به گزارش پایگاه خبری صراط به نقل از باشگاه خبرنگاران، سردرد یکی از شایع‌ترین درد‌هایی است که در بیشتر موارد عِلَلی خوش‌خیم دارد و نیاز به درمان خاصی جز علامت درمانی ندارد؛ اما در بعضی از موارد بسیار شدید و غیر قابل تحمل یا نشانه بیماری‌های خطرناک مانند تومور مغزی است.
درمان سردرد بستگی به عامل ایجادکننده سردرد دارد، اما در اغلب موارد با مسکن سردرد رفع می‌شود.
در ادامه با برخی از انواع سردردها و راه‌های درمانی آنها آشنا می‌شویم.
انواع سردرد
می‌توان گفت انواع سردرد به دو دسته اصلی اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند که در ادامه بررسی می‌کنیم.
سردرد‌های اولیه
سردرد‌های اولیه انواعی از سردرد هستند که ناشی از بیماری دیگری نیستند.
برخی از این انواع سردرد عبارت‌اند از:
سردرد تنشی
این رایج‌ترین نوع سردرد است که سه‌چهارم از افرادی که سردرد دارند را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این سردرد در اثر انقباض عضلات گردن، صورت و فک ایجاد می‌شود. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ نشان داد که سردرد تنشی ارتباط نزدیکی با استرس دارد.
فردی که به سردرد تنشی مبتلاست ممکن است این علائم را تجربه کند:
احساس این که یک باند محکم دور سرش پیچیده شده است.
درد مداوم و خفیفی در دو طرف سر
احساس سفت شدن عضلات خصوصا در ناحیه پیشانی، فک، گردن یا شانه‌ها
افراد مبتلا به سردرد تنشی اغلب این سردرد را نادیده می‌گیرند؛ زیرا درد آن خفیف تا متوسط است، با فعالیت فیزیکی روزانه تشدید نمی‌شود و سبب ناتوانی نمی‌شود.
بااین‌حال، اگر سردرد تنشی درمان نشود ممکن است به یک اختلال مزمن (طولانی‌مدت) تبدیل شود که سبب بروز علائم و عوارضی همچون این موارد زیر می‌شود:
اختلال خواب
اختلال در عضلات و مفاصل فک
اضطراب
افسردگی
علائم و نشانه‌های سردرد‌های تنشی
علائم و نشانه‌های متداول این نوع از سردردها عبارتند از:
دردی که از پشت سر و بخش فوقانی گردن شروع می‌شود و افراد آن را به صورت یک نوار فشار دهنده توصیف می‌کنند. این درد ممکن است دور تا دور سر را نیز در بر بگیرد.
بیشترین فشار در ناحیه شقیقه‌ها یا ابرو‌ها احساس می‌شود؛ یعنی جایی که عضلات تمپورالیس و فرونتالیس قرار گرفته اند.
شدت درد متغیر است، اما معمولا ناتوان کننده نیست. به این معنا که مانع انجام فعالیت‌های روزانه فرد نمی‌شود. درد در این نوع سردردها معمولا دو طرفه است.
درد با تهوع، استفراغ و یا حساسیت به نور و صدا همراه نیست.
درد به صورت گه گاه اتفاق می‌افتد. با این حال در برخی افراد هر روز و به صورت مکرر بروز می‌یابد.
درد اختلالی در عملکرد اکثر افراد ایجاد نمی‌کند.
سردرد‌های تنشی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
کلید تشخیص هر نوع سردردی، شرح حالی است که بیمار در اختیار پزشک قرار می‌دهد. پزشک در خصوص سردرد یک سری سوالات مطرح خواهد کرد تا به تشخیص برسد. این سوالات، کیفیت، کمیت و مدت زمان درد و علائم همراه را مشخص خواهند کرد.
افراد مبتلا به سردرد تنشی معمولا شدت درد خود را به صورت دردی خفیف تا متوسط توصیف می‌کنند که در دو طرف سر احساس می‌شود و با فعالیت بدتر نمی‌شود. همچنین عنوان می‌کنند که درد آنها با علائمی مانند تهوع، استفراغ یا حساسیت به نور همراه نیست.
