حوالی ظهر روز گذشته بود که خبر توقف عرضه بنزین در برخی از جایگاه‌های سوخت، کشور را غافلگیر کرد و بلافاصله مشخص شد که این مشکل سراسری و ناشی از اختلال در عملکرد سامانه هوشمند سوخت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی است.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، در پیگیری‌های اولیه، فاطمه کاهی سخنگوی این شرکت در پاسخ به خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان اطلاع داد که یک جلسه فوری به همین دلیل در حال برگزاری است، اما علت اصلی مشکل هنوز مشخص نیست.
با اتمام این جلسه، اداره کل روابط عمومی وزارت نفت طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که با وجود اختلال در عملکرد سامانه هوشمند سوخت، سوختگیری در جایگاه‌های عرضه برقرار است و مردم می‌توانند با قیمت بنزین آزاد سوختگیری کنند.
با وجود این اطلاعیه، بررسی‌های میدانی حاکی از آن بود که برخی از جایگاه‌های سوخت حتی بنزین آزاد را هم ارائه نمی‌کردند و به کلی تعطیل شده بودند. سخنگوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در پاسخ به این موضوع گفت: جایگاهداران حق تعطیلی جایگاه‌ها را ندارند و باید خدمات خود را انجام دهند. پیگیری لازم از سوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی صورت خواهد گرفت تا اطلاع رسانی به جایگاهداران انجام شود.
علی فروزنده مدیرکل روابط عمومی وزارت نفت هم در این زمینه اظهار کرد: براساس گزارشات دریافتی، در برخی مناطق پمپ بنزین‌ها فعالیت می‌کنند و سوخت آزاد را ارائه می‌دهند. نیاز است کارشناسان شرکت ملی پخش فرآورده نفتی به صورت دستی سیستم را به حالت آفلاین بازگردانند و سامانه کارت سوخت را از مدار خارج کنند تا امکان سوخت گیری فراهم شود.
او همچنین تاکید کرد: مشکلی برای سهمیه سوخت هموطنان ایجاد نخواهد شد، زیرا سیستم آفلاین است و سهمیه‌ها حفظ می‌شود. اگر سامانه سوخت نیز به مدار بازگردد، مشکل کاملا قابل حل خواهد بود.
در همان ساعت‌های اولیه بود که سالاری مدیرعامل شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، اعلام کرد که هنوز حمله سایبری تایید نمی‌شود.
داغ شدن بازار سیاه فروش بنزین و داغتر شدن بازار شایعات
در این بین، افراد سودجو هم بیکار ننشستند؛ به طوری که بر اساس اطلاعات ارسالی از سوی مخاطبین، برخی افراد با توجه به مشکل سوخت رسانی در کشور اقدام به فروش بنزین در بازار سیاه کردند و حتی هر لیتر بنزین را به قیمت ۸ هزار تومان به فروش رساندند!
از طرف دیگر، سودجویان فضای رسانه‌ای هم دست به کار شدند و شایعه گرانی بنزین را دوباره بر سر زبان‌ها انداختند. شایعه‌ای که البته چند روز قبل از ایجاد این مشکل ملی هم منتشر شده بود و مسئولان مختلف سازمان برنامه و بودجه و وزارت نفت آن را تکذیب کرده بودند.
این بار هم احمد وحیدی وزیر کشور، در جمع خبرنگاران در این باره با تأکید بر اینکه هیچ برنامه‌ای برای گرانی بنزین وجود ندارد، گفت: مردم هیچ نگرانی نداشته باشند.
سرانجام حوالی بعد از ظهر، مرکز ملی فضای مجازی با انتشار اطلاعیه‌ای وقوع حمله سایبری به سامانه جایگاه‌های سوخت رسانی را تایید کرد. ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورایعالی فضای مجازی هم در توضیح بیشتر این مسئله گفت: این حمله سایبری خوشبختانه خسارت‌های سخت افزاری در پی نداشته و کارشناسان توانستند راه حل رفع مشکل رو پیدا کنند. تقریبا از ساعت پنج عصر همه جایگاه‌ها یعنی ۴۳۰۰ جایگاهی که در کل کشور داریم دوباره به تدریج فعال شدند.
او افزود: این حمله احتمالا توسط کشور‌های خارجی بود و زود است که بگوییم کدام کشور و به چه صورتی بوده است. هدف از این حمله اختلال در خدمت رسانی به مردم است. متاسفانه اخیرا در سیستم راه آهن هم دچار همین حمله گسترده شدیم که خدمت رسانی به مردم با مشکل رو به رو شد و توانستیم با توان سایبری که در کشور وجود دارد، ظرف ساعات کمی مشکل را برطرف کنیم.
فیروزآبادی تصریح کرد: این حمله هم در مدت کوتاهی رفع عیب شد، اما به دلیل گستردگی جایگاه‌های سوخت در سراسر کشور، به تدریج باید تیم‌هایی اعزام و رفع اشکال کنند. امیدواریم تا ظهر فردا این مشکل رفع شود.
با تایید شدن حمله سایبری، این بار نوبت به تخریب توانمندی‌های کشور در رسانه‌های معاند و البته فضای مجازی رسید. سینا قربانی کارشناس ارشد رسانه با بیان اینکه اختلال در سامانه کارت سوخت سبب انتشار روایات‌های متفاوتی در فضای مجازی شد، در این باره گفت: مردم برای پذیرش یا رد این روایت‌ها اخبار را از منابع رسمی باید دنبال کنند.
