۴۴ صفحه از این گزارش در قالب ۱۴ بخش به ارائه گزارشی از تحولات برجام در طول 6 سال گذشته پرداخته است و مابقی به نامه‌نگاری‌ها و اسناد مربوط به برجام اختصاص دارد.
در انتهای بیست‌ودومین گزارش سه‌ماهه وزارت امور خارجه درخصوص برجام، ظریف در نامه‌ای با عنوان «آخر دعوانا» دیدگاه خود درخصوص برجام را شرح داده است.
درباره گزارش مذکور و نامه ظریف گفتنی‌هایی است که در ادامه به اختصار به آن می‌پردازیم:
در بیست و دومین گزارش وزارت خارجه، خباثت و دشمنی ساختار حاکمیتی آمریکا با ملت ایران تطهیر و به عبارتی آمریکا تبرئه و بزک شده است.
تبرئه آمریکا!
در بخشی از این گزارش آمده است:«بر اساس چارچوبی که تاکنون در مذاکرات وین به دست آمده است، در صورت حصول توافق و بازگشت آمریکا به برجام، کلیه تحریم‌هایی که وفق برجام رفع شده بودند، مجدداًً رفع خواهند شد. علاوه بر این، کلیه تحریم‌های ترامپ که در صورت استمرار عضویت آمریکا در برجام، نمی‌توانستند وضع شوند (ولو به بهانه‌های دیگر) نیز رفع خواهند شد. بر این اساس، طرف مقابل عنوان می‌دارد که در نتیجه بازگشت به برجام، تمامی تحریم‌های ذکر شده در برجام (به شمول بخشی، موضوعی یا شخصی) و نیز کلیه تحریم‌های وضع شده بعدی که مانع انتفاع ایران از آثار لغو تحریم‌های برجامی می‌شوند رفع خواهند شد».
در ادامه گزارش آمده است:«در نتیجه، آثار این رفع تحریم‌ها به‌صورتی خواهد بود که کلیه اشخاص غیرآمریکایی، برای اقدام و فعالیت در حوزه‌های زیر با موانع تحریمی‌آمریکا رو‌به‌رو نخواهند بود: تحریم‌های مالی و بانکی؛ تحریم‌های مربوط به نفت، گاز و پتروشیمی؛ تحریم‌های مربوط به بیمه؛ تحریم‌های مربوط به کشتیرانی، کشتی‌سازی و بنادر؛ تحریم‌های مربوط به طلا و فلزات گرانبها؛ تحریم‌های مربوط به بخش خودروسازی؛ تحریم‌های مربوط به نرم‌افزار و فلزات (تحریم برجامی)؛ تحریم‌های مربوط به بخش‌های آهن، فولاد، آلومینیم و مس (تحریم ترامپ)؛ تحریم‌های بخش‌های ساخت و ساز، معدن، تولید، منسوجات و بخش مالی؛ حوزه هواپیمایی؛ صادرات فرش و اقلام خوراکی». در این گزارش تصریح شده است:«چنانچه در وین توافق حاصل آید و آمریکا اقدامات فوق را انجام و تحریم‌های ذکر شده را رفع کند، جمهوری اسلامی ایران نیز- همان‌گونه که در سیاست‌های قطعی نظام اعلام شده است- پس از راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها (که در مورد شیوه‌های آن نیز مذاکرات مبسوطی صورت گرفته است)، به تعهدات خود در برجام باز خواهد گشت».
وزارت امور خارجه در گزارش مذکور این‌گونه القاء کرده که آمریکا و اروپا پذیرفته‌اند که تحریم‌ها را لغو کنند و اگر توافق در وین حاصل شود، لغو تحریم‌ها را در پی خواهد داشت.
بزک و تطهیر طرف آمریکایی و اروپایی در گزارش مذکور در حالی است که مقامات دولت بایدن بارها در اظهارات گستاخانه صراحتا اعلام کرده‌اند که حتی اگر برجام احیا شود، صدها تحریم باقی خواهد ماند و تحریم‌ها به هیچ وجه لغو نخواهد شد.