معاینه فیزیکی، به ویژه بخش عصبی در سردرد‌های تنشی بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که در این نوع سردردها معاینات عصبی کاملا طبیعی هستند. باید توجه کرد که گاهی مواقع ممکن است ناحیه گردن یا اسکالپ در اثر لمس احساس درد کند.
اگر پزشک در معاینات عصبی یافته غیر طبیعی را مشاهده کند باید تشخیص سردرد تنشی را به صورت موقت کنار بگذارد و دیگر دلایل ایجاد سردرد را مورد بررسی قرار دهد. پس از رد دیگر انواع سردرد می‌توان تشخیص سردرد تنشی را برای فرد مطرح کرد.
سردرد‌های تنشی چگونه درمان می‌شوند؟
سردرد‌های تنشی دردناک هستند و افراد ممکن است با شنیدن این که نوع سردرد آنها فقط از نوع تنشی است ناراحت شوند. اگر چه این نوع سردردها تهدید کننده حیات فرد نیستند. با این حال ممکن است انجام فعالیت‌های روزمره را تا حدی با مشکل روبه‌رو کنند.
اکثر افراد با استفاده از مسکن‌های بدون نسخه سردرد تنشی خود را کنترل می‌کنند. دارو‌های ضد درد زیر برای اکثر افراد مفید هستند:
آسپیرین
ایبوبروفن
استامینوفن
ناپروکسن
در صورتی که این دارو‌ها موثر واقع نشوند، درمان‌های حمایتی دیگری نیز در دسترس هستند. درمان‌های جسمانی، ماساژ، بازخورد زیستی و کنترل استرس از جمله روش‌های تکمیلی برای کاهش سردرد‌های تنشی هستند.
توجه به این نکته حائز اهمیت است که اگر چه دارو‌های بدون نسخه ایمن هستند، اما به هر حال دارو هستند و همانند همه دارو‌های دیگر دارای عوارض جانبی و تداخلات مختص خود هستند. اگر در خصوص مسکن مصرفیتان سوالی دارید، بهترین کار این است که با پزشک خود مشورت کنید. این موضوع بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که مصرف دارو‌های مسکن بدون نسخه بسیار متداول است.
سردرد میگرنی
سردرد میگرنی به‌عنوان سومین بیماری رایج و هفتمین بیماری ناتوان‌کننده در سراسر جهان شناخته می‌شود. بر اساس پرسش‌نامه‌ای که در سال ۲۰۲۱ انجام شد، این بیماری تقریبا ۱۶% از جمعیت ایالات متحده را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
سردرد‌های میگرنی شامل درد‌های ضربان داری هستند که اغلب در یک طرف سر رخ می‌دهند، اما گاهی ممکن است در سمت دیگر سر نیز رخ دهد.
برخی از رایج‌ترین علائم سردرد میگرنی عبارت‌اند از:
احساس سبکی سر
اختلالات حسی نظیر تغییراتی در بینایی که به‌عنوان هاله یا اورا شناخته می‌شود. تاری دید و سردرد میگرنی نیز با هم در ارتباطند.
حساسیت به نور یا صدا
حالت تهوع
استفراغ
این سردردها می‌توانند به طور قابل‌توجهی روی کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارند. در صورت عدم درمان، یک اپیزود میگرن ممکن است بین ۴ الی ۷۲ ساعت طول بکشد. تکرر اپیزود‌ها در هر فردی متفاوت است، اما بسیاری از افراد در هر ماه، ۲ الی ۴ اپیزود میگرن را تجربه می‌کنند.
سردرد خوشه‌ای
سردرد خوشه‌ای معمولا بین ۱۵ دقیقه الی ۳ ساعت طول می‌کشد و ممکن است ۱ الی ۸ بار در روز رخ دهد. این سردردها ممکن است به طور مکرر به مدت ۴ الی ۱۲ هفته رخ دهند و سپس ناپدید شوند. سردرد‌های خوشه‌ای، تقریبا در یک‌زمان مشابه در هر روز اتفاق می‌افتند.
