تا مدتی قبل، پهپاد‌های آمریکایی با استفاده از تبلیغات و پروپاگاندای رسانه‌ای و هالیوودی این کشور، کابوسی بزرگ برای هر کشوری محسوب می‌شدند و حتی استقرار آن‌ها در یک کشور، پیامی مهم به همسایگان محسوب می‌شد. اما در سال‌های اخیر و با رشد تکنولوژی پهپادی کشور‌های دیگر نظیر جمهوری اسلامی ایران، مشخص شد امکان برتری و رقابت در این حوزه مهم و مدرن نیز با آمریکا وجود دارد. این اتفاق، پس از شکار مقتدرانه دو پهپاد مشهور آمریکایی یعنی جانور قندهار و گلوبال هاوک توسط سپاه پاسداران، بیش از گذشته مورد توجه کارشناسان و رسانه‌های مستقل قرار گرفت.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، پرنده بدون سرنشین گران قیمت و بلند پرواز "گلوبال هاوک"، برای اکثر ایرانیان در سال ۱۳۹۸ تبدیل به یک نام آشنا شد؛ زمانی که توسط سامانه پدافند هوایی بومی سوم خرداد نیروی هوافضای سپاه پاسداران در جنوب کشور شناسایی و بعد از تجاوز به حریم هوایی ایران سرنگون شد. بحث‌ها و موارد اصلی و حاشیه‌ای زیادی در آن زمان در خصوص عملکرد این پهپاد و حتی احتمال بروز درگیری نظامی بین ایران و آمریکا مطرح، اما در نهایت مشخص شد کفه ترازوی حقانیت و قدرت در این ماجرا، به طرف جمهوری اسلامی کاملا سنگینی می‌کند.
اما بهانه گزارش جدید، روایت‌های قابل تامل در خصوص سرنوشت امروز گلوبال هاوک مشهور امریکایی پس از آن اتفاق ذلیلانه برای آمریکا است. این پرنده، هم اکنون به دو مشتری خارجی تحویل داده شده که با این اقدام، سوالات مهمی برای کارشناسان نظامی به وجود آمده و در حالی که تصور می‌شد این اتفاق به نفع آمریکا باشد و بتواند گوشه‌ای از آن ماجرای تلخ برایشان را جبران کند، اما به موضوعی جدید در تضعیف قدرت پهپادی ایالات متحده تبدیل شده است. پیش از تشریح این ماجرا، اندکی با این پرنده آشنا می‌شویم.
آشنایی با جاسوس مشهور آمریکا در آسمان
گلوبال هاوک جزء پرند‌های بدون سرنشین ماندگاری بالا و با ارتفاع پروازی بالا یا در اصطلاح " HALE " شناخته می‌شود. وظیفه اصلی این پهپاد تهیه زنده تصاویر و نقشه‌های مورد نیاز فرماندهان از مناطق وسیع به صورت زنده و همچنین پوشش این مناطق با استفاده از سنسور‌های الکترواپیتک و حرارتی است. این پرنده شناسایی می‌تواند تا ارتفاع ۱۸ کیلومتری از سطح زمین فاصله بگیرد و در نهایت تا مدت زمان ۴۲ ساعت به پرواز و عملیات ادامه دهد. وزن این پهپاد ۱۴.۵ تن در حالت خالی و با سوخت و محموله در حال بارگیری کامل ۳۲ تن بوده و می‌تواند با سرعت ۵۷۵ کیلومتر بر ساعت پرواز کند.
برد پروازی " گلوبال هاوک " در حدود ۱۴ هزار کیلومتر اعلام شده و می‌تواند محموله‌ای به وزن ۱۶۰۰ کیلوگرم را حمل کند. این پرنده بدون سرنشین از یک موتور توربوفن مدل F ۱۳۷-RR-۱۰۰ ساخت شرکت رولز- رویس انگلستان بهره می‌برد. این پهپاد سنگین‌وزن‌ترین پهپاد عملیاتی جهان است و توسط شرکت آمریکایی نورثروپ گرومن طراحی و ساخته شده است.
