ماجرای ناترازی «درهم» در سامانه نیما چه بود؟

به گزارش پایگاه خبری صراط به نقل از تسنیم، روز گذشته وزیر اقتصاد با اشاره به اینکه بخشی از نوسانات ارزی ناشی از انتظارات تورمی بود، اعلام کرده است: بخش کوچکی از مشکلی که در آبان و آذر ایجاد شد ناشی از اشتباه تخصیص در زیرمجموعه‌های بانک مرکزی بود و موجب شد در مدت کوتاهی درباره تقاضای کالا‌هایی که باید با درهم وارد می‌کردند، دچار مشکل شود، زیرا در آن ایام درهم کم بود و تصور شده بود که کشور ارز کم دارد و برای تامین آن هجوم آورده شود.

هرچند وزیر اقتصاد بخشی از ماجرای مربوط به تخصیص ارز در پاییز امسال را به عدم تخصیص به موقع درهم و در نتیجه ارسال پالس کمبود ارزی به فعالان اقتصادی تعبیر کرده، اما باید به این نکته نیز توجه شود که در سه ماهه پاییز تقاضای اسکناس دلار (درهم) نسبت به اواخر تابستان دو برابر شده و حدود ۳ میلیارد دلار اسکناس در قالب دلار سهمیه‌ای با کد ملی تخصیص داده شده است. این دلار‌های سهمیه‌ای از طریق فروش توافقی ارز در سامانه نیما به بازار آزاد منتقل شده و عملا موجب ناترازی در تامین ارز واردات کالا‌های اساسی و واسطه‌ای تولید که وابسته به ارز‌هایی از جمله دلار و درهم است، گردید.

گفتنی است، ماجرای وابستگی ارزی تجارت خارجی کشور به ارز درهم در سنوات اخیر بسیار چالش برانگیز شده است، درهم یکی از کانال‌های اصلی تامین کالا‌های اساسی از جمله ذرت و سایر نهاده‌های دامی است که از آمریکای جنوبی وارد کشور می‌شود.

لازم به ذکر است، طبق آمار گمرک در هفت ماهه سال جاری بیش از ۸ میلیارد دلار ارزش واردات از چین بوده که از این رقم، سهم قطعات منفصله وسایل نقلیه بیش از یک میلیارد دلار بوده است. با وجود سهم بالای واردات از چین بسیاری از کانال‌های تأمین ارز همچنان از محل درهم است. با وجود نقش محوری بانک مرکزی در نحوه تشکیل سبد ارزی کشور این نهاد نقشی در تعیین نحوه فروش نفت به عنوان مهمترین منبع تشکیل دهنده سبد ارزی کشور ندارد.  

از طرف دیگر بانک مرکزی با توسل به مازاد عرضه در نیما چالش برانگیز شدن افزایش نرخ حواله را انکار می‌نماید. این مازاد عرضه میتواند مربوط به عرضه ارز‌های بی کیفیت (انتقال با هزینه بالا) باشد.

اساساً با وجود ناهمگنی شدید بین کیفیت ارزها، اتکا به مازاد عرضه در نیما میتواند گمراه کننده باشد. بر این اساس به دولت توصیه می‌شود به جای اتکا به مازاد عرضه در نیما مازاد یا کسری در عرضه درهم را مد نظر قرار دهد تا از بروز شوک جلوگیری کند.

اتکاء بر اطلاعات گمراه کننده مازاد عرضه در سامانه نیما

همانطور که اشاره شد به دلیل اهمیت درهم در معادلات ارزی و تجاری کشور عرضه و تقاضای این ارز بیانگر واقعیت ارزی کشور است. در حالی که گزارشات بانک مرکزی در خصوص مازاد عرضه در سامانه نیما مرجع استنتاجات از واقعیت‌های ارزی کشور شده است به طور قطع بخشی از عرضه روزانه ارز مربوط به عرضه ارز‌های بی کیفیت سخت و پرهزینه بودن انتقال بین المللی بانک مرکزی است که در کشور‌هایی مانند چین و عراق وجود دارد. به نظر می‌آید که مازاد عرضه ناشی از این ارز‌ها موجب خوشبینی کاذب در تصمیم گیران گردیده است.