبادت و احیای آن روایات بسیاری وارد شده، از جمله در روایت آمده: آن شب کمتر از شب قدر نیست و برای آن چند عمل مستحب است:
اوّل:
غسل کردن هنگامی‌که آفتاب غروب کرد.
دوّم:
شب‌زنده‌داری به نماز و دعا و استغفار و درخواست از خداوند و شب‌زنده‌داری در مسجد.
سوم:
پس از نماز مغرب و عشا و [در روز عید فطر بعد از]نماز صبح و نماز عید بخواند:
اللّٰهُ أَکْبَرُ اللّٰهُ أَکْبَرُ لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَاللّٰهُ أَکْبَرُ اللّٰهُ أَکْبَرُ وَ لِلّٰهِ الْحَمْدُ، الْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلَیٰ مَا هَدانا، وَلَهُ الشُّکْرُ عَلَیٰ مَا أَوْلانا.
خدا بزرگ‌تر از آن است که وصف شود، خدا بزرگ‌تر از آن است که وصف شود، معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ‌تر از آن است که وصف شود و ستایش ویژه خداست و ستایش ویژه خداست بر آنچه ما را بدان هدایت کرد و او را سپاس بر آنچه به ما ارزانی داشت.
چهارم:.
چون نماز مغرب و نافله آن را خواند، دست‌ها را به جانب آسمان بلند کند و بگوید:
یَا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، یَا ذَا الْجُودِ، یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ وَناصِرَهُ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَحْصَیْتَهُ وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتابٍ مُبِینٍ.ای صاحب مهر و قدرت و توانایی،ای دارای جود،ای برگزیننده محمّد و‌ای یاور او، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر من بیامرز هر گناهی که شماره نمودی‌اش و آن پیش تو در کتابی آشکار است.
پس به سجده برو و در سجده «صد مرتبه» بگو: «أَتُوبُ إِلَی اللّٰهِ؛ به‌سوی خدا می‌پویم»، سپس هر حاجتی که دارد از خدا بخواه که بخواست خدا برآورده خواهد شد؛ و در روایت شیخ آمده است: که پس از نماز مغرب به سجده برو و بگو:
یَا ذَاالْحَوْلِ یَا ذَاالطَّوْلِ یَا مُصْطَفِیاً مُحَمَّداً وَناصِرَهُ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَنَسِیتُهُ أَنَا وَهُوَ عِنْدَکَ فِی کِتابٍ مُبِینٍ.ای صاحب قدرت،ای دارای قدرت،ای برگزیننده محمّد و‌ای یاور او، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر من بیامرز هر گناهی را که مرتکب شدم و آن را فراموش کردم و آن گناه نزد تو در کتابی آشکار است. پس «صد مرتبه» بگو: «أَتُوبُ إِلَی اللّٰهِ؛ به‌سوی خدا می‌پویم».
پنجم:
امام حسین (علیه‌السلام) را زیارت کند که مزیت و برتری بسیار دارد و «زیارت مخصوص این شب» در باب زیارات مفاتیح الجنان موجود است.
ششم:
«ده مرتبه» ذکر «یَا دائِمَ الفَضْلِ» را که بیان آن در «اعمال شب جمعه» گذشت بگو.
هفتم:
ده رکعت نمازی که در «شب آخر ماه رمضان» گذشت بخوان.
