جهان صنعت از نابسامانی بازار نهاده‌های دامی انتقاد کرده است: چیزی به سقوط تولیدکننده و مصرف‌کننده در بازار مواد پروتئینی باقی نمانده است. با اینکه پذیرش چنین بحرانی بسیار دشوار است اما همان کارشناسانی که دو سال پیش با انتقاد از وضعیت نابسامان بازار نهاده‌های دامی از افزایش قیمت مرغ به کیلویی ۵۰ هزار تومان خبر می‌دادند، حالا بر این عقیده هستند که اگر مشکلات بازار نهاده‌ها حل نشود، قیمت مرغ به کیلویی ۱۰۰ هزار تومان و قیمت هر کیلو گوشت قرمز نیز به کیلویی ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار تومان خواهد رسید. اتفاقی که باعث می‌شود بازار روی مصرف‌کننده را به خود نبیند و تولید نیز با کمبود تقاضا و رکودی عجیب روبه‌رو شود.
مسوولان دولت دوازدهم که از همان سال‌های گذشته انتقاد کارشناسان در مورد آشفتگی بازار نهاده‌های دامی را بی‌مورد می‌دانستند و همچنان نیز بر این باور هستند که مشکلی از نظر تامین نهاده برای واحدهای دامی وجود ندارد، گویا خودخواسته خود را به خواب زده‌اند و تمایلی به پذیرش واقعیت‌های موجود در بازار ندارند. آن هم در زمانی که به دلیل خشکسالی، افزایش قیمت نهاده‌ها و هزینه‌های جانبی تولید، مرغداران قید جوجه‌ریزی را زده‌اند و دامداران اقدام به کشتار دام‌های مولد کرده‌اند.
با این حال دولت از انباشت دام در بنادر و ذخیره کافی نهاده‌های دامی در استان‌های مختلف خبر می‌دهد و کاری به این ندارد که توزیع نهاده‌ها به موقع انجام نمی‌شود. در این میان سنگ‌اندازی‌های بانک مرکزی برای تامین ارز نهاده‌های دامی و ضعف ناوگان حمل‌ونقل از جمله مواردی است که باعث شده مشکلات بازار نهاده‌های دامی هر روز بیشتر شود. براساس آنچه کارشناسان می‌گویند در حال حاضر کرایه حمل نهاده‌ها از بنادر با افزایش چند برابری روبه‌رو بوده شده است. در چنین شرایطی، خشکسالی امسال نیز بی‌سابقه بوده و باعث کاهش تولید علوفه شده است. در واقع خشکسالی نیز مزید بر علت شده و شرایطی را برای دامداران فراهم کرده است که به دنبال آن به عنوان مثال بهای هر کیلو یونجه از کیلویی دو هزار تومان به شش هزار تومان افزایش یافته است و تهیه آن به سختی انجام می‌شود.
تمامی این موارد چالش‌هایی هستند که منجر به بروز گرانی‌های عجیب و غریب در بازار مواد پروتئینی شده‌اند و در صورتی که در دولت جدید در اسرع وقت مورد توجه قرار نگیرند، می‌توانند فاجعه‌ای عظیم را در بازار تولید و مصرف به وجود بیاورند.
خشکسالی عامل افزایش نیاز به خوراک دام صنعتی
واقعیت این است که مساله تامین نهاده‌های دامی که به واسطه پدیده خشکسالی و گرانی پیچیده‌تر شده، مشکلات روزافزونی را به طور خاص طی یک سال اخیر برای تولیدکنندگان دام و طیور در کشور ایجاد کرده است. نوسانات ارز، مشکلات حمل‌ونقل و به تبع آن رسوب نهاده‌های دام و طیور در بنادر جنوب کشور، گرانی نهاده‌ها و افزایش هزینه‌های جانبی، تنها بخشی از عواملی است که در کنار مساله تحریم و تبعات منفی آن بر واردات نهاده‌ها، صنعت پرورش دام و طیور در کشور را تحت تاثیر قرار داده و صدای اعتراض و نارضایتی فعالان این بخش را هم درآورده است.
البته در این میان، خشکسالی مزید بر علت شده است، به طوری که امسال میلیون‌ها راس دام سهمی از علوفه مراتع ندارند و باید به صورت دستی تغذیه شوند که این مساله دامداران سنتی را بیشتر دچار مشکل و مجبور به هزینه کردن در این بخش هم کرده است.
از سوی دیگر بخشی از نهاده‌ها همچون جو و ذرت قابل ذخیره‌سازی استراتژیک و تامین است اما علوفه‌هایی مانند کاه، بیده و ذرت علوفه‌ای که در فصل تولید می‌شوند، باید توسط دامدار خریداری و در طول سال استفاده شود.
نتیجه اینکه کمبود علوفه بر اثر خشکسالی و افزایش قیمت نهاده‌ها و هزینه‌های پرورش دام، موجب رو آوردن بسیاری از دامداران به کشتار دام مولد خود شده است به طوری که تنها در کشتارگاه صنعتی مشهد طی اردیبهشت امسال ۶/۱۱ درصد دام سبک کشتارشده را دام مولد و در بخش دام سنگین نیز ۴۴ درصد کشتار را گاو شیرده تشکیل داد.
