طرح« صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی» بحث داغی است که چند روزی می شود بین عموم مردم جا خوش کرده و دلهره های زیادی را برای عده ای از کاسبان فضای مجازی ایجاد کرده است.
طی تقاضای عده‌ای از نمایندگان مجلس طرحی به نام «صیانت از حقوق کاربران در فضای‌مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های‌اجتماعی» در مجلس مطرح شد و در صحن علنی مصوب شد و در نهایت به کمیسیون تخصصی ارجاع داده شد.
این طرح برای حمایت و ارتقای پلتفرمها و پیامرسان‌های ایرانی، صیانت از حقوق کاربران در فضای‌مجازی و کمتر شدن وابستگی ما به پلتفرم‌های خارجی به مجلس رفت تا از اطلاعات شخصی کاربران که هر چند وقت یکبار توسط یکی از پلتفرم‌های خارجی فاش می‌شود، جلوگیری کند.
این طرح حاکی از آن است که پلتفرمها، نرم افزارها، مسیریاب‌ها، پیامرسان‌ها و... که در ایران ساخته نشده‌اند طبق شرایطی محدود یا مسدود شوند تا هم از حریم کاربران حفاظت شود و هم سازندگان پلتفرم‌های ایرانی دست به کار شوند. البته «محدودیت»، حرفیست که نمایندگان مخالف طرح صیانت از حقوق کاربران در مجلس مطرح کردند.
این در حالیست که نظر نمایندگان موافق این طرح چیز دیگری است. به عنوان مثال محمدنقی نقدعلی نماینده مجلس شورای اسلامی موافقت خود را درباره این طرح مطرح کرده و گفت: هیچ یک از مفاد "طرح صیانت از فضای مجازی" در باره بستن اینستاگرام و واتساپ و حتی تحمیل شبکه‌های مجازی داخلی نیست بلکه هدف آن ساماندهی کسب و کارهای آنلاین و دفاع از حقوق قانونی مشتریان این دست از مشاغل است.
او ادامه داد: با ساماندهی کسب و کارهای آنلاین، جلوی سرقت محصولات تولید شده فعالان اقتصادی را خواهیم گرفت. ما بدنبال اتخاذ تدابیری هستیم تا دیگر تفاوتی بین کسب و کارهای حقیقی و مجازی نباشد و کاسبان اینترنتی از قدرت فضای مجازی سوء استفاده نکنند و حقوق تمام شاغلان عرصه حقیقی و مجازی یکسان باشد.
کارشناسان معتقدند؛ مهم ترین قسمت این طرح، به کسب و کار های مجازی مرتبط می‌شود. آن‌هایی که سال‌ها برای جلب اعتماد کاربران تلاش کردند و حالا فروش خوبی دارند. اگر این طرح بخواهد محدودیت ایجاد کند، بسیاری از مشاغل آنلاین از بین می‌روند و در نتیجه جمع دیگری به جمع بیکاران کشور اضافه می‌شود. اما اگر اعمال محدودیت نکند و فقط برای حفاظت طرح شده باشد می تواند کمک بزرگی باشد. به همین منظور با رضا الفت نسب عضو هیئت مدیره اتحادیه کسب و کارهای مجازی گفت و گو کردیم.
مخالف خدمات بومی اینترنتی نیستیم
رضا الفت نسب عضو هیئت مدیره اتحادیه کسب و کارهای مجازی در گفت وگو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای‌مجازی گفت: این طرح به کسب و کارهای اینترنتی به خصوص کسب و کارهای کوچک اینستاگرامی می‌تواند ضربه بزند. این چگونه اتفاق میافتد؟! در بند‌هایی آمده که پلتفرم‌های خارجی یا ایرانی باید در سامانه‌ای ثبت نام کنند و مجوز بگیرند و بعد نماینده در کشور معرفی کنند. اگر نیامدند براساس یک سری اقدامات، اگر کسب و کار خاصی باشد بر اساس الزامات به آن وقت داده می‌شود، اگر باز هم نیامد مسدود می‌شود یا پهنای باند آن را کم می‌کنند که کمتر بتواند کار کند. این پلتفرمها می‌توانند اینستاگرام یا واتساپ یا گوگل یا... باشد.
او ادامه داد: اگر اینستاگرام با این شرایط محدود یا مسدود شود، کسب وکار‌های اینترنتی موجود در آن از بین خواهد رفت. همه می‌گویند فیلتر نمی‌کنیم، زیرا اصلا نیاز به اینکار نیست با این موضوعی که در این طرح وجود دارد شما می‌توانید پهنای باند را کم کنید. ما با اینکه خدمات پایه کاربردی بومی داشته باشیم مخالف نیستیم، در بند ۴ این طرح هم یک بند حمایتی وجود دارد که ما با آن موافقیم باید هم حمایت و فرهنگسازی شود. ما حتی گاهی می‌گوییم در این مدت طولانی چرا ما پلتفرم خیلی خوب نداشتیم. اگر هم داشتیم از بین رفته است.