هشتم:
دو رکعت نماز بخوان؛ در رکعت اوّل پس از سوره «حمد» «هزار مرتبه» «توحید» و در رکعت دوم «یک مرتبه» و پس از سلام سر به سجده گذار و «صد مرتبه» بگو: «أَتُوبُ إِلَی اللّٰهِ؛ به‌سوی خدا می‌پویم»، آنگاه بگو: یَا ذَا الْمَنِّ وَالْجُودِ، یَا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَافْعَلْ بِی کَذا وَکَذا. (بجای «کذاوکذا» حاجات خود را بخواهد)ای دارای مهر و جود،ای صاحب مهر و توانایی،ای برگزیننده‌ی محمّد (درود خدا بر او و خاندانش)، بر محمّد و خاندانش درود فرست و با من چنین و چنان کن. (بجای «چنین و چنان» حاجات خود را بخواه)
در روایت آمده: که حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) این دو رکعت نماز را به این کیفیت می‌خواند، سپس سر از سجده برمی‌داشت و می‌فرمود:
به‌حق آن خدایی که جانم در دست قدرت اوست، هرکه این نماز را به جا آورد، هر حاجت که از خدا بخواهد یقیناً عطا فرماید و اگر به شماره ریگ‌های بیابان گناه داشته باشد، خدا آن‌ها را بیامرزد.
در روایت دیگری بجای «هزار مرتبه» سوره «توحید» «صد مرتبه» وارد شده، لیکن این نماز را باید پس از نماز مغرب و نافله آن بخواند.
شیخ طوسی و سید ابن طاووس پس از پایان نماز این دعا را روایت کرده‌اند:
یَا اللّٰهُ یَا اللّٰهُ یَا اللّٰهُ، یَا رَحْمٰنُ یَا اللّٰهُ، یَا رَحِیمُ یَا اللّٰهُ، یَا مَلِکُ یَا اللّٰهُ، یَا قُدُّوسُ یَا اللّٰهُ، یَا سَلامُ یَا اللّٰهُ، یَا مُؤْمِنُ یَا اللّٰهُ، یَا مُهَیْمِنُ یَا اللّٰهُ، یَا عَزِیزُ یَا اللّٰهُ، یَا جَبّارُ یَا اللّٰهُ، یَا مُتَکَبِّرُ یَا اللّٰهُ، یَا خالِقُ یَا اللّٰهُ، یَا بارِئُ یَا اللّٰهُ، یَا مُصَوِّرُ یَا اللّٰهُ، یَا عالِمُ یَا اللّٰهُ، یَا عَظِیمُ یَا اللّٰهُ، یَا عَلِیمُ یَا اللّٰهُ، یَا کَرِیمُ یَا اللّٰهُ، یَا حَلِیمُ یَا اللّٰهُ.ای خدا،ای خدا،ای خدا،ای مهربان،ای خدا،ای بخشنده،ای خدا،ای فرمانروا،ای خدا،ای پاک،ای خدا،ای سلام،ای خدا،ای ایمنی‌بخش،ای خدا،ای چیره،ای خدا،ای توانمند،ای خدا،ای قدرتمند،ای خدا،ای بزرگ‌منش،ای خدا،ای آفریننده،ای خدا،ای پدیدآورنده،ای خدا،ای صورتگر،ای خدا،ای دانا،ای خدا،ای بزرگ،ای خدا،ای آگاه،ای خدا،ای کریم،ای خدا،ای بردبار.
یَا حَکِیمُ یَا اللّٰهُ، یَا سَمِیعُ یَا اللّٰهُ، یَا بَصِیرُ یَا اللّٰهُ، یَا قَرِیبُ یَا اللّٰهُ، یَا مُجِیبُ یَا اللّٰهُ، یَا جَوادُ یَا اللّٰهُ، یَا ماجِدُ یَا اللّٰهُ، یَا مَلِیُّ یَا اللّٰهُ، یَا وَفِیُّ یَا اللّٰهُ، یَا مَوْلَی یَا اللّٰهُ، یَا قاضِی یَا اللّٰهُ، یَا سَرِیعُ یَا اللّٰهُ، یَا شَدِیدُ یَا اللّٰهُ، یَا رَؤُوفُ یَا اللّٰهُ، یَا رَقِیبُ یَا اللّٰهُ، یَا مَجِیدُ یَا اللّٰهُ، یَا حَفِیظُ یَا اللّٰهُ، یَا مُحِیطُ یَا اللّٰهُ، یَا سَیِّدَ السّاداتِ یَا اللّٰهُ.ای خدا،ای فرزانه،ای خدا،ای شنوا،ای خدا،ای بینا،ای خدا،ای نزدیک،ای خدا،ای اجابت‌کننده،ای خدا،ای سخاوتمند،ای خدا،ای بزرگوار،ای خدا،ای مهربان،ای خدا،ای بخشنده در حد کمال،ای خدا،ای سرپرست،ای خدا،ای داور،ای خدا،ای سریع،ای خدا،ای سخت‌گیر،ای خدا،ای مهربان،ای خدا،ای نگهبان،ای خدا،ای باشوکت،ای خدا،ای نگهدار،ای خدا،ای فراگیر،ای خدا،ای آقای آقایان.