در همین خصوص عضو اتاق بازرگانی خراسان رضوی با اشاره به وضعیت نگران‌کننده خشکسالی در کشور به جهان صنعت گفت: در سال جاری بارندگی به شدت کم شده است و با توجه به شرایط فعلی به جرات می‌توان گفت که در ۵۰ سال اخیر، سال ۱۴۰۰ یکی از خشک‌ترین سال‌هایی است که تاکنون تجربه کردیم.
محمدرضا حسینا افزود: از این رو و با توجه به خشکسالی موجود، دامداران این امکان را ندارند که دام خود را در چراگاه‌های طبیعی سیر کنند. بنابراین نیاز به خوراک دام صنعتی طی ماه‌های اخیر خیلی بیشتر احساس می‌شود. در حالی که ما در سال‌های گذشته با چالش‌های متعددی در زمینه تامین خوراک دام مواجه شدیم. وی با اشاره به اینکه مهم‌ترین مساله در بحث تامین خوراک دام، تامین و نقل‌وانتقالات ارزی است، گفت: نقل‌وانتقالات ارزی با توجه به تحریم‌های آمریکا بسیار مشکل است. حتی کشورهای دوست ایران مثل روسیه که یکی از کشورهای مهم در بحث تامین خوراک دام هستند نیز نمی‌توانند برای تامین نیاز ایران به راحتی نقل‌وانتقالات ارزی را انجام دهند و این موضوع با مشکل مواجه است. البته می‌توان با روسیه به وسیله روبل و ریال دادوستد انجام داد اما مشکل اینجاست که تامین ارز محلی کشورها به سختی انجام می‌شود.
این فعال بخش خصوصی بیان کرد: در این راستا به نظر می‌رسد که باید بانک مرکزی و دولت جدید به گونه‌ای با کشورهای مورد نظر همچون روسیه برای تامین بازار مصرف داخلی کشور تعامل کنند که مشکلات سیستم بانکی حل شود و بتوانیم با بانک‌های این کشورها کار کنیم.
به گفته حسینا، البته ایران در روسیه بانک دارد اما این بانک در بحث تامین روبل عملکرد خوبی ندارد. آن هم با وجود اینکه روبل هیچ ارتباطی با تحریم ندارد و مساله تامین ارز داخلی روسیه نیز متاثر از تحریم‌های آمریکا نیز تاثیری نیست اما ما در این زمینه مشکلات زیادی داریم.
تعطیلی‌های ادامه‌دار مرغداری و دامداری‌ها
وی همچنین در ادامه با اشاره به معضل ارز ۴۲۰۰ تومانی نیز اظهار کرد: ارز ۴۲۰۰ تومانی که به خوراک دام تخصیص داده می‌شود، خود نوعی رانت ایجاد می‌کند. در این خصوص اگرچه سامانه بازارگاه وجود دارد اما شاهد این هستیم که خوراک دام به قیمت‌های بیشتری به دست دامداران و دامپروری‌ها می‌رسد و همین روال وضعیت بدی را برای دامداران و مرغداران و در نهایت بازار محصولات پروتئینی ایجاد کرده است.
عضو اتاق بازرگانی خراسان رضوی ادامه داد: در حال حاضر می‌توانیم بگوییم که تمام دامپروری‌ها و شرکت‌هایی که نیازمند خوراک دام هستند، همه در زمینه تامین خوراک دام چالش دارند.
حسینا با بیان اینکه زنگ خطر وقوع بحران در بازار به صدا در آمده است، گفت: اگر چالش فعلی در دولت آینده حل نشود و همچنان معضل تامین خوراک دام تداوم داشته باشد، با تعطیلی‌های ادامه‌دار مرغداری و دامداری‌ها روبه‌رو خواهیم شد.
تنها ۲۰ مرغداری در نیشابور جوجه‌ریزی کردند
وی همچنین با اشاره به تولیدکنندگان محصولات پروتئینی خراسان رضوی که در گرداب گرانی و خشکسالی قرار دارند، افزود: در شهر نیشابور در استان خراسان رضوی که ۶۰۰ مرغداری وجود دارد، تنها ۲۰ مرغداری جوجه‌ریزی انجام داده‌اند که همین مساله نشان‌دهنده یک بحران جدی است.
حسینا با بیان اینکه بازار نهاده‌های دامی در حلقه آخر با ارزاق و خوراک مردم در ارتباط است، گفت: باید به بازار خوراک دام توجه جدی شود چرا که بی‌توجهی نسبت به این موضوع می‌تواند تولید و در نهایت بازار مواد پروتئینی مورد نیاز مردم خیلی بیشتر تحت تاثیر قرار دهد.