بین اپیزود‌های این سردرد معمولا فرد هیچ علائمی ندارد. دوره‌های بهبودی موقت ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشند.
سردرد‌های خوشه‌ای اغلب شامل درد کوتاه، اما شدیدی در اطراف یا پشت چشم و در یک سمت صورت هستند. این درد ممکن است به سایر قسمت‌های صورت نیز منتشر شود.
علائم سردرد خوشه‌ای عبارت‌اند از:
قرمز شدن یا آبریزش چشم
افتادگی یا ورم پلک
مسدود شدن بینی یا آبریزش بینی
کوچک‌تر (منقبض شدن) مردمک یک‌چشم
عرق کردن پیشانی
سوزش چشم و سردرد خوشه‌ای نیز گاهی با هم رخ می‌دهند.
علت سردرد‌های خوشه‌ای چیست؟
دلیل این نامگذاری این است که این نوع سردردها چند هفته یا بیشتر بروز پیدا می‌کنند و پس از آن به مدت چندین ماه تا چندین سال ناپدید می‌شوند. این سردردها در زمان مشخصی از روز اتفاق می‌افتند و معمولا فرد را نیمه شب از خواب بیدار می‌کنند. علت قطعی این نوع سردردها هنوز مشخص نیست، اما ممکن است ناشی از آزادسازی ناگهانی هیستامین یا سروتونین در مغز باشد.
هیپوتالاموس که در قاعده مغز قرار گرفته، مسئول تنظیم ساعت بیولوژیک بدن است و می‌تواند منشأ این نوع سردردها باشد. اسکن مغز بیماران، در هنگام تجربه این نوع سردردها، نشان دهنده فعالیت غیر طبیعی هیپوتالاموس است.
نکات زیر در مورد سردرد‌های خوشه‌ای صدق می‌کنند:
به صورت خانوادگی به ارث می‌رسند که این موضوع مطرح کننده دخالت احتمالی عوامل ژنتیکی است.
ممکن است با تغییرات الگوی خواب تشدید شوند.
ممکن است با مصرف برخی دارو‌ها (نظیر نیتروگلیسرین که برای بیماران قلبی استفاده می‌شود) بدتر شوند.
اگر فردی در دوره‌ای با احتمال بالای وقوع سردرد خوشه‌ای قرار دارد باید بداند که این نوع سردرد با مصرف سیگار، الکل و برخی مواد غذایی خاص تشدید می‌شود.
سردرد‌های خوشه‌ای چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
تشخیص سردرد خوشه‌ای با شرح حال ممکن است. توصیف درد و عود آن در یک ساعت مشخص به تنهایی برای تشخیص سردرد خوشه‌ای کافی است. اگر فرد در حین تجربه سردرد معاینه شود، می‌توان آبریزش بینی یا چشم‌ها را در وی مشاهده کرد. در دیگر مواقع که بیمار دچار سردرد نیست، معاینه کاملا طبیعی است؛ بنابراین تشخیص بر اساس شرح حال میسر خواهد بود.
سردرد‌های خوشه‌ای چگونه درمان می‌شوند؟
درمان سردرد‌های خوشه‌ای ممکن است بسیار دشوار بوده و با آزمون و خطا همراه باشد تا بهترین درمان اختصاصی برای هر بیمار شناسایی شود. از آن جایی که سردرد هر روز اتفاق می‌افتد؛ بنابراین از دو نظر نیازمند درمان است: کنترل درد و پیشگیری از وقوع مجدد سردرد.
گزینه‌های درمانی اولیه این نوع از سردرد عبارتند از:
استنشاق غلظت‌های بالای اکسیژن
تزریق دارو‌های خانواده تریپتان‌ها نظیر سوماتریپتان، زولمیتریپتان و ریزاتریپتان که از دارو‌های متداول درمان میگرن هستند.