یَا أَوَّلُ یَا اللّٰهُ، یَا آخِرُ یَا اللّٰهُ، یَا ظاهِرُ یَا اللّٰهُ، یَا باطِنُ یَا اللّٰهُ، یَا فاخِرُ یَا اللّٰهُ، یَا قاهِرُ یَا اللّٰهُ، یَا رَبّاهُ یَا اللّٰهُ، یَا رَبّاهُ یَا اللّٰهُ، یَا رَبّاهُ یَا اللّٰهُ، یَا وَدُودُ یَا اللّٰهُ، یَا نُورُ یَا اللّٰهُ، یَا رافِعُ یَا اللّٰهُ، یَا مانِعُ یَا اللّٰهُ، یَا دافِعُ یَا اللّٰهُ، یَا فاتِحُ یَا اللّٰهُ، یَا نَفَّاحُ یَا اللّٰهُ، یَا جَلِیلُ یَا اللّٰهُ، یَا جَمِیلُ یَا اللّٰهُ، یَا شَهِیدُ یَا اللّٰهُ، یَا شاهِدُ یَا اللّٰهُ، یَا مُغِیثُ یَا اللّٰهُ، یَا حَبِیبُ یَا اللّٰهُ، یَا فاطِرُ یَا اللّٰهُ، یَا مُطَهِّرُ یَا اللّٰهُ، یَا مَلِکُ یَا اللّٰهُ.ای خدا،ای آغاز،ای خدا،ای انجام،ای خدا،ای آشکار،ای خدا،ای نهان،ای خدا،ای برجسته و باشکوه،ای خدا،ای چیره،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای دوست،ای خدا،ای نور،ای خدا،ای بالابرنده،ای خدا،ای بازدارنده،ای خدا،ای دفع‌کننده،ای خدا،ای گشاینده،ای خدا،ای بهره‌رسان،ای خدا،ای باشکوه،ای خدا،ای زیبا،ای خدا،ای گواه،ای خدا،ای شاهد،ای خدا،ای فریادرس،ای خدا‌ای محبوب،ای خدا،ای آفریننده،ای خدا،ای پاک کننده،ای خدا،ای پادشاه.
یَا مُقْتَدِرُ یَا اللّٰهُ، یَا قابِضُ یَا اللّٰهُ، یَا باسِطُ یَا اللّٰهُ، یَا مُحْیِی یَا اللّٰهُ، یَا مُمِیتُ یَا اللّٰهُ، یَا باعِثُ یَا اللّٰهُ، یَا وارِثُ یَا اللّٰهُ، یَا مُعْطِی یَا اللّٰهُ، یَا مُفْضِلُ یَا اللّٰهُ، یَا مُنْعِمُ یَا اللّٰهُ، یَا حَقُّ یَا اللّٰهُ، یَا مُبِینُ یَا اللّٰهُ، یَا طَیِّبُ یَا اللّٰهُ، یَا مُحْسِنُ یَا اللّٰهُ، یَا مُجْمِلُ یَا اللّٰهُ، یَا مُبْدِئُ یَا اللّٰهُ، یَا مُعِیدُ یَا اللّٰهُ، یَا بارِئُ یَا اللّٰهُ، یَا بَدِیعُ یَا اللّٰهُ، یَا هادِی یَا اللّٰهُ، یَا کافِی یَا اللّٰهُ، یَا شافِی یَا اللّٰهُ.ای خدا،ای نیرومند،ای خدا،ای قبض‌کننده،ای خدا،ای گستراننده،ای خدا،ای زنده کننده،ای خدا،ای میراننده،ای خدا،ای برانگیزنده،ای خدا‌ای وارث،ای خدا،ای عطابخش،ای خدا،ای فزونی‌ده،ای خدا،ای نعمت‌دهنده،ای خدا،ای حق،ای خدا،ای آشکار کننده،ای خدا،ای پاکیزه،ای خدا،ای نیکوکار،ای خدا،ای زیباکار،ای خدا،ای آغازگر،ای خدا،ای گرداننده،ای خدا،ای پدیدآور،ای خدا،ای نوآفرین،ای خدا،ای هدایتگر،ای خدا،ای کفایت‌کننده،ای خدا،ای شفابخش.