کاسبان فضای مجازی متضرر می شوند؟
الفت نسب درباره ادامه بند‌های طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی گفت: کسی بیاید یک چیزی شبیه گوگل را بسازد و اگر نتوانست وزارت ارتباطات را موظف می‌کنیم، ظرف ۸ ماه چنین چیزی را تولید کنیم. مگر چنین چیزی امکان دارد! در گوگل یک چیزی حدود بیش از ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون کد نوشته شده آنوقت ما می‌خواهیم ۳ ماهه آن را بسازیم؟! ما با حکمرانی در فضای مجازی کاملا موافقیم، اما باید شرایط را در نظر بگیریم. وضعیت اقتصادی را در نظر بگیریم بسیاری از مردم از این راه کسب و کار می‌کنند و امرار معاش می‌کنند، اینکار صیانت کاربر نیست و ضرر زیادی برای اقتصاد کشور به همراه دارد.
کسب و کارهای کوچک بیشترین آسیب را می‌بینند
عضو هیئت مدیره اتحادیه کسب وکار‌های مجازی با اشاره به ضرر نهایی اجرای این طرح به کسب و کارهای اینترنتی توضیح داد: هر چقدر ما به سمت محدود سازی در زمانی که بستر‌های لازم را فراهم نکردیم، برویم، در این میان افرادی که در بستر‌های شبکه اجتماعی در حال فعالیت و امرار معاش هستند، ضربه اصلی و نهایی را می‌خورند. در واقع بستر‌های داخلی ما فعلا شرایط این را ندارند که بخواهد شبکه اجتماعی که ساخت ایران نیست را از دسترس خارج کند. هر چقدر هم که ما در این شرایط محدود سازی کنیم، فروشنده ما آسیب می‌بیند.
او ادامه داد: ما باید با یک سیاست مشخص و با دید حمایتی به کسب و کارهای اینترنتی نگاه کرد. می‌خواهیم پیامرسان‌های داخلی حمایت کنیم، اما حتما باید به زیرساخت‌ها هم توجه داشته باشیم. مثلا در مسیریاب خارجی ویز در اوایل عملکرد خوبی داشت و همه از آن استفاده می‌کردند، اما با گذشت زمان مسیریاب‌های ایرانی نیز در کنار این مسیریاب‌ها شروع به فعالیت کردند و حتی در برخی اوقات از خارجی آن‌ها نیز عملکرد بهتری داشتند. در واقع این تفاوت‌ها باعث پیشرفت سازندگان پلتفرم‌های ایرانی شد.
ممنوعیت باعث جذاب‌تر شدن پلتفرم‌های خارجی می‌شود
نسیم توکلی کار آفرین در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره این سوال که تاثیر اجرای طرح صیانت از حقوق کاربران چه تاثیری بر کسب و کارهای اینترنتی دارد؟ گفت: آن طور که تا اینجا اطلاعات منتشر شده، برنامه فوق الذکر به دنبال محدود کردن تکنولوژی و استفاده از پلتفرم‌های جهانی است. گفته می‌شود طرح نمایندگان مجلس به دنبال آن است که در مورد شبکه‌های مجازی، موتور‌های جستجو، سرویس‌های ارزش افزوده و مواردی از این دست محدودیت‌هایی اعمال شود. این مسئله در کوتاه مدت و میان مدت مشکلات فراوانی برای فعالان اقتصادی و کسب‌وکار‌های اینترنتی به وجود می‌آورد.
او ادامه داد: علاوه بر مسائل فنی که بسیاری از کسب و کارهای اینترنتی ایران با آن درگیر خواهند شد و همچون موارد مشابه امکان تامین از سرویس دهنده‌های داخلی وجود ندارد. به عبارت دیگر، خدمات فنی مبتنی بر بهینه‌سازی و بهبود کیفیت ارائه فروشگاه‌ها، شرکت‌ها، راهکار‌های ارتباطی و مدیریتی از بین می‌رود و برای مدت نامعلومی آن‌ها را از امکان فعالیت محروم می‌کند.
وی افزود: به علاوه تجربه نشان داده است که ایجاد محدودیت در شبکه‌های اجتماعی تاثیری در میزان استفاده مردم و کاربران ندارد. اتفاقی که در پیام رسان تلگرام افتاد و نتوانست از کارایی و محبوبیت آن در میان ایرانیان بکاهد. نمی‌توان در عصر ارتباطات با تکنولوژی برخورد دستوری کرد، اما می‌توان با آن همراه شد و براساس گزاره‌های مد نظر هر جامعه آن را بهینه سازی نمود. ممنوعیت جامعه را بیشتر به آشنایی و استفاده از هر خدماتی جلب می‌کند.
