فتق دیسک کمر یک مشکل نسبتا رایج است و زمانی رخ میدهد که قسمت داخلی و ژله مانند دیسک (هسته پالپوزوس) از طریق قسمت پاره شده لایه بیرونی دیسک (آنولوس) بیرون بزند. این مشکل ممکن است در هر یک از سه بخش ستون فقرات (گردن، قفسه سینه یا کمر) ایجاد شود، اما کمر را بیشتر از سایر قسمت‌ها تحت تاثیر قرار میدهد. در حالت عادی دیسک‌ها به جذب فشارهای وارده بر ستون فقرات کمک می‌کنند اما فتق دیسک وضعیت دردناکی است که میتواند زندگی روزمره را دشوار کند. خوشبختانه فیزیوتراپی میتواند علائم این مشکل را برطرف کند یا کاهش دهد. در این مقاله درباره چگونگی ارزیابی فتق دیسک، فیزیوتراپی اولیه و مداوم، تمرینات و پیشگیری بحث خواهد شد.
ارزیابی فتق دیسک کمر
مشخص شدن فتق دیسک کمر در اسکن رزونانس مغناطیسی (MRI) دلیل بر دردناک بودن وضعیت بیمار نیست. با این حال این مشکل میتواند منجر به علائم مختلفی شود.
فتق ستون فقرات کمر بسته به محل آن ممکن است باعث کمر درد شود اما در برخی موارد بیمار دچار درد نمی‌شود. همچنین اگر مواد دیسک با یکی از اعصاب نخاعی در این ناحیه تماس پیدا کند میتواند منجر به درد لگن و پاها و در نتیجه باعث ایجاد درد عصب سیاتیک شود. اگر دچار فشردگی عصب شوید ممکن است پاهای شما دچار ضعف، گزگز یا بی حسی شوند.
فیزیوتراپ باید به دلیل تنوع گسترده قسمت هایی که علائم دیسک کمر ممکن است در آنها ایجاد شوند، به طور کامل وضعیت بیمار را ارزیابی کند. فیزیوتراپ علاوه بر اینکه از شما در مورد منشا بیماریتان میپرسد، ستون فقرات شما را از نظر تحرک و محل درد بررسی میکند.
در برخی موارد ممکن است تست نوار عصب و عضله یا الکترومیگرافی برای اندازه گیری شدت آسیب عضلانی و عصبی ناشی از دیسک کمر انجام شود. هنگامی که فیزیوتراپ آشنایی بیشتری با درد شما پیدا میکند میتواند راه کارهای مفیدتری برای بهبود وضعیت شما ارائه دهد.
فیزیوتراپی برای فتق دیسک
پس از تشخیص فتق دیسک توسط پزشک و درمان مناسب باید به یک فیزیوتراپیست با تجربه مراجعه کنید. معمولا یک فیزیوتراپیست ارتوپدی یا نورولوژیک میتواند در بهبود وضعیت بیمار نقش مهمی داشته باشد. جلسات درمانی فیزیوتراپی شما چند هدف خاص خواهد داشت. ابتدا تمریناتی به شما داده میشود تا فشار روی اعصاب فشرده شده کاهش یابد.
در مرحله بعدی معمولا تمرینات تثبیت کننده مرکزی برای کمک به تثبیت ستون فقرات انجام میشوند. برای کمک به استقامت بدن به شما تمرینات هوازی داده میشود. در نهایت انجام حرکات کششی و دستی توسط فیزیوتراپ به بهبود کلی وضعیت شما کمک میکند.
به طور کلی انجام تمرینات فیزیوتراپی در کنار مصرف دارو های ضد درد در مقایسه با عمل جراحی بعد از سه ماه به همان اندازه در درمان فتق دیسک کمر موثر است.
چگونه یک فیزیوتراپیست میتواند به بهبود وضعیت بیمار کمک کند؟
در همه موارد به جز شدیدترین موارد مراقبت های محافظه کارانه (مانند ورزش و فیزیوتراپی) اغلب نتایج بهتری را در درمان فتق دیسک نسبت به جراحی یا مصرف دارو های ضد درد مانند دارو های مخدر به همراه دارد. فیزیوتراپ با همکاری شما برنامه درمانی خاصی را طراحی میکند تا روند بهبودی شما افزایش یابد از جمله تمرینات و درمان هایی که میتوانید در خانه انجام دهید.
24شما تا 48 ساعت اول پس از فتق دیسک اغلب دردناک ترین حالت را تجربه خواهید کرد. ممکن است شما نگران بدتر شدن وضعیت خود باشید. ترس یک واکنش طبیعی است اما فیزیوتراپ شما معمولا از شما میخواهد فعالیت داشته باشید و از استراحت در رختخواب اجتناب کنید.
تمرینات هوازی سبک مانند پیاده روی یا شنا میتوانند به کاهش اسپاسم عضلانی و تسکین درد شما کمک کنند. تمرینات آرام بخش تقویتی و تحرکی هم اغلب باعث حمایت از ستون فقرات میشوند.