یَا عَلِیُّ یَا اللّٰهُ، یَا عَظِیمُ یَا اللّٰهُ، یَا حَنّانُ یَا اللّٰهُ، یَا مَنَّانُ یَا اللّٰهُ، یَا ذَا الطَّوْلِ یَا اللّٰهُ، یَا مُتَعالِی یَا اللّٰهُ، یَا عَدْلُ یَا اللّٰهُ، یَا ذَا الْمَعارِجِ یَا اللّٰهُ، یَا صادِقُ یَا اللّٰهُ، یَا صَدُوقُ یَا اللّٰهُ، یَا دَیَّانُ یَا اللّٰهُ، یَا باقِی یَا اللّٰهُ، یَا واقِی یَا اللّٰهُ، یَا ذَا الْجَلالِ یَا اللّٰهُ، یَا ذَا الْإِکْرامِ یَا اللّٰهُ، یَا مَحْمُودُ یَا اللّٰهُ، یَا مَعْبُودُ یَا اللّٰهُ، یَا صانِعُ یَا اللّٰهُ، یَا مُعِینُ یَا اللّٰهُ، یَا مُکَوِّنُ یَا اللّٰهُ، یَا فَعّالُ یَا اللّٰهُ، یَا لَطِیفُ یَا اللّٰهُ، یَا غَفُورُ یَا اللّٰهُ، یا جَلِیلُ یا اللّٰهُ، یَا شَکُورُ یَا اللّٰهُ، یَا نُورُ یَا اللّٰهُ، یَا قَدِیرُ یَا اللّٰهُ.ای خدا،ای بلندپایه،ای خدا،ای بزرگ،ای خدا،ای مهربان،ای خدا،ای بسیار احسان‌کننده،ای خدا،ای دارای قدرت،ای خدا،ای برتر،ای خدا،ای دادگر،ای خدا،ای صاحب مراتب بلند،ای خدا،ای راست‌گو‌ای خدا،ای راستی‌پیشه،ای خدا،ای پاداش‌دهنده،ای خدا،ای پایدار،ای خدا،ای نگهدار،ای خدا،ای صاحب بزرگی،ای خدا،ای دارای رأفت و محبت،ای خدا،ای پسندیده،ای خدا،ای پرستیده شده،ای خدا،ای سازنده،ای خدا،ای یاری‌ده،ای خدا،ای پدیدآورنده،ای خدا،ای پرکار،ای خدا،ای مهربان،ای خدا،ای آمرزنده،ای خدا،ای ارجمند،ای خدا،ای خدا،ای پاداش دهندۀ فراوان در برابر عمل اندک،ای نور،ای خدا،ای توانا.