توکلی معتقد است؛ در مجموع، اجرای این طرح سبب از بین رفتن کسب و کارهای کوچک محدود بر استفاده از یک پلتفرم مثل اینستاگرام و کاهش شدید تقاضا در وبسایت‌های ارائه دهنده خدمات، محصولات، نرم‌افزار و... خواهد شد.
وی گفت: همچنین انگیزه فعالان، سرمایه‌گذاران و جوانان متخصص اینترنت را در پی بسته شدن دریچه‌ای جدید و راه افتادن محدودیتی تازه به میزان بسیار زیادی کاهش خواهد داد.
مشکلات اقتصادی حاصل از اجرای طرح صیانت از حقوق کاربران
توکلی در رابطه با تبعات منفی که اجرای صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی برای اقتصاد کشور به همراه می‌آورد توضیح داد: کسب و کارهای اینترنتی در سال‌های اخیر آثار مثبتی همچون: افزایش اشتغال، گستردگی فروش محصولات و مشتریان، هزینه کمتر راه اندازی کسب و کار، ایجاد تنوع شغلی، جذب فارغ التحصیلان دانشگاهی، افزایش اقبال به برندسازی، تبلیغات گسترده، تغییر سبک زندگی مردم، رونق کسب‌وکار خانگی و... در اقتصاد ایران داشته است.
او ادامه داد: بدون شک ایجاد محدودیت در این مسیر و از بین رفتن امکان ارائه خدمات استاندارد سبب کاهش علاقه مشتریان به استفاده از خدمات در سطح خرد و در سطح کلان افزایش جمعیت جویای کار، خروج ارز بیشتر برای دریافت خدمات از خارج ایران، مهاجرت بیشتر جمعیت دانشگاهی و حتی رکود کسب و کارهای سنتی خواهد شد.
در نظر داشته باشیم که بسیاری از کسب و کارهای سنتی موجود در بازار و حجره‌های قدیمی نیز اجناس و محصولات خود را از طریق کارگزارانی که توانسته‌اند بستر‌های فروش آنلاین را با اعتماد سازی و ایجاد برند بسازند، به فروش می‌رسانند؛ بنابراین از میان رفتن دریچه کسب و کارهای اینترنتی و ایجاد محدودیت در فعالیت آن‌ها و شبکه‌های اجتماعی بر بخش‌های مختلفی از اقتصاد ایران در واقع از تولیدکننده تا چرخه تامین و فروشندگان خرد تاثیر منفی می‌گذارد و می‌تواند تبعات اجتماعی خطرناکی نیز داشته باشد.
کسب و کارهای اینترنتی باید از نو شروع کنند
فریده شایان مدیر یکی از فروشگاه‌های آنلاین در اینستاگرام گفت: اگر چنین طرحی اجرا شود به شخصه من در زندگی خود دچار مشکل می‌شوم. اکثر ما از مشکلات اقتصادی به فضای مجازی روی آوردیم و در آنجا کسب و کار راه انداختیم و گرنه ما هم می‌توانستیم مغازه اجاره کنیم و مالیات بدهیم و دچار فضای مجازی هم نباشیم.اما مشکل اصلی ما وضعیت اقتصادی است. اگر این فضا قطع بشود مدت زمان زیادی طول خواهد کشید تا ما دوباره فالور‌هایی پیداکنیم تا به ما اعتماد کنند و اجناسمان را خریداری کنند. اعتماد کردن مردم که طی چند سال برای ما به وجود آمده و ما سختی زیادی کشیدیم که همه این‌ها در یک شب به باد می‌رود. باید شرایط ماهم در نظر گرفته شود همه ما باید در پلتفرم‌های جدید از نو شروع کنیم آن هم اگر در ساخت پلتفرم‌های جدید ایرادی نباشد تا دوباره همه چیز از بین برود و پاک شود.
در پایان، باید به اظهار نظر اخیر رئیس مجلس شورای اسلامی نیز اشاره کرد که به کسب و کارها این نوید را داد که نرم افزارهایی نظیر اینستاگرام و واتساپ فعلا قطع نخواهند شد. او در این یادداشت چنین می نویسد.
مباحث مختلفی پیرامون این طرح در حال بررسی و مطرح شدن است. چه بسا مناظرات و اظهار نظرات کارشناسان زبده بتواند مسیر را برای پیشرفت اینترنت بومی و همگام سازی با دنیا هموار کند و همچنین جایگاه ایران را در فضای بین المللی بدون خدشه با استفاده‌های کلان از اینترنت بین المللی محکم تر کند. باید منتظر ماند و دید تصمیمات نهایی تا چه میزان کاربردی است؟