او افزود: برخی رسانه‌های معاند همزمان با پوشش گسترده اختلال سامانه هوشمند توزیع سوخت در تلاش هستند تا با الحاق پیوست رسانه‌ای به این اتفاق، به اهداف خود برسند.
این کارشناس ارشد رسانه تحریک ذهن کاربران برای یادآوری اتفاقات آبان ۹۸، ایجاد شایعه برای مسلط کردن روایت در رابطه با افزایش احتمالی قیمت حاملهای انرژی، القاکردن ناامیدی به جامعه، ایجاد التهاب و ترس در ذهن مخاطبان، خرابکاری فیزیکی در تجمعات احتمالی و کنترل ذهن برای در دست گرفتن رفتار بعدی کاربران را از جمله این اهداف اعلام کرد.
هرچند چنین اختلالی به هیچ عنوان قابل دفاع نیست اما، تخریب قدرتمندی کشور در رسانه‌ها و فضای مجازی در حالی صورت گرفت که وقوع چنین حملات سایبری، بار‌ها کشور‌های مختلفی حتی آمریکا، روسیه و چین را به عنوان ابرقدرت‌های جهان با مشکل رو به رو کرده است.
چه ضرری به جایگاهداران وارد شد؟
از سوی دیگر این اختلال، جایگاهدارانی هستند که سود کسب و کارشان در توزیع بنزین و دریافت حق العمل از دولت است. به گفته رضا نواز سخنگوی صنف جایگاهداران سوخت کشور در اثر این اتفاق، ۶۰ هزار نازل سوخت متوقف شد و گستره آن در کل کشور زیاد و در حد بحران است.
در حال حاضر تمام تمرکز مسئولان اجرایی کشور بر فعال کردن کامل سامانه هوشمند سوخت است، اما لازم است که پس از رفع این مشکل، به موضوع عدم النفع و ضرر وارده به جایگاهداران در این مدت نیز رسیدگی شود.
مشکل به زودی رفع می‌شود
در هر حال، طبق آخرین صحبت‌های مسئولان وزارت نفت، مشکل اختلال سامانه هوشمند سوخت تا حد زیادی برطرف شده است.
مسعود رضایی مدیر سامانه هوشمند سوخت در گفتگو با خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، ابراز کرد: هم اکنون نیمی از جایگاه‌های کشور فعال شده و سوخت رسانی به صورت آزاد انجام می‌شود. تا پایان امشب تلاش می‌شود تا جایگاه‌ها همگی به شرایط عادی سوخت رسانی باز گردند. از فردا به مرور بحث عرضه سوخت از طریق کارت سوخت و سهمیه بنزین نیز به مرور رفع و مردم بدون نگرانی سوختگیری خواهند کرد.
او گفت: هم اکنون عرضه سوخت بدون کارت هوشمند سوخت در حال انجام است و برای استفاده از کارت هوشمند سوخت به ترتیب اولویت بندی پیش می‌رویم به طوری که فردا تا ۸۰ درصد نرمال می‌شود و امیدواریم تا فردا وضعیت کشور به نرمال بازگردد.
مدیر سامانه هوشمند سوخت بیان کرد: در حال حاضر دو دسته جایگاه سوخت فعالیت می‌کنند که تعدادی از آن‌ها با کارت سوخت بنزین سهمیه‌ای ارائه کرده و مابقی به صورت آزاد سوخت عرضه می‌کنند که به مرور تمامی جایگاه‌ها بررسی و به مدار وصل خواهند شد.
این مقام مسئول همچنین گفت: این اتفاق نشان دهنده امنیت هوشمند سامانه سوخت است به طوریکه اگر کوچکترین ریسک امنیتی را تشخیص بدهد از کار می‌افتد و بنابر تجربه سنوات قبل برای اینکه اتفاقی در کارت سوخت سهمیه مردم نیفتد، به سرعت سامانه هوشمند از مدار خارج می‌شود که بنابر ویژگی خوب سامانه، مردم نگران سهمیه کارت خود نباشند.
جواد اوجی وزیر نفت هم اواخر شب گذشته در بازدید از جایگاه سوخت ۱۱۵ میدان فردوسی تصریح کرد: توزیع بنزین در جایگاه‌های سوخت بصورت آفلاین برقرار است.
او ادامه داد: تا کنون بیش از ۲ هزار و ۲۰۰ جایگاه سوخت در کشور به صورت دستی در مدار توزیع قرار گرفته است.
بر اساس این گزارش، حمله سایبری که روز گذشته رخ داد تا حد زیادی برطرف شده و به گفته مسئولان، به احتمال زیاد تا پایان امروز به طور کامل برطرف خواهد شد. البته اکنون نوبت به دستگاه‌های نظارتی می‌رسد تا در ابتدا، برای پیشگیری از تکرار چنین مشکلی اقدامات لازم را انجام دهند و پس از آن، توجه ویژه‌ای نیز به بازار داشته باشند؛ چرا که بررسی‌ها نشان می‌دهد در اثر سودجویی‌های صورت گرفته توسط برخی اشخاص، پس از انتشار شایعه گران شدن بنزین در اثر اختلال در این سامانه، قیمت برخی اجناس در بازار رو به افزایش غیرمنطقی و غیرقانونی گذاشته است.