پهپاد گلوبال هاوک متعلق به نیروی هوایی آمریکا
جالب است بدانید که هزینه کل پروژه گلوبال هاوک در حدود ۱۰ میلیارد دلار بوده و در حال حاضر قیمت هر فروند از این پهپاد‌ها به همراه هزینه‌های عملیاتی آن در حدود ۲۲۰ میلیون دلار رسیده و آن را به گران‌ترین پهپاد عملیاتی جهان بدل کرده است. اما دلیل عمده این گرانی، بحث محموله همراه این پهپاد است که آن را از سایرین متفاوت کرده.
با نگاه به این پهپاد، اولین نکته‌ای که هر بیننده‌ای را جذب می‌کند بحث شکل خاص در جلوی این پهپاد است. در این محل یک دیش دریافت اطلاعات قرار دارد که در باند " KU " عمل کرده و می‌تواند با سرعت ۵۰ مگابایت در ثانیه به دریافت و ارسال اطلاعات بپردازد.
رادار روزنه مصنوعی "SAR " به همراه سامانه‌های جستجو و شناسایی الکترواپتیک و فروسرخ که بر روی این پهپاد نصب شده اند به دلیل ارتفاع بالای پروازی این پرنده می‌توانند محوطه‌ای به مساحت ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع را در یک روز اسکن و نقشه برداری کند. باید گفت که رادار روزنه این پهپاد در باند ایکس فعالیت می‌کند که خود باعث افزایش توان عملیاتی این رادار است. مدلی از این پهپاد به نام MQ-۴ C با ماموریت ویژه گشت دریایی نیز توسعه پیدا کرده است.
پهپاد MQ-۴ C متعلق به نیروی دریایی آمریکا
در بحث مشتریان خارجی باید گفت که کره جنوبی و ژاپن به عنوان دو کشور متحد آمریکا در شرق آسیا، با ۴ و ۳ فروند از کاربران این پهپاد هستند و سازمان ناتو نیز تعدادی از آن‌ها را برای ماموریت شناسایی مشترک در اختیار دارد. اما روایت‌های عجیب و قابل توجهی در خصوص عملکرد این پهپاد در سال‌های اخیر در کره جنوبی منتشر شده که جای بررسی و تحلیل دارد.
کره جنوبی در سال ۲۰۱۱ میلادی قراردادی را برای خرید ۴ فروند پهپاد گلوبال هاوک، با آمریکا به امضاء رساند. بحث قرارداد خرید ۴ فروند گلوبال هاوک برای نیروی هوایی کره جنوبی از همان ابتدا محل بحث و چالش بین دو کشور بود. در ابتدای امر برای کل قرارداد شامل ۴ فروند پهپاد، سیستم‌های کنترلی، بحث تعمیر و نگهداری و پشتیبانی از آن، قیمتی در حدود ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار اعلام شد. اما در سال ۲۰۱۱ آمریکا به دنبال افزایش قیمت به ۴۰۰ میلیون دلار برای هر فروند پهپاد در کنار بحث خدمات پس از فروش و رساندن رقم کل به حدود ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار بود که به اعتراض سنگین کره جنوبی و تهدید به خروج از مذاکرات انجامید.
در نهایت بر اساس اطلاعات موجود، کل قرارداد برای ۴ پهپاد مورد نظر به همراه خدمات پس از فروش با رقمی در حدود ۸۱۳ میلیون دلار به سرانجام رسیده و بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰ میلادی ۴ پهپاد مورد نظر به کره جنوبی تحویل شد. با احتساب این هزینه قیمت هر "گلوبال هاوک" برای کره ای‌ها در حدود ۲۰۳ میلیون دلار برای هر پهپاد بوده است که محاسبه ریالی آن عدد نجومی خواهد بود.
پهپاد گلوبال هاوک متعلق به نیروی هوایی کره جنوبی
اما مدتی بعد از فعال شدن پهپاد‌ها در همان سال ۲۰۲۰ بود که منابع پارلمانی در کره جنوبی اعلام کردند یکی از ۴ فروند پهپاد تحویل شده از آمریکا، دارای اشکال فنی به نام روغن ریزی بوده و در یک پهپاد دیگر نیز به دلیل استفاده از قطعات معیوب، در سیستم حسگر کنترلی پهپاد مشکلاتی بروز کرده است.