دستاوردتراشی
ظریف در بخش پایانی این گزارش تأکید کرده است که «برجام حاصل کوششی عاشقانه برای رهانیدن ایران از دام امنیتی‌سازی آمریکا و تحریم‌های ظالمانه، در عین حفظ توان هسته‌ای با رعایت حداکثری خطوط قرمز در شرایطی دشوار بود؛ ولی همچون هر توافقِ دیگری حاصل مذاکره و داد و ستد بین‌المللی است که در شرایطی خاص در سال ۱۳۹۲ش، و به دنبال رأی قاطع مردم به حل و فصل موضوع هسته‌ای بر اساس تعامل سازنده و عزّتمند شکل گرفت».
وزیر امور خارجه در ادامه تصریح کرد:«موفقیت در مذاکراتِ اخیر وین و شکست نهایی سیاست فشار حداکثری با بازگشت آمریکا به تعهدات برجامی می‌تواند در فضای جدیدِ سرای سیاست کشور، زمینه را برای بهترین بهره‌برداری از تمامی ظرفیت‌های برجام فراهم نموده، با اصالت دادن به روابط با همۀ شرکا و ایجاد توازن در روابط اقتصادی خارجی- و صد البته با تکیه بر اقتصاد مقاومتی مبتنی بر درونزایی و برونگرایی- رشد و شکوفایی بی‌نظیری را برای کشور و نسل‌های بعدی به ارمغان آورد».
متأسفانه آقای ظریف حتی در هفته‌های پایانی دولت نیز حاضر نیست که به خسارت محض برجام اذعان کرده و بابت قصور و تقصیرهای دولت و وزارت خارجه در ریل‌گذاری سیاست خارجی در 8 سال اخیر از مردم عذرخواهی کند.
ظریف به‌جای عذرخواهی از مردم و اذعان به قصور و تقصیرها، به دستاوردتراشی و بزک برجام روی آورده است. این در حالی است که همین چند روز پیش «مجید تخت روانچی» سفیر و نماینده ایران در سازمان ملل گفته بود:«ایران بیشترین هزینه را داد اما از برجام بهره‌ای نبرد». تخت روانچی تصریح کرده بود:«ما چه در زمان مذاکرات برجام و چه در زمان انعقاد و اجرای آن، صداقت کامل خود را اثبات کرده‌ایم. ما طی سالیان متمادی، عزم راسخ خود برای زنده نگه داشتن برجام را با صبر استراتژیک و خویشتنداری حداکثری خود نشان داده‌ایم. ما این اقدامات را در حالی انجام دادیم که نه در آن زمان و نه الان، از منافع مورد انتظار از برجام بهره‌ای نبرده‌ایم».
تحریف تاریخ
ظریف در پایان این گزارش تأکید کرده است:«پس از دو سال مذاکرۀ فشرده و طاقت فرسا برای دستیابی به یک توافقِ قابل قبول، نیز ۶ سال کوشش نفس گیر برای حراست از حقوق ملّت شریف ایران و جلوگیری از متلاشی شدن توافق همراه با هشت سال ناسزا شنیدن، خون دل خوردن و دم برنیاوردن بر سر اتهاماتی ناروا، اینک در آستانه واگذاری مسئولیت هستم».
برخلاف این ادعا، وزارت امور خارجه در 8 سال اخیر منتقدان و کارشناسان و صاحبنظران را آماج توهین و تخریب و فحاشی قرار داده و هیچگاه انتقادات فنی، کارشناسی و دلسوزانه منتقدان را نپذیرفت. در گزارش وزارت خارجه به توازن تعهدات ایران و 1+5 و از جمله آمریکا اشاره شده است. این در حالی است که اتفاقا یکی از نقاط ضعف جدی و خسارت بار برجام، عدم توازن و عدم همزمانی تعهدات بود. دولت روحانی به‌صورت پیش دستانه و عجولانه و ظرف 2 ماه تمامی تعهدات ایران را انجام داد و این شتابزدگی و عجله تعجب رسانه‌های غربی را در پی داشت.این شتابزدگی و عجله در حالی بود که دولت آمریکا به قاتل زنجیره‌ای توافقات بین‌المللی مشهور بوده و هست. اما متأسفانه دولت به این واقعیت بدیهی توجه نکرده و به دنبال بستن با کدخدا! بود.
اصرار بر ریل گذاری غلط برجامی
به گزارش مشرق، مروری بر این گزارش نشان می‌دهد که وزارت امور خارجه حتی پس از تحویل مذاکرات به دولت آینده تمایل دارد بحران احیای برجام را در کانون مدیریتی کشور قرارداده و برجام را تنها راه‌حل برای شکوفایی اقتصادی کشورمان نشان دهد. تمرکز بر چند جدول در آخرین گزارش بیانگر آن است که وزارت خارجه فیلم‌نامه ادامه مذاکرات را به‌خوبی نگارش کرده و انتظار دارد؛ دولت آینده نیز در همین ریل حرکت کند.