استفاده از اسپری یا قطره لیدوکائین در بینی که یک بی حس کننده موضعی است.
دی هیدرو ارگوتامین که باعث انقباض عروق می‌شود.
کافئین
سردرد‌های ثانویه
سردرد‌های ثانویه اغلب به دلیل برخی از بیماری‌ها و اختلالات رخ می‌دهند و نشان‌دهنده وجود یک بیماری زمینه‌ای هستند. برخی از انواع سردرد‌های ثانویه عبارت‌اند از:
سردرد‌های سینوسی
سردرد‌های سینوسی با درد عمیق و مداومی در استخوان گونه، پیشانی یا روی پل بینی همراه هستند. این نوع سردرد زمانی اتفاق می‌افتد که سینوس‌ها (حفره‌هایی در سر) ملتهب می‌شوند. سردرد سینوسی ناشی از عفونت سینوس‌ها است، به همین خاطر ترشحاتی که از بینی خارج می‌شوند زرد یا سبز هستند (بر خلاف ترشحات شفاف در سردرد‌های خوشه‌ای یا میگرنی).
برخی از علائم عفونت سینوس و سردرد سینوسی عبارت‌اند از:
تشدید درد، درصورتی‌که به سمت جلو خم شوید یا دراز بکشید.
آبریزش بینی
خستگی مفرط
احساس درد در دندان‌های بالایی
تب
ورم صورت
سردرد بعد از ضربه به سر
این نوع سردرد معمولا ۲ الی ۳ روز پس از ضربه به سر آغاز می‌شود. برخی از علائم این نوع سردرد عبارت‌اند از:
درد مداوم، اما خفیفی که گاهی تشدید می‌شود.
سرگیجه
سبکی سر
مشکل در تمرکز
مشکلات حافظه
خسته شدن زودهنگام
کج‌خلقی
اگر این نوع سردرد در عرض چند هفته بهتر نشد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو (MOH)
مصرف طولانی‌مدت و بیش از حد از دارو برای درمان سردرد می‌تواند منجر به بروز این نوع سردرد ثانویه شود. این سردرد را با عنوان سردرد برگشتی نیز می‌شناسند. یکی از دلایل بروز MOH این است که فرد برای مدتی بیش از ۳ ماه و در هر ماه ۱۰ روز مسکن مصرف کرده است. در این شرایط، دارو‌هایی که فرد برای درمان سردرد‌های میگرنی مصرف می‌کند منجر به بروز سردرد‌های بیشتری می‌شوند. برخی از علائم MOH عبارت‌اند از:
حالت تهوع
اضطراب
تحریک‌پذیری
ضعف و سستی
بی‌قراری
مشکل در تمرکز
مشکلات حافظه
افسردگی
سردرد‌های ثانویه چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
در صورت وجود وقت کافی، تشخیص سردرد‌های ثانویه با اخذ یک شرح حال کامل و سپس انجام معاینه فیزیکی و بررسی‌های آزمایشگاهی و رادیولوژی انجام می‌شود.
با این حال گاهی مواقع بیمار با علائم شدید و کاهش سطح هوشیاری یا ناپایداری علائم حیاتی ناشی از بیماری زمینه‌ای مراجعه می‌کند. در این شرایط، پزشک به جای منتظر ماندن تا آمدن نتایج آزمایشات تشخیصی باید به دنبال درمان یک عامل خاص باشد.
به عنوان مثال بیماری که با سردرد، تب، سفتی گردن و گیجی مراجعه کرده است، ممکن است به مننژیت مبتلا شده باشد. از آن جایی که مننژیت می‌تواند بسیار کشنده باشد، بنابراین باید قبل از رسیدن نتیجه آزمایش‌ها و انجام پونکسیون کمری به منظور تایید تشخیص، درمان آنتی بیوتیکی آغاز شود.
هر چند ممکن است در نهایت مواردی نظیر تومور مغزی یا خونریزی زیر عنکبوتیه تشخیص داده شود، با این وجود تجویز سریع آنتی بیوتیک بهتر از عدم تجویز آن می‌باشد.
