ابرکوه در مسیر جاده ابریشم، قدیمی‌ترین شاهراه تجاری دنیا قرار داشته و بیش‌از ۱۷۰۰ سال استراحتگاهی بوده در مسیر مسافران شرق به غرب زمین و مهد تمدن بوده و شهری با شهرت جهانی بوده است. میراث باستانی‌اش هم فقط از جنس سنگ و خشت و کاشی نیست؛ میزبان قدیمی‌ترین موجود زنده آسیاست!
بادگیر «خانه آقازاده»؛ یکی از آثار تاریخی ابرکوه که تصویرش روی اسکناس هم رفته است
«مارکوپولو» چه گفت؟
«سرو ابرکوه» پیرترین درخت آسیاست؛ البته اگر سنش را ۴۵۰۰ سال در نظر بگیرم. چون برخی محققان سنش را تا ۸ هزار سال تخمین زده‌اند و اگر این رقم را قبول کنیم سرو ابرکوه با اختلاف زیاد، پیرترین درخت دنیا و در واقع پیرترین موجود زنده دنیا و قدیمی‌ترین ارگانیسم زنده جهان است. معلوم است این‌قدر سن‌داشتن برای خودش شگفتی‌ها هم دارد و این سرو با «تاریخ» شانه‌به‌شانه است!
«حمدالله مستوفی» جغرافیدان و مورخ ایرانی که خودش ۷۰۰ سال پیش می‌زیسته در کتاب «نزهت القلوب» که دانشنامه جغرافی ایرانی محسوب می‌شود درباره سرو ابرکوه نوشته است: «آنجا سروی است که در جهان شهرتی عظیم دارد. چنانچه سرو کشمیر و بلخ شهرتی داشته و اکنون این از آن‌ها بلندتر و بزرگ‌تر است و درخت سرو در ایران‌زمین مثل آن نیست».
سیاحان ایرانی و خارجی بسیاری هم در طول تاریخ وقت و فرصت داشته‌اند که بروند و این سرو را ببینند و «مارکوپولو» هم دیده است و نوشته است: «یکی از چند سروی که در ایران دیده‌ام سرو خوش‌بالای ابرکوه است که همچون آبشاری سبز از آسمان بر روی زمین تفدیده ابرکوه فرو می‌آید و از هرطرف که وارد ابرکوه شوی سرو کهنسال و پرطراوت مانند چراغ دریایی سبزی ما را به بندر دریای کویر و خورشید تابان فرا می‌خواند».
«گنبد عالی»، یکی دیگر از آثار تاریخی ابرکوه
«زرتشت» کاشته یا «یافث»؟
سرو ابرکوه جزو آثار طبیعی ملی ایران است و برای خودش اسطوره‌ای است؛ وقتی این‌قدر قدیمی باشی دیگر از مرزهای تاریخ می‌گذری و به قلمرو اسطوره‌ها و باورها می‌رسی. این‌طوری است که درباره کاشت این سرو روایت‌های متفاوتی وجود دارد و از همه معروف‌تر اینکه «یافث» پسر حضرت نوح (ع) پس از طوفان عظیم و برای شکرگزاری این سرو را کاشته است؛ «پسران حضرت نوح (ع) شامل هام، سام و یافث هرکدام حکومت بخشی از دنیا را برعهده داشتند. براساس روایات و منقولات تاریخی، یافث که به عنوان پدر پادشاهان ایرانی شناخته می‌شود سرو ابرکوه را کاشته است». روایت دیگر کاشت سرو ابرکوه را به زرتشت نسبت می‌دهد؛ «زرتشت، چون موسم اسپند به ابرکوه رسید با دست خود بذر سرو بر این دشت فشاند و بر مردمان نوید داد که درختی در آن میان بماند تا ببیند درفش فرزندش بهرام، پادشاه صبح‌دم رستاخیز را». و روایت‌هایی هم هست که کاشت سرو ابرکوه را به حضرت ابراهیم (ع)، حضرت سلیمان (ع) و حتی فرزندان حضرت آدم (ع) نسبت می‌دهد.
سرو ابرکوه با قدمت ۴۵۰۰ سال تا ۸ هزار سال پیرترین موجود زنده آسیا و شاید جهان باشد
افتخار میزبانی هم دارد
مفاخر ابرکوه فقط همین‌ها نیست؛ یک افتخار بزرگ دیگر هم دارد. شهری است که ۱۷ آبان سال ۱۹۵ شمسی میزبان امام رضا (ع) شده است در سفر تاریخی‌شان از مدینه منوره به مرو. امام رضا (ع) چند روزی در این شهر سکونت داشته‌اند و حالا محل اقامت ایشان به «مسجد بیرون» و مسجد «منزلگاه امام رضا (ع)» مشهور است و حالا «هرسال ۱۷ آبان، مردم ابرکوه با ذکر صلوات خاصه آن حضرت، چاووش‌خوانی، مداحی و قرائت شعر در وصف ثامن‌الحجج (ع) در آیین باشکوهی سالروز ورود آن حضرت را گرامی می‌دارند و با گذر از محلات و بافت تاریخی ابرکوه با کاروانی نمادین وارد مسجد بیرون، محل اقامت امام رضا (ع) می‌شوند». این‌طوری است که ۱۷ آبان روز ابرکوه است.
نمایی از مسجد بیرون، محل منزلگاه امام رضا (ع) هنگام اقامت در ابرکوه
امروز در تاریخ مناسبت‌های دیگری هم هست
امروز ۱۷ آبان مصادف با ۸ نوامبر میلادی و ۲ ربیع‌الثانی هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبت‌های دیگری هم دارد.
ـ انتقال پایتخت ایران از تبریز به قزوین به فرمان شاه طهماسب اول صفوی در سال ۹۵۲ قمری
ـ درگذشت حکیم و دانشمند عالی‌قدر «میرزا ابوالقاسم حکمت» در سال ۱۳۷۱ قمری
ـ زادروز «ادموند هالی» منجم و فیزی‌کدان انگلیسی در سال ۱۶۵۶ میلادی
ـ زادروز «مارگارت میچل» نویسنده معروف آمریکایی در سال ۱۹۰۰ میلادی
ـ درگذشت «محمدعلی جمال‌زاده» نویسنده معاصر در سال ۱۳۷۶ شمسی