یَا رَبَّاهُ یَا اللّٰهُ، یَا رَبَّاهُ یَا اللّٰهُ، یَا رَبَّاهُ یَا اللّٰهُ، یَا رَبَّاهُ یَا اللّٰهُ، یَا رَبَّاهُ یَا اللّٰهُ، یَا رَبَّاهُ یَا اللّٰهُ، یَا رَبَّاهُ یَا اللّٰهُ، یَا رَبَّاهُ یَا اللّٰهُ، یَا رَبَّاهُ یَا اللّٰهُ، یَا رَبّاهُ یَا اللّٰهُ، أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَتَمُنَّ عَلَیَّ بِرِضاکَ، وَتَعْفُوَ عَنِّی بِحِلْمِکَ، وَتُوَسِّعَ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ الطَّیِّبِ وَ مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَمِنْ حَیْثُ لَاأَحْتَسِبُ، فَإِنِّی عَبْدُکَ لَیْسَ لِی أَحَدٌ سِواکَ، وَلَا أَحَدٌ أَسْأَلُهُ غَیْرُکَ، یَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ، مَا شاءَ اللّٰهُ لَاقُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا، از تو درخواست می‌کنم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و به خشنودی‌ات بر من منّت نهی و به بردباری‌ات از من درگذری و از روزی حلال پاکیزه‌ات بر من بگسترانی، از جایی که گمان می‌برم و از جایی‌که گمان نمی‌برم، من بنده توأم و کسی را جز تو ندارم و نه احدی غیر تو که از او گدایی کنم،ای مهربان‌ترین مهربانان، آنچه را خدا خواهد شود، نیرویی نیست جز به خدای برتر بزرگ.
سپس به سجده برو و بگو:
یَا اللّٰهُ یَا اللّٰهُ یَا اللّٰهُ، یَا رَبُِّ یَا رَبُِّ یَا رَبُِّ، یَا مُنْزِلَ الْبَرَکاتِ بِکَ تُنْزَلُ کُلُّ حاجَةٍ، أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ فِی مَخْزُونِ الْغَیْبِ عِنْدَکَ وَالْأَسْماءِ الْمَشْهُورٰاتِ عِنْدَکَ الْمَکْتُوبَةِ عَلَیٰ سُرادِقِ عَرْشِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَقْبَلَ مِنِّی شَهْرَ رَمَضانَ، وَتَکْتُبَنِی مِنَ الْوافِدِینَ إِلیٰ بَیْتِکَ الْحَرامِ، وَتَصْفَحَ لِی عَنِ الذُّنُوبِ الْعِظامِ، وَتَسْتَخْرِجَ لِی یَا رَبِّ کُنُوزَکَ یَا رَحْمٰنُ.ای خدا،ای خدا،ای خدا،ای پروردگار،ای پروردگار،ای پروردگار،ای فرو فرستنده برکات، به عنایت تو هر حاجتی (روا شده) فرود آورده شود، از تو درخواست می‌کنم، به هر نامی که در خزانه غیب نزد توست و نام‌های مشهور در پیشگاهت که بر سراپرده عرشت نوشته شده، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و ماه رمضان را از من بپذیری و مرا در شمار واردان به خانه محترمت بنویسی و از من گناهان بزرگ را چشم‌پوشی کنی و گنج‌های خود را برایم بیرون آوری،ای مهربان.
نهم:
چهارده رکعت نماز بخوان، در هر رکعت سوره «حمد» و «آیت‌الکرسی» و «سه مرتبه» سوره «توحید» را قرائت کن تا در برابر هر رکعتی ثواب چهل سال عبادت و ثواب عبادت هرکه در آن ماه روزه گرفته و نماز خوانده، برائت باشد.
دهم:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: که در آخر شب غسل بجای آر و تا طلوع سپیده‌دم در جای نماز خود بنشین.
پی نوشت:
[۱]فضائل الأشهر الثلاثة، ص ۱۰۹.
[۲]همان، ص ۱۲۷.
عید رمضان آمد و ماه رمضان رفت؛
بشارت پیامبر(ص) نسبت به بخشیده شدن بندگان خدا در شب عید فطر
شب عید سعید فطر یکی از شب‌های برجسته و برتر است و در فضیلت و ثواب عبادت و احیای آن روایات بسیاری وارد شده است.