این فعال بخش خصوصی اظهار کرد: ادامه این مساله بحران‌های جدی اجتماعی و امنیتی را ایجاد می‌کند. حتی پیش‌بینی ما این است که اگر این شرایط ادامه پیدا کند، مرغ دست کم به کیلویی ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تومان و گوشت قرمز هم به کیلویی ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار تومان خواهد رسید. در حالی که همین حالا نیز بسیاری از اقشار سطح جامعه توانایی خرید گوشت و مرغ را ندارند و در صورتی که بازار مواد پروتئینی با گرانی بیشتری روبه‌رو شود، دامداری‌ها و دامپروری‌ها نیز با بحران فروش روبه‌رو می‌شوند که این نیز خود یک معضل است.
راه مقابله با بازار سیاه
عضو اتاق بازرگانی خراسان رضوی بیان کرد: به نظر می‌رسد که دولت جدید باید برنامه‌ریزی درستی را در رابطه با بحث خوراک دام انجام دهد. در این راستا دولت می‌تواند به صورت تضمینی گوشت را خریداری کند و در قبال هر میزان گوشتی که از دامدار خریداری می‌کند، درصدی نیز به او خوراک دام بدهد تا خوراک دام وارد بازارهای آزاد و سفته‌بازی نشود و به صورت آزاد به دامداران فروخته شود.
وی همچنین با بیان اینکه تامین ارز نهاده‌های دامی در بلاتکلیفی قرار دارد، گفت: بسیاری از واردکنندگان خوراک دام را به صورت نسیه خریداری می‌کنند و بانک مرکزی در این شرایط از واردکننده درخواست می‌کند که منشا ارز را اعلام کند. این در حالی است که خود بانک مرکزی یکی از عوامل اصلی ایجاد مشکل در بحث واردات خوراک دام است.
حسینا ادامه داد: در واقع بانک مرکزی علی رغم اینکه تعهدات خود را نسبت به تخصیص ارز مورد نیاز واردکننده‌های خوراک دام به درستی انجام نمی‌دهد، خودش هم در این زمینه سنگ‌اندازی می‌کند. به عبارت دیگر قوانین دست‌وپاگیر در زمینه تخصیص کد ساتا و… مواردی است که مشکلات واردات نهاده‌های دامی را دوچندان می‌کند.
این فعال بخش خصوصی به معضل حمل‌ونقل برای ورود نهاده‌های دامی به بازار نیز اشاره کرد و گفت: در بعد بین‌المللی شاهد این هستیم که کشتی‌های خارجی به سختی داخل ایران می‌آیند و به دلیل تحریم‌ها، چندان تمایل ندارند که وارد بنادر ایران شوند. از این‌رو در حال حاضر اکثر کشتی‌هایی که از بنادر کشورهای خلیج فارس بارگیری می‌کنند و به ایران می‌آیند، ایرانی هستند. از طرفی برای حمل نهاده‌های دامی از بنادر به شهرها نیز با مشکلاتی روبه‌رو هستیم که بازار نهاده‌های دامی را بیش از پیش متاثر کرده است.
بلاتکلیفی در حوزه تامین ارز
گفتنی است عضو هیات‌مدیره اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دامی به تازگی اعلام کرد: حدود ۱۵۰ میلیون یورو نهاده دامی از اواخر اسفند ۹۹ تا خرداد امسال به دولت تحویل داده شده، اما تامین ارز آن بلاتکلیف مانده است.
محمدمهدی نهاوندی افزود: وزارت جهاد کشاورزی شرط معرفی واردکنندگان نهاده‌های دامی برای تخصیص ارز به بانک مرکزی را ارائه ۹۰ درصدی کالا در سامانه بازارگاه اعلام کرده بود اما به رغم اجرای این شرط هنوز ارز واردات بخش قابل توجهی از نهاده‌های دامی به واردکنندگان تخصیص داده نشده است.
نهاوندی ادامه داد: واردکنندگان در جهت همراهی با دولت و کمک به تداوم روند تامین نهاده دامی در شرایط خشکسالی اقدام به عرضه کالا و تحویل آن به دولت کردند، اما بعد از گذشت بیش از یک ماه از عرضه کالا در سامانه بازارگاه برای تخصیص ارز دچار بلاتکلیفی هستند. مساله قابل توجه این است که باقیمانده کالا هم در بنادر و گمرکات در حال فاسد شدن است اما متاسفانه هیچ مرجعی درباره بروز چنین شرایطی پاسخگو نیست. عضو هیئت مدیره اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران تصریح کرد: بدون تردید این نوع رفتارها نتیجه‌ای غیر از تشدید معضلات موجود و بی‌اعتمادی بیش از پیش به دولت نخواهد داشت.
به نظر می‌رسد در روزهای پایانی دولت دوازدهم اندک انگیزه مدیران برای پاسخگویی به مشکلات و مطالبات مردم از میان رفته است در حالی که در شرایط فعلی انتظار می‌رود مجلس و نهادهای بالادستی هرچه سریع‌تر با ورود به موضوع نسبت به رفع مشکلات موجود اقدام کنند.
منبع: مشرق