در هفته اخیر، اما دوباره یک مقام پارلمانی از حزب دمکراتیک کره جنوبی اعلام کرده که بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد قطعات معیوب در تمامی ۴ فروند پهپاد گلوبال هاوک تحویل شده از آمریکا به کره جنوبی یافت شده و در یکی از پهپاد‌ها حتی قطعات مربوط به ارسال تصاویر از پهپاد به ایستگاه زمینی نیز معیوب بوده و ایجاد مشکل کرده است. با توجه به زمان بسیار کم از تحویل و عملیاتی شدن این پرنده بدون سرنشین در کره جنوبی، بروز این مشکلات برای ناوگان گلوبال هاوک‌های کره سوال برانگیز شده است.
پروژه ۸۰۰ میلیونی ژرمن‌ها در موزه!
اما این ماجرای مربوط به کره جنوبی، تنها گاف پهپادی آمریکا نبود و در اقدامی دیگر و با همکاری آلمان‌ها نیز یک شاهکار ۸۰۰ میلیون دلاری در پروژه گلوبال هاوک به ثبت رسانده اند. ماجرای مورد نظر پروژه‌ای موسوم به EuroHawk است. بر اساس این طرح، آلمان‌ها به دنبال توسعه یک پرنده بدون سرنشین بر اساس بدنه و شکل گلوبال هاوک بودند که با سیستم‌های جمع آوری و شنود سیگنال‌های الکترونیک ساخت اروپا مجهز شود.
طرح مورد نظر برای ساخت ۴ الی ۵ فروند از پهپاد‌های مورد نظر بود و نمونه اول آن نیز در سال ۲۰۱۰ میلادی پرواز کرد. این پرنده در سال ۲۰۱۱ میلادی به آلمان وارد شده و قرار بود در کنار انجام پرواز‌های تمرینی و تکمیل آموزش خدمه کنترل کننده، بحث نصب تجهیزات ویژه شنود نیز در آلمان اجرا شود.
پهپاد گلوبال هاوک آلمانی
با آغاز پرواز‌ها در آلمان، نیروی هوایی این کشور متوجه وجود برخی مشکلات در سیستم‌های کنترل پروازی گلوبال هاوک شده و البته اصلی‌ترین مسئله در خصوص این خرید تازه مشخص شد. طبق بررسی‌های تکمیلی، این پهپاد فاقد سیستم‌های هشدار دهنده و جلوگیری کننده از برخورد با پرنده‌های با سرنشین بودند و لذا آژانس امنیت پروازی اروپا با صادر کردن مجوز پروازی برای این پهپاد‌ها بر فراز اتحادیه اروپا مخالفت کرد.
در عین حال مشخص شد که ۷۸۰ میلیون دلار باید هزینه پرداخت شود تا تغییرات لازم روی این پهپاد‌ها اعمال و مجوز‌ها برای پرواز بر فراز حریم هوایی اروپا صادر شود. این افزایش قیمت البته باعث اعتراض شده و در نهایت آلمان‌ها در سال ۲۰۱۳ میلادی پروژه "یورو هاوک" را لغو کردند. نکته قابل توجه در اینجاست که آیا آلمان‌ها از ابتدا از این قوانین اطلاع نداشتند؟ مشخصا احتمال عدم اطلاع آن‌ها از این وضعیت نزدیک به صفر است و ماجرای پروژه یورو هاوک نیز باید دیگر طرح‌های عجیب نظامی و جاسوسی اروپا و خصوصا آلمان دسته بندی کرد.
نکته قابل توجه دیگر این که چند سال بعد آلمان‌ها سعی کردند با استفاده از نمونه دیگر همین خانواده یعنی MQ-۴ C برنامه خود را ادامه دهند که دوباره مشکلات در خصوص صدور مجوز‌ها گریبان ژرمن‌ها را گرفته و در نهایت آن‌ها به دنبال سفارش چندین فروند از هواپیمای تجاری سرنشین دار Global Express ۶۰۰۰ با تجهیزات ویژه شنود و شناسایی رفتند. در نهایت، پروژه یورو هاوک که هزینه‌ای در حدود ۸۰۰ میلیون دلار برای آلمانی‌ها داشت، سرانجام بهتری جز بایگانی پیدا نکرد به گونه‌ای که قرار است تنها نمونه گلوبال هاوک تحویل شده به آلمان‌ها به موزه‌ای در این کشور تحویل شود و تجهیزات و اقلام مربوط به این پهپاد نیز در اختیار ناتو قرار خواهد گرفت.