علاوه بر این استفاده از دستگاه کشش کمری که به کاهش فشار روی اعصاب نخاعی شما کمک میکند هم ممکن است در کوتاه مدت مفید باشد. هر یک از این تکنیک ها میتواند به شما کمک کند بدون تشدید علائم سریع تر به حالت عادی بازگردید.
بعد از پشت سر گذاشتن مرحله حاد فتق دیسک فیزیوتراپ معمولا بر پیشبرد برنامه تمرینی خانگی شما تمرکز میکند.
تمرینات تقویتی مرکزی معمولا چالش برانگیزتر میشوند تا اطمینان حاصل شود که عضلات حمایتی شما قدرت کافی را دارند. فیزیوتراپ همچنین فرم بدن شما را حین انجام تمرینات کنترل میکند تا از ایجاد مشکلات احتمالی جلوگیری کند.
علاوه بر این در حالی که تمرینات اولیه فیزیوتراپی معمولا شامل تمریناتی برای کاهش علائم هستند مرحله بعدی توانبخشی معمولا شامل بازگرداندن حرکاتی است که قبلا آزار دهنده بوده اند.
هنگامی که مشکل شما به خوبی کنترل میشود و علائم برطرف میشوند فیزیوتراپیست شما معمولا یک برنامه شخصی برای شما ایجاد میکند تا در منزل انجام دهید.
تمرینات فتق دیسک
فتق دیسک میتواند در چندین جهت مختلف و در هر یک از 23 دیسک ستون فقرات ایجاد شود. به همین دلیل برنامه ای که فیزیوتراپ ارائه میدهد متناسب با شرایط خاص شما خواهد بود. با این حال در ادمه به چند مورد از رایج ترین تمرینات فیزیوتراپی اشاره میکنیم. هدف از انجام این تمرینات بهبود قدرت، وضعیت بدنی و عضلاتی مرکزی بدن و کاهش هر گونه فشار بر روی اعصاب ستون فقرات است.
کشش ایستاده
نحوه انجام تمرین:
- برای انجام این تمرین ابتدا در یک وضعیت مناسب بایستید.
- دست های خود را در دو طرف کمرتان قرار دهید.
- با کمک دستان خود لگن خود را به سمت جلو فشار دهید و ستون فقرات خود را به عقب بکشید.
- کشش را تا گردن خود ادامه دهید و در نهایت رو به سقف بایستید.
- 2 این تمرین را تا 3 نوبت و هر نوبت 10 بار تکرار کنید.
این تمرین به ویژه هنگامی که بعد از نشستن پشت میز نیاز به استراحت دارید بسیار عالی است.
کشش دمر کمر
نحوه انجام تمرین:
- برای انجام این تمرین روی شکم دراز بکشید.
- به آرامی روی آرنج ها قرار بگیرید و همزمان لگن خود را در تماس با زمین نگه دارید.
- 10 تا 15 ثانیه در این حالت باقی بمانید.
- این زمان را به تدریج افزایش دهید تا به سی ثانیه برسد. این حرکت را ده بار تکرار کنید.
ایتدا ممکن است انجام این تمرین برای شما سخت باشد بنابراین به آرامی و با دقت شروع کنید. اگر درد دارید به جای این تمرین تمرین دیگری را امتحان کنید.
گربه گاو
نحوه انجام تمرین:
- برای انجام این تمرین روی دست ها و زانوهای خود قرار گیرید.
- نفس بکشید و در حالی که به سمت سقف نگاه میکنید اجازه دهید شکمتان به سمت زمین باشد.
- این کار را با بازدم انجام دهید و به آرامی ستون فقرات خود را گرم کنید و همزمان با دستان خود به زمین فشار بیاورید و کمی گردن خود را خم کنید به طوری به پاهای خود نگاه کنید.
- این تمرین را دو تا سه نوبت و هر نوبت ده بار تکرار کنید.
این تمرین یکی از بهترین تمرین ها برای فتق دیسک است. با ترکیب دو حالت یوگا یعنی کشش گربه و گاو میتوانید با باز کردن فضای دیسک بین مهره ای به کاهش فشار روی دیسک کمک کنید.
سگ پرنده
نحوه انجام تمرین:
- ابتدا روی دست ها و زانوهای خود بایستید به طوری که دست ها زیر شانه ها و زانو ها زیر لگن قرار بگیرند.
- قبل از شروع هر حرکتی تا جایی که میتوانید بدن خود را منقبض کنید.
- دست چپ خود را بالا بیاورید و آن را به سمت جلو بگیرید تا زمانی که با نیم تنه شما همراستا شود. همزمان پای راست خود را به سمت عقب بکشید تا با نیم تنه شما همراستا شود.
- در حین انجام این تمرین نباید کمرتان قوس داشته باشد.
- 2 تا 3 ثانیه در این وضعیت بمانید سپس به آرامی به حالت قبل بازگردید.
- این تمرین را با دست راست و پای چپ خود تکرار کنید.
- تمرین را ده بار تکرار کنید.
این تمرین یک ورزش عالی برای بهبود قدرت مرکزی و عضلات کمر است. فقط دست و پای خود را تا جایی که راحت است دراز کنید و کمر خود را قوس ندهید.