آمریکا تضمین نمی‌دهد
در گزارش وزارت امور خارجه درباره مهم‌ترین بخش مذاکرات یعنی «تضمین طرف غربی به اجرای تعهدات» به‌جای تعیین راه‌کار حقوقی، وزارت خارجه چند سؤال عجیب را مطرح کرده است: در این گزارش آمده است:«چه تضمینی می‌توان از آمریکا و سایر قدرت‌های جهانی گرفت که آنها را وادار به اجرای تعهدات خود کند؟ آیا امکان مراجعه به شورای امنیت که همین کشورها اعضای دائم آن هستند وجود دارد؟ آیا تبدیل برجام به معاهده‌ای که شرط محال تصویب سنا را نیز دارا بود، می‌توانست تضمینی برای رعایت آن توسط آمریکای ترامپ باشد؟». در ادامه گزارش تصریح شده است:«آیا ایجاد یک حکمیت اجباری- در تمایز با مرجع مشورتی موجود در برجام- می‌توانست مانع اقدامات آمریکا شود؟ آیا چنین مرجعی نمی‌توانست اقدامات جبرانی جمهوری اسلامی در کاهش تعهدات برجامی را با اختلال مواجه نماید؟».
وزارت امور خارجه در گزارش مذکور تأکید کرده است که تحریم‌ها برداشته می‌شود؛ اما آمریکا نه تضمین می‌دهد و نه اجازه راست آزمایی وجود دارد!؛ این در حقیقت بازی در پازل طرف عهدشکن و زورگو است.
سرمایه‌گذاری
وزارت خارجه در این گزارش مدعی شده است: «اگر به عوض مناقشه و مجادله بر سر اینکه برجام پیروزی قطعی بود و یا شکست کامل - که حتماً هیچ یک نبود - همگی کوشیده بودیم بیشترین منفعت را از برجام ببریم، چه بسا شرایط به‌گونه‌ای دیگر رقم خورده بود. اگر از ابتدا در پی استفاده حداکثری از هر میزان دستاورد برجام - حتی در بدترین نگرش‌ها - بودیم و مقدار بیشتری سرمایه خارجی جذب کرده و تعداد بیشتری از شرکت‌ها از همه نقاط جهان را به کشور کشانده بودیم، تحریم ایران و اعمال فشار حداکثری بسیار دشوارتر می‌شد».
برخلاف وعده‌های فراوان مقامات دولت روحانی و مدعیان اصلاحات، تحریم‌های ضدایرانی در ۸ سال اخیر لغو نشد. در حقیقت با امضای برجام، آمریکا به جای رفع تحریم‌های هسته‌ای، برچسب تحریم‌ها را عوض کرد و آن را به تحریم‌های تسلیحاتی، تروریسم، حقوق بشری و...تغییر داد. تغییر برچسب‌های تحریم، یکی از‌ترفندهای دولت‌های آمریکا- هم دموکرات و هم جمهوری‌خواه- است.
آمریکا باید به‌صورت عملی و دائمی، تحریم‌های کاتسا، آیسا، ویزا، سیسادا و تحریم چرخه دلار را لغو کند. در این صورت عملاً‌ترفند تغییر برچسب‌های تحریمی‌نیز بلااثر می‌شود. اما این مسئله به هیچ عنوان از سوی دولتمردان و مدعیان اصلاحات مطرح نمی‌شود.
علت عدم سرمایه‌گذاری خارجی در پسابرجام نیز عهدشکنی آمریکا و اروپا و بی‌عملی دولت در اجرای 28 شرط ابلاغی بوده است، نه مخالفت‌های داخلی با برجام.
نکته قابل تأمل اینجاست که در این گزارش بیش از 200 صفحه‌ای حتی یک کلمه راهبرد دقیق درخصوص مواجهه با تحریم‌ها اشاره نشده است.
موارد خلاف واقع این گزارش بسیار بیش از آنچه در این گزارش گفته شده، است و در نهایت خطاب به آقای ظریف و دیگر مدیران ارشد وزارت خارجه باید گفت که با دستاوردتراشی و تبرئه دشمن، نه برجام روسفید می‌شود و نه دولت.
